Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Aanteekening op de Grondwet, door Mr. J.R. Thorbecke, Hoogleeraar te Leiden. Te Amsterdam, bij J. Müller. 1839. In gr. 8vo. VIII en 336 bl. f 3-90.
Wat kan de dubbele Kamer niet doen? Augustus 1840. 's Gravenhage, bij P.C. Dill. 1840. In gr. 8vo. 15 bl. f :-30.

[p. 564]

Proeve van Wet op de Ministeriéle Verantwoordelijkheid, met eene toelichtende Memorie. Te Vlissingen, bij P. Wedts de Swart. 1840. In gr. 8vo. VI en 35 bl. f :-35.

Het zoo belangrijke werk van Prof. thorbecke, een werk van blijvende waarde, is ons te laat ter beoordeeling geworden, om in tijds ons gevoelen over al de daarin aangewezene leemten en voorgestelde verbeteringen der nu reeds (zoo men het noemt) herziene, doch bij het verschijnen dezes werks nog niet herziene Grondwet mede te deelen. Het is een doorloopende comentarius, die van Artikel tot Artikel aanwijst, waar en hoe, naar des Schrijvers meening, de Grondwet behoefde en behoorde verbeterd te worden. Doch wat is er geschied? De Hoogleeraar thorbecke rangschikt de regtstreeksche Verkiezingen, d.i. de verkiezing der Leden van de Tweede Kamer onmiddellijk door de tegenwoordige Kiescollegiën, vermeerderd met zoodanige gegradueerden aan eenige Hoogeschool des Rijks, als thans nog van het kiesregt zijn buitengesloten, geenszins onder hetgene hij bij herziening der Grondwet wilde hebben ingevoerd. Intusschen, wat heeft de stelselmatige Oppositie van hemzelven en zijne vrienden in het staatkundige kunnen baten? Alleenlijk, dat het voorstel tot periodiek aftreden van de Leden der Stedelijke Regeringen, en dus eene gewigtige verbetering, door de dubbele Kamer verworpen is. De Oppositie was te zwak, om al de wetsontwerpen te doen afstemmen. Alleen dáár, waar de Aristocratie er belang in vond, eene verbetering tegen te houden, en door eene Oppositie gesterkt werd, die tegenstemde, om zich gelijk te blijven; alleen dáár zegevierde die Oppositie. Doch van waar die zwakheid der liberale partij? Immers alleen daaruit, dat zoo wel de enkele Kamer, als de tot hare verdubbeling bijgevoegde Leden, verkozen waren door de Provinciale Staten; terwijl men van de Provinciale Staten, zoo lang zij zelve niet regtstreeks door eenigzins beter zamengestelde Kiescollegiën worden benoemd, geene andere keuzen wachten kan, dan over het algemeen in den geest der bevoorregte familiën. Al het schrijven over de gebreken der Grondwet moest dus wel op eene kleinigheid uitloopen. De dubbele Kamer was bijeengeroepen. Zij had slechts ja of neen te zeggen. En nu werd het weder bewaarheid: Parturiunt montes, nascetur ridiculus mus. Intusschen, de beslissing is er. De zaak is in staat van ge-

[p. 565]

wijsde; er bestaat in dezen geene cassatie, en wij moeten er in berusten,

Wij zeiden daareven, dat de dubbele Kamer steeds ja of neen te zeggen had; en hieruit volgt, dat zij naar ons inzien, geenszins eene constituerende vergadering was, en wij volkomen instemmen met den Schrijver der brochure: Wat kan de dubbele kamer niet doen? Als wij in de Grondwet niet willen lezen, wat wij er gaarne in vinden zouden, maar alleen, wat er uitdrukkelijk geschreven staat, dan komt het ons onmogelijk voor, en strijdig met de regelen eener onpartijdige uitlegkunde, om eene uitgebreider magt, dan de vorenomschrevene, aan de dubbele Kamer toe te kennen.

Doch wat kan de Koning met de Eerste en de gewone Tweede Kamer wel doen, indien allen het belang des Vaderlands onpartijdig inzien en behartigen? Onder anderen de thans in de herziene Grondwet duidelijker, dan bevorens, erkende Ministeriéle verantwoordelijkheid zoodanig regelen, dat zij geen ijdele klank blijft. Dat zou zelfs hebben kunnen geschieden bij de nog niet veranderde Grondwet; en hiervan levert de Proeve van Wet op de Ministeriéle Verantwoordelijkheid het voldingend bewijs op. Wij vragen niet: Zou men dit of dat Artikel dier Conceptwet niet anders kunnen stellen? Zou de Proeve nog niet vollediger of beter kunnen zijn? Zoo de zaak ernstig ter sprake kwame, zou men in al die bijzonderheden zich kunnen verdiepen. Maar dit beweren wij: indien er eene soortgelijke Wet voorgedragen en aangenomen was (en beide zou zonder schending der Grondwet, ja zelfs in haren geest kunnen geschieden); dan bestond er eene wezenlijke en staatsregtelijke verantwoordelijkheid der Ministers en hooge Staatsambtenaren. Zal echter ooit een dergelijk ontwerp worden aangeboden? Zou het, vooral bij de Eerste, maar ook reeds vooraf bij de Tweede Kamer doorgaan? Of, zoo de Tweede Kamer het voorstel deed, zou het met goed gevolg bekroond worden? Wij vreezen neen, en vermoeden dat dit ontwerp in het lot zal deelen van dat eener wet op de regtstreeksche verkiezingen door Mr. roest van limburg, en van het ontwerp eener herziene Grondwet door Mr. d. donker curtius. Alle zoodanige opstellen bewijzen de mogelijkheid eener echt-constitutionéle wetgeving in ons vaderland, bij de ongezindheid van de meesten hunner, die magt en gelegenheid hebben, om die allezins bereikbare idealen te verwezenlijken. Doch dit strekke ter aanbeveling eener wet

[p. 566]

op de aansprakelijkheid der hooge Staatsambtenaren, dat zij kan worden aangenomen, al blijft het verkiezