Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

[p. 39]

Eeizer Alexander, na het bezetten van Moskou door de Franschen.

De Luitenant-Generaal michailowsky-danilewsky heeft zijne vroeger uitgegevene Tafereelen der Russische Veldtogten van 1812 tot 1814 met een nieuw werk vermeerderd, hetwelk de ramp van Moskou ten onderwerp heeft, en over die gebeurtenis verscheidene nog onbekende en belangrijke ophelderingen behelst. Uit hetzelve deelen wij (naar Russische dagbladen) de volgende korte episode mede:

Te St. Petersburg had men zoo even, doch nog slechts bij gerucht, vernomen, dat kutusoff met het leger Moskou ontruimd en die stad aan de Franschen had prijs gegeven. Keizer alexander zelf bezat geen officieel berigt van deze onverwachte gebeurtenis, tot dat hij den volgenden brief van Graaf rostoptschin ontving:

‘De Adjudant van Vorst kutusoff brengt mij daar eenen brief, waarin hij van mij policiebeambten vordert, om de armee op den weg naar Riäsan te geleiden. Hij zegt, dat hij met leedwezen Moskou verlaat. Sire, kutusoff's gedrag beslist over het lot van de hoofdstad en van uw rijk. Met ontzetting zal Rusland het prijsgeven eener stad vernemen, die het kort begrip van Ruslands grootheid is, die de grafsteden uwer voorvaderen bevat. Ik volg de armee. Ik heb alles laten wegvoeren; mij blijft slechts over, het lot mijns vaderlands te beschreijen!’

Daar rostoptschin's brief twee voorname omstandigheden onopgehelderd liet: ten eerste, om welke redenen Vorst kutusoff voor Moskou niet nog eenen veldslag gewaagd, maar zonder denzelven de wijk genomen had; en ten andere, waarom hij zich naar Riäsan wendde, (welk laatste den Keizer inzonderheid ongerust maakte, vermits de weg naar Riäsan niet de regte was, welke men volgens de regelen der krijgskunde had behooren in te slaan) zoo zond de Keizer, om hierover inlichting te erlangen, onverwijld den Adjudant-Generaal Vorst wolkonsky (thans Minister van het Keizerlijke Hof) naar kutusoff af. Hierop gaat de Schrijver aldus voort:

‘Des anderen daags na Vorst wolkonsky's vertrek, op den 9den (21sten) September, ten 9 ure des avonds, kwam de Kolonel Graaf michaud, die door Vorst kutusoff met het te lang verwachte berigt was afgezonden, te St. Petersburg aan. Hij was over Wladamir en Jaroslaw gereisd, te midden van vele

[p. 40]

duizenden inwoners, die uit Moskou en deszelfs omtrek gevlugt waren. ‘Op dezen weg,’ zegt michaud, die van geboorte een buitenlander, maar van gevoel en denkwijs een Rus is, ‘waren allen slechts door eene eenige gedachte bezield, die namelijk, dat het vaderland niet ongewroken mogt blijven; allen waren met eene grenzenlooze verknochtheid aan den troon vervuld. Beurtelings gaf ik mij over, nu eens aan smart, bij het aanschouwen van het tafereel, dat zich voor mijne oogen vertoonde, dan weder aan blijdschap, wanneer ik de algemeene geestdrift en al het verdere bemerkte, hetwelk ik bij elke schrede ontwaarde.’ Michaud werd onverwijld den Keizer te Kamennoi-Ostroff voorgesteld. Uit het droevige gelaat van den afgezonden Officier besloot de Keizer, dat het berigt geen zeer aangenaam zijn kon. - ‘Zeker zijt gij met treurig nieuws herwaarts gezonden,’ waren de eerste woorden van den Monarch. - ‘Helaas! met zeer treurig. Moskou is door ons verlaten geworden....’ ‘Hoe!’ viel de Keizer hem in de rede; ‘hebben wij dan eenen slag verloren, of heeft men mijne oude hoofdstad zonder veldslag prijs gegeven?’ ‘Moskou's omtrek,’ hernam michaud, ‘bood ongelukkiglijk geen gunstig terrein tot eenen veldslag met een' talrijker vijand aan; derhalve is de Opperbevelhebber overtuigd, dat hij een' reddenden maatregel gekozen heeft, door voor uwe Majesteit de armee te bewaren. De ondergang der troepen kon Moskou niet redden en zou de verderfelijkste gevolgen gehad hebben. Thans, daar de armee al de door uwe Majesteit voor haar bestemde versterkingen ontvangt, welke ik overal op mijnen weg in aantogt gevonden heb, zal zij weldra in staat zijn, aanvallende verrigtingen te beginnen, en den vijand te doen berouwen, dat hij gewaagd beeft in het hart des rijks in te dringen.’ - ‘Is de vijand te Moskou binnengerukt?’ - ‘Ja, Sire, en op dit oogenblik ligt de stad reeds in de asch; ik heb ze in volle vlam verlaten.’ - Tranen verduisterden de oogen van den Monarch. ‘Mijn God,’ riep hij uit, ‘welk eene ramp!’ - ‘Bedroef u niet, Sire! Met elken dag wordt uwe armee sterker...’ Michaud's rede afbrekende, zeî de Keizer: ‘Uit alles, wat met ons gebeurt, moet ik besluiten, dat de Voorzienigheid groote offers van ons vordert, en inzonderheid van mij. Ik ben bereid, mij aan haren wil te onderwerpen; maar zeg mij, wat zeiden de troepen, toen men mijne oude hoofdstad, zonder een schot te doen, verliet? Heeft dit niet op den geest der soldaten gewerkt? Hebt gij geene ontmoediging bij hen bemerkt?’ - ‘Veroorlooft ge mij, Sire, rondborstig, als tot eenen krijgsman, tot u te spreken?’ -

