Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Episode uit het Leven van Michiel Adriaansz. de Ruiter. Geschiedkundige Roman, door A.D. van Buren Schele. (De Galeislaven te Napels.) Te Amsterdam, bij G.W. Tielkemeijer. 1840. In gr. 8vo. 286 bl. f 2-90.

De Heer van buren schele, van wien wij vroeger eenen historischen Roman, de Angelsaxische Bruid, hebben beoordeeld, levert in het voor ons liggende boekdeel weder zoodanig een verhaal, uit waarheid en verdichting zamengesteld, waarvan de geschiedkundige grondslag bestaat in de edele wijze, waarop onze groote zeevoogd zijnen invloed gebruikte, om eenige Hongaarsche Predikanten, die uit Godsdiensthaat en vervolgzucht, onder den schijn van muiterij, waren opgeligt, en op de galeijen te Napels als slaven wreedelijk om hun geloof werden gemarteld, te bevrijden. Bij brandt, in het Leven van de ruiter, is niet alleen die schoone daad van den grooten man geboekt, maar kan men ook de namen der geredde ongelukkigen vinden, benevens de herhaalde, maar met gedurige ontwijking en uitstel beantwoorde pogingen van de Staten (gelijk ook van andere Protestantsche Mogendheden) tot bevrijding van deze slagtoffers van dweeperij en blinden Godsdiensthaat. De Schrijver van dit boek heeft die geschiedenis getrouw gevolgd. De liefde van lodewiska, de schoone en edele dochter van thomas steller, Rector der Gereformeerde School te Presburg, en den Predikant ostrokoczy maakt (gelijk eene liefdesgeschiedenis in zulke soort van geschriften onmisbaar

[p. 676]

is) de spil uit, waarop alles draait. Het verhaal is onderhoudend geschreven. Strenge getrouwheid aan de Evangelische waarheid, en mannelijke moed, om den afstand van hare prediking te weigeren, is het doorgaand karakter der Predikanten, onder welke de achtbare steller, de ijverige maar zwaarmoedige nicletius en de reeds genoemde verloofde van de dochter des eersten tot de hoofdpersonen behooren. Een der best volgehoudene en uitvoerigst geteekende karakters is dat van den reusachtig sterken Heiduk nicodemus, wiens afkomst aan het slot van den Roman op eene zeer onverwachte wijze aan het licht komt. De ontmoetingen en handelwijze van dezen man met den listigen en dweepzieken Pater jeronimus zijn al zeer onderhoudend verteld. Beminnelijk is de Napolitaansche Priester santa corveo, die een aangenaam tegenwigt maakt tegen de gruwelen en onmenschelijkheden der andere vijanden van het Protestantismus, welker listen en lagen, helaas! ook nog in deze verlichte eeuw dáár eene waarheid zijn, waar geestelijkheid en Jezuitisme vrij het hoofd durven opsteken. Aan episoden ontbreekt het in deze ‘Episode’ niet; het verhaal van de rampen, die den braven nicletius troffen, is daarvan niet de minst belangrijke, en de bekende ontmoeting van de ruiter met den bevelvoerder van Salee, wien de eerste een stuk laken wel wilde schenken, maar niet beneden den prijs verkoopen, dient, om het karakter van onzen grooten Zeeuw in het begin des boeks in een schoon licht te plaatsen, en geeft aanleiding tot gesprekken over hem tusschen een paar zijner zeelieden, die naïf zijn ingekleed.

Wij hebben, met één woord, dezen Roman niet zonder genoegen gelezen. Plan en vinding, aanleg en uitwerking verraden juist wel niet die meesterhand, welke in de werken der eerste vernuften in dit vak van letterkunde doorblinkt, maar het boek houdt toch de aandacht goed levendig. En alles, wat tot de geschiedenis van onzen grooten Admiraal in betrekking staat, zou dat den vaderlandschen lezer niet welkom zijn?

Voor zuiverheid van taal mogt de Schrijver hier en daar wel wat zorgvuldiger gewaakt hebben. Zich ontmoeten voor elkander, is een Gallicismus, die herhaaldelijk voorkomt. Den knaap, (1ste naamval) bl. 143; bemerking, bl. 20; disch voor tafel, (een Germanismus: Tisch) bl. 27; stijl voor steil, bl. 58, teekenden wij aan. Geen Nederlander

[p. 677]

behoorde, noch als Schrijver, noch als Vertaler, voor het publiek op te treden met taal- en spelfouten, welke een knap leerling op onze Stads-Armenscholen hem konde aanwijzen. Presidenten, bl. 173, moet Residenten - lijftogt, bl. 174, 177, 207, leeftogt - steden, bl. 204, streken zijn; en of zeehonden blaffen, bl. 12, betwijfelen wij zeer sterk.

De druk is goed, en het titelvignet al heel netjes. Den titel vinden wij niet zeer gelukkig gekozen.