Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Bouwkundige Aanmerkingen op het onlangs tentoongestelde Model van eene Koopmansbeurs voor de Stad Amsterdam. Door I. Warnsinck, Architect, Lid van de Koninklijke Akademie van beeldende Kunsten. Te Amsterdam, bij L. van Bakkenes. 1840. In gr. 8vo. 52 bl. f :-75.
Kort Antwoord op de Aanmerkingen des Heeren I. Warnsinck op het onlangs tentoongestelde Model van eene Koopmansbeurs. Door J.D. Zocher, Architect, Lid van het Koninklijk Nederlandsch Instituut, enz. enz. Met twee Platen. Te Amsterdam, bij J.D. Sijbrandi. 1840. In gr. 8vo. 21 bl. f :-75.
Beknopte Wederlegging van het kort Antwoord des Heeren J.D. Zocher. Door Isaak Warnsinck. Met eene Plaat. Te Amsterdam, bij L. van Bakkenes. In gr. 8vo. 31 bl. f :-75.

Deze drie stukjes, alle betrekking hebbende op het onlangs ten toon gestelde Model van eene Koopmansbeurs voor de stad Amsterdam, bij de Redactie van dit Tijdschrift ingekomen zijnde, wil zij, hoezeer de Vaderlandsche Letteroefeningen zich meer bijzonder bepalen tot het geven van beoordeelingen van werken in verschillende vakken van wetenschappen en letteren, met een enkel woord gaarne van dezelve melding maken.

Het Beursmodel van den Heer zocher, aan de bezigtiging van het publiek onderworpen zijnde, kon niet anders dan aan verschillende beoordeelingen onderhevig zijn; de stem van het algemeen gevoelen kon wel niet uitblijven, maar moest zich omtrent hetzelve doen hooren. Naarmate men meerder of minder in de kennis en beoefening van het theoretische en praktische der Bouwkunst ingewijd was, naar die

[p. 588]

mate steunde de goed- of afkeuring ook op lossere of vastere gronden. De Bouwkundigen, zoo als dit ook behoort, hielden zich bij de toetsing van het Model aan de regelen der kunst; en onder dezen trad de Heer warnsinck op, en maakte, als Architect, eenige bouwkundige Aanmerkingen op hetzelve, vermeenende en bewerende, dat er zoo wel op den stijl, door den Heer zocher gekozen, als op het emplacement, gewigtige bedenkingen te maken zijn. Het eerste aangekondigde stukje bevat die aanmerkingen, in welke de Heer warnsinck, op grond van de Theorie der Bouwkunst, een en ander door aanhalingen uit vele klassieke Auteuren staaft, ontwikkelende in dezelve eene belezenheid en kennis, die tevens van zijnen smaak en zijne studie belangrijke proeven opleveren.

De Heer zocher, Bouwkundige, die in ons vaderland vele proeven zijner bekwaamheden, vooral in het aanleggen van openbare wandelwegen enz., leverde, en wiens Model door de Regering van Amsterdam was goedgekeurd, vermeende op deze aanmerkingen het stilzwijgen niet te moeten bewaren, maar liet een kort Antwoord volgen, hetwelk den inhoud van het tweede stukje uitmaakt. Wij ontveinzen niet, dat wij dit antwoord van den man van meerdere ondervinding en langduriger studie krasser en meer afdoende gewacht hadden; en wij verbeelden ons, wanneer het antwoord niet zoo onbeduidend ware geweest, dat de Heer warnsinck zulk eene wederlegging, als het derde stukje bevat, niet zoude hebben in het licht gezonden. Warnsinck, de zwakke zijde van zocher gevoelende, gaat, zoo als men zegt, nu meer op den man aan, en geeft hem, door de voorstelling van een 20tal (!) vragen, de handen vol, waardoor hij tevens bewijst, dat, geene zijner aanmerkingen krachteloos gemaakt zijnde, hij den schijn voor het publiek niet hebben wil, als ware hij door magtspreuken uit het veld geslagen. Wij stemmen toe, dat zocher's antwoord, op de in vele opzigten rigtige aanmerkingen van warnsinck flaauw is; maar wij hadden van den laatsten toch ook gewenscht, dat de theoretische beschouwingen meer waren uiteengezet, alleen om het belang der zaak, niet als een middel tot aanval, maar als eenen wegwijzer; en het is zeer te bejammeren, dat, hoe koel men zich ook omtrent de zaak meent te gedragen, ook hier, zoo het ons voorkomt, de hartstogten niet buiten het spel blijven, en wanneer deze zijn opgewekt,

[p. 589]

is men voor de waarheid doof. De tirade van zocher op de door warnsinck gebouwde fabriek toont dit; terwijl, van den anderen kant, het aangevoerde van warnsinck, dat men, bij Goes, bezig is, eene kerk, geheel naar zijne plans en bestekken en berekeningen gebouwd, te voltooijen, nog geen bewijs oplevert, dat er omtrent stijl en emplacement geene inconsequenties aan dit project zullen te ontdekken zijn. Warnsinck moest hier niet zoo voorbarig wezen. Zijn werk getuige van zijne theorie en zijnen bouwtrant, wanneer het opgetrokken en voltooid zal zijn.

Maar genoeg van de stukjes. - Er zou over de ontleding van de wederzijdsche bedenkingen, over de voordragt der zaken zelve, over de vragen door warnsinck voorgelegd, over het karakter van het gebouw met betrekking tot het doel, enz. een boekdeel kunnen worden geschreven; en daar wij ons hiertoe in geenen deele geroepen of opgewekt gevoelen, wenschen wij niets liever dan goede verstandhouding tusschen kunstenaars, ter handhaving en verdediging van de eer der Bouwkunst en ter daarstelling van echte en zuivere kunstvoortbrengselen. Wij willen dus, om op geenerlei wijze partij te kiezen, en om niets te schrijven, dat een' der Bouwkundigen zoude kunnen kwetsen, onze denkbeelden over deze zaken niet breeder ontvouwen: het is ook niet te doen om enkele bouwkundige stellingen of waarheden op te houden of te verdedigen, maar veelmeer om het algemeen belang der kunst zelve voor te staan; en wij moeten het dus ronduit bekennen, dat deze stukjes bij ons twee tegenstrijdige gewaarwordingen hebben doen ontstaan, namelijk van genoegen en van leedwezen. Van genoegen, door dat wij uit dezelve in warnsinck eenen Bouwkundige hebben leeren kennen, die van zijnen tijd een voortreffelijk gebruik heeft gemaakt, veel en goed gelezen, gezien, opgemerkt en onthouden heeft, die zich in een ruim veld op een hoog standpunt heeft geplaatst, hetwelk niet kan nalaten hem eenen grooten rijkdom van denkbeelden te hebben verschaft, waarvan het vaderland voorzeker vruchten zal plukken, die niet anders dan verblijdend zullen kunnen zijn, daar de meeste van onze gebouwen sedert vele jaren weinig uitstekends hebben opgeleverd. Maar zijne stukjes hebben ook een gevoel van leedwezen bij ons opgewekt, door dat de Schrijver juist het werk van een' zijner Collega's tot onderwerp kiest om zijne denkbeelden te ontwikkelen. Wij spreken niet over

[p. 590]

de waarde van het project voor een Beursgebouw; maar wij vragen: zijn wij in ons land niet te klein en te zwak, om elkander onderling te verscheuren? wat zou er van Dichten Schilderkunst worden, wanneer de kunstenaars tegen elkander het harnas aanschoten? Men late het oordeel der kunstvoortbrengselen aan de onpartijdigheid en bekwaamheid van derden over. Wij stemmen toe, dat eene smaakvolle en oordeelkundige toepassing der middeleeuwsche stijlen zeer nuttig en wenschelijk voor het noordelijk Europa kan geschat worden; maar waarom bleef warnsinck hierbij niet langer verwijlen? Hij had eene schoone taak volbragt, wanneer hij de eerste ware geweest, (en uit alles blijkt, dat dit den jeugdigen Bouwmeester bij uitnemendheid zoude zijn toevertrouwd) die met kennis van zaken dit onderwerp had ontwikkeld, (wij durven gerustelijk deze ontwikkeling aan zijnen smaak en zijne pen aanbevelen) deszelfs rijkdom en voordeelen aangetoond, en daardoor eenen nieuwen weg geopend had voor eene reeks van Bouwkundigen in ons land, die zoo iets naauwelijks vermoeden, en bijna niet weten, hoedanig zich hierin te gedragen. Wij vreezen dus, dat al zulk schrijven over en weder der kunst ook hier schadelijk zijn zal. Immers de fijne kritiek is voor het publiek verloren; de meesten begrijpen ze niet; maar hetgeen aan hetzelve niet ontsnapt, is dat een deskundige het werk heeft afgekeurd, en zoo doende, dit van wederzijden geschiedende, zal het weinige vertrouwen, dat de Architecten hier te lande genieten, en dat van lieverlede toenam, geheel den bodem worden ingeslagen.

Men volge dus den weg van verstandige en vriendschappelijke zamenwerking. De Heer zocher toone, door een welbestudeerd en afdoend geschrift, voor zijne taak berekend te zijn, en de Heer warnsinck stichte nog menig gebouw, waaruit het den ervaren Bouwmeester blijke, dat theorie en praktijk dan toch zoo ver niet verwijderd zijn, als de Heer zocher schijnt te voorouderstellen. Wat er uit den chaos van stijlen van onzen tijd zal geboren worden, is nog moeijelijk te bepalen; zeker is het, dat uit dit alles nog wel iets goeds kan voortspruiten. Hiertoe mogen alle Bouwkundigen, ook de Heeren zocher en warnsinck, ieder naar zijne mate en krachten, medewerken, tot eer der kunst, tot luister des vaderlands!