[p. 41]

‘Dit verlang ik steeds; maar nu verzoek ik u, verberg mij niets; verhaal mij opregt alles, wat gij weet.’ - ‘Sire, zoo moet ik u dan bekennen, dat toen ik de armee verliet, allen, van den Opperbevelhebber tot den laatsten soldaat, in onbeschrijfelijke vrees verkeerden...’ - ‘Wat zegt gij? Van waar kwam die vrees? Is het mogelijk, dat mijne Russen zich door het ongeluk hebben laten nederslaan?’ - ‘Neen, Sire, zij vreezen alleen, dat gij, in de goedheid uws harten, vrede mogt sluiten; zij branden van begeerte om te strijden, en u door hunne dapperheid en door de opoffering van hun leven te bewijzen, hoe zeer zij aan u verknocht zijn.’ - De Keizer klopte nu michaud op den schouder en zeide: ‘Gij hebt mij een pak van het hart genomen; gij hebt mij gerust gesteld. Keer naar de armee terug; zeg mijnen getrouwen onderdanen, overal, waar gij doorreizen zult, dat, zelfs wanneer mij niet een eenig soldaat meer mogt overblijven, ik mijnen getrouwen Adel en mijne wakkere boeren zal oproepen, zelf hen zal aanvoeren, en al de hulpmiddelen van mijn rijk in beweging zal brengen. Rusland biedt meer hulpmiddelen aan, dan de vijand waant. Wanneer het echter door het lot en Gods Voorzienigheid bepaald mogt zijn, dat mijn geslacht niet langer op den troon mijner voorvaderen zal heerschen, zoo zal ik, nadat ik alle pogingen uitgeput heb, mij eenen baard tot hiertoe (met de hand op zijne borst wijzende) laten groeijen, en liever mij getroosten, in het diepst van Siberië van droog broed te leven, dan de schande van mijn vaderland en van mijne wakkere onderdanen, welker opofferingen ik naar eisch waardeer, te onderteekenen. De Voorzienigheid beproeft ons; wij willen hopen, dat zij ons niet verlaten zal.’ Bij deze woorden begon de Keizer in het vertrek op en neder te gaan; zijn gezigt vlamde. Met rassche schreden naar michaud terug keerende, drukte hij hem de hand, en zeide: ‘Vergeet niet, wat ik u thans zeg; misschien komt er een tijd, waarop wij het ons met genoegen herinneren zullen: napoleon of ik, ik of hij! Beide te gelijk kunnen wij niet regeren. Ik heb hem leeren kennen; voortaan bedriegt hij mij niet meer.’ - ‘Sire,’ antwoordde michaud, ‘uwe Majesteit onderteekent op dit oogenblik den roem van uw volk en de redding van Europa.’ - ‘Moge uwe voorspelling vervuld worden!’ zeide alexander; ‘begeef u ter rust, en houd u gereed naar de armee terug te keeren.’

Dit uiterst belangrijk gesprek heeft, naar des Schrijvers verzekering, van woord tot woord aldus plaats gehad, daar Graaf michaud onmiddellijk na hetzelve den inhoud daarvan opgeschreven

[p. 42]

heeft, en een eigenhandige brief van dien Graaf tot deze opgaaf gebruikt geworden is.