Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Middernachts-overpeinzing.

(Naar washington-irving.)

Thans bevind ik mij alleen in mijne kamer: de huisgenooten hebben zich verwijderd; het gerucht hunner treden heb ik hooren verdwijnen en de deuren achter hen sluiten; het geluid hunner stemmen en van hun gelach bereikt mijn oor niet meer. De klok van den toren der kerk, in welke zoo menig vroeger bewoner van dit huis begraven ligt, heeft het plegtige middernachtsuur geslagen. Gezeten bij het venster, en peinzend starende op het landschap, zie ik ieder licht vóór en na in het nabijgelegen dorp verdwijnen, en de maan, rijzende in stille majesteit, haren zilveren dos aan den hemel ten toon spreiden. Het oog gevestigd op deze eenzame boschjes en schaduwrijke lanen, verzilverd en gedeeltelijk verlicht door strepen van bedauwd maanlicht, wordt mijn geest doordrongen van eene bespiegelende verbeelding aangaande die geestelijke wezens, welke ‘op aarde omdwalen, ongezien van wakenden of slapenden.’ Zijn er inderdaad zulke wezens? Is de afstand tusschen ons en het Opperwezen, als 't ware, opgevuld door onnoemelijke rijen van Geesten, de schakel uitmakende tusschen onze ziel en de Goddelijke volmaaktheid, zoo als wij die opmerken of waarnemen van het geringste insekt tot den bezielden mensch? - Het is eene schoone en verhevene stelling, door onze voorvaderen omhelsd, dat er Beschermengelen bestaan, om te waken over steden en volken, zorg te dragen voor de goede bewoners, en de voetstappen te leiden der hulpe-

[p. 730]

looze kindschheid. Zelfs de leer der wederverschijning van ontvlodene zielen aan die genen, welke bij haar ligchamelijk bestaan op aarde haar dierbaar waren, is in zichzelve, schoon vervalscht door dwaas bijgeloof van het onkundige gemeen, ontzagwekkend en verheven. Hoe ligt dit denkbeeld belagchelijk kan gemaakt worden, men komt er onwillekeurig op terug, wanneer het een onderwerp van ernstige overpeinzing wordt; en dit denkbeeld heerschte in alle eeuwen en landen, zelfs bij nieuwontdekte volken, die door geenerlei wisseling van denkbeelden met eenig ander deel der wereld in aanraking waren geweest: dit bewijst, dat het een van die duistere maar ingeschapene begrippen is, tot welke wij, aan onszelven overgelaten, van nature overhellen. In spijt van alle verwaandheid der Rede en Wijsbegeerte, zal steeds eene onbepaalde dobbering in den menschelijken geest omzwerven, en waarschijnlijk, als iets dat geene zekergaande wederlegging toelaat, nimmer geheel worden uitgewischt. Wie heeft nog ooit de natuur der ziel kunnen bevatten, of hare duistere verwantschap met het ligchaam; hoe dezelve ontstond, en waar zij gezeteld is? Wij allen weten, dat de ziel bestaat; maar hoe zij werkt, en waar zij huisvest, - dit zijn zaken van bloote bespiegeling. Indien wij dan zoo onkundig zijn omtrent dit geestelijk uitvloeisel, ofschoon het voornaamste deel van ons eigen ik uitmakende, en wij door hetzelve er gedurig aan herinnerd worden, hoe kunnen wij dan stellig deszelfs magt en werking, ontslagen van deszelfs vleeschelijke gevangenis, ontkennen? Al hetgene verwant is met onze geestelijke natuur, is vol van twijfeling en duisternis. Wij zijn ontzaggelijk en wonderbaar gemaakt; wij zijn omringd door onverklaarbaarheden, en wij zijn onverklaarbaar voor onszelven. Het is door de kleingeestige wijze, op welke de verwantschap der geesten is vernederd, niet door derzelver ongerijmdheid, dat dezelve in minachting is geraakt. Verhef die stelling boven de beuzelachtige onderwerpen, waarop dezelve werd toegepast; beroof of ontbloot haar van den nevel en schrik, met welke zij werd omkleed, - en er is niets in de geheele leer van geloof aan verschijningen, dat meer de verbeelding op eene liefelijke wijze kan verheffen en het hart verteederen; het is eene streelende verzachting op het doodbed, en verzoet de bittere tranen, ons ontwrongen door eene smartelijke scheiding. Wat kan vertroostender zijn, dan het denkbeeld, dat het

[p. 731]

aan de zielen van die genen, welke wij eenmaal liefhadden, vergund werd weder te keeren en voor ons welzijn te waken? - dat teederlievende en beschermende Geesten bij ons hoofdkussen, wanneer wij rusten, de wacht houden over onze meest hulpelooze uren? - dat schoonheid en onschuld, verwelkt in het graf, nog glimlagchend, ongezien, om ons zweven, zich zelve dikmaals openbarende in onze zalige droomen, waarin wij van nieuws de uren overleven van verleden genot? Een geloof van dien aard is, mijns bedunkens, eene aansporing tot deugd, en doet ons op onze hoede zijn, zelfs in onze verborgenste bedrijveu, van wege de gedachte, dat zij, welke wij eenmaal liefhadden en hoogachteden, onzigtbare getuigen zijn van alle onze daden. Het zal tevens van ons weren dat eenzame en verlatene, hetwelk wij meer en meer moeten ondervinden in onze omzwerving op, en in de beslommering van deze wereld, daar wij die genen, welke met ons vrolijk en vergenoegd rondreisden, een voor een zien wegvallen en verdwijnen. Het geloof aan verschijningen, in dit licht geplaatst, (ik beken het gaarne) is mij streelend; en ik zie in dusdanig geloof niets onbestaanbaars met de gevoelvolle en genaderijke leer van onze Godsdienst, noch tegenstrijdigs met de neiging van ons hart. Er zijn verhuisde zielen, die ik bemind heb zoo als ik nimmer op deze wereld weêr zal beminnen, die mij liefhadden zoo als ik nimmer weêr zal geliefd worden: indien zulke wezens in hunne zalige spheer hunne verkleefdheid behouden aan die betrekkingen, welke hun op aarde dierbaar waren; indien zij belang blijven stellen in de haast voorbijgaande aangelegenheden der sterfelijke bewoners, en het hun vergund is gemeenschap te houden met die genen, welke zij hier op aarde zoo liefhadden, - o! zoo gevoel ik thans, in dit stille nachtelijke uur, dat ik hunne verschijning, welke ik nu slechts in den geest ontwaar, zou kunnen aanschouwen zonder vrees - wat zeg ik! met het onverdeeldste genoegen. Doch zulke persoonlijke verschijningen zouden al te gelukkig zijn voor aardbewoners, en veelligt de banden ontijdig verbreken, welke ons nog aan deze wereld hechten, de pligten opheffen, welke ons, naar Gods bestel, hier nog te volbrengen overblijven. Ons verblijf hier beneden is bestemd, om voorbijgaande genoegens en langdurige scheiding te ondervinden. De innigste vriendschap - uit welke korte en als verbrokkelde tijdperken

[p. 732]

bestaat dezelve meestal niet! Wij vatten elkander bij de hand, wij wisselen eenige woorden en vriendelijke blikken, verblijden ons voor korte oogenblikken, en - dagen, maanden, jaren verloopen, zonder dat wij weêr bijeenkomen, of, zoo wij eenigen tijd met elkander mogen doorbrengen, het graf opent weldra zijne poorten en snijdt alle verdere ligchamelijke gemeenschap af; wij moeten gescheiden blijven, tot dat wij elkander wedervinden in dat volmaakt verblijf, waar ziel bij ziel zal wonen, en waar geen dood bestaat, of afzijn, of eenigerlei stoornis in onze vereeniging voor eeuwig! - Deze voorstelling onttrekt, mijns inziens, niets aan de mogelijkheid van dusdanige onafgebrokene geestelijke gemeenschap hier op aarde, gelijk ik die boven heb ontwikkeld.