Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Oordeel van Walter Scott over Napoleon.

De afschuwelijke moord, aan den Hertog van enghien gepleegd, was eene daad van wreedaardige wraakzucht. De daden van Napoleon vloeiden allen voort uit een grondbeginsel van eigenbaat in het staatkundige, waaraan men een groot gedeelte van zijnen voorspoed zoo wel, als van zijne rampen, en nagenoeg al zijne staatkundige misdaden, hebbe toe te schrijven. Lucien gaf van zijnen Broeder dit portret: ‘Zijne gedragingen werden alleen door zijne staatkunde geregeld, en zijne staatkunde was enkel gebouwd op zijne zelfzucht. Nooit misschien bezat eenig sterveling dat beginsel van ei-

[p. 400]

genbaat, zoo gemeen aan het menschelijk geslacht, in zulk eene mate. Het was door de natuur hem als in het hart geplant, en verder aangekweekt door zijne opvoeding, die hem al vroeg van het gezellige leven verwijderde.’ Ik twijfel zeer, of napoleon, bijaldien hij het geluk van Frankrijk onder de bourbons enkel door het opheffen van eenen vinger hadde kunnen verzekeren, dien vinger (ten zij de verdienste der daad zijner eigene grootheid bevorderlijk ware geweest) wel ooit zou hebben opgeheven. Met één woord, zijn persoonlijk belang was het middelpunt van een' cirkel, welks omtrek zich naar willekeur konde verwijden, maar welks middelpunt steeds vast en onbewegelijk bleef. Zijne zelfzoekende beginsels waren niet voldaan, vóór dat hij alle sporen had vernietigd van die liberale instellingen, ten koste van zoo veel bloed en tranen verworven, en Frankrijk, behoudens den onverwinbaren invloed van het algemeene gevoelen, had teruggebragt tot den staat van Konstantinopel en Algiers. Zijne onderdanen te berooven van de voorregten, op welke zij, als vrije menschen, regt hadden, was een zedelijke moord. De natie verloor, door zijne herhaalde aanmatigingen, alle vrijheden, welke het oude Gouvernement haar had laten behouden. Opregte staatkunde, bijzondere belangen, gemeentegoederen, zedelijke wetenschappen, onderwijs, - alles werd door het Gouvernement beheerd. Frankrijk was een ontzaggelijk leger, onder het volstrekte gezag van een' krijgsbevelhebber, aan geenerlei toezigt, aan geenerlei verantwoordelijkheid onderworpen. Bij deze natie, nog vóór kort beroerd door duizende politieke clubs, had geene klasse van burgers, in welke omstandigheid het ook zijn mogt, het regt, zich te vereenigen, om haar gevoelen te openbaren. Geen middel hoegenaamd, noch in de gewoonten noch in de wetten, bleef aan het volk over, om de misslagen des bestuurs op te heffen, of het misbruiken van deszelfs gezag te wederstaan. Frankrijk kon vergeleken worden met het kadaver des Turkschen rijks, uitgenomen de weêrspannigheid der Pacha's, den hardnekkigen tegenstand der Ulema's en de oproerige komplotten der Janitsaren. Napoleon had de drukpers zoo geheel aan zich onderworpen, dat Frankrijk niets te weten kwam, dan door zijne bulletins. Er was geen sprake van den slag bij Trafalgar, dan verscheidene maanden nadat dezelve geleverd was, en toen nog werd de waarheid geheel misvormd. De sluijer, die de voor het volk

[p. 401]

meest belangrijke gebeurtenissen dekte, was zoo digt, dat op den avond van den dag, dat de slag van Montmartre voorviel, de Moniteur niets bevatte, dan eene verhandeling over de Nosographie en een artikel over een toen ten tooneele gevoerd Drama! - Tusschen het verbergen der waarheid en het verzinnen van eene logen is slechts ééne schrede. Napoleon maakte zich in beiderlei opzigt zoo berucht, dat mentir comme un bulletin (liegen als een bulletin) een spreekwoord werd, dat zich in de Fransche taal nog lang zal handhaven, en dat napoleon tot des te grooter schande verstrekt, dewijl het algemeen bekend is, dat hij zelf schier altijd deze dusgenaamd officiéle stukken opstelde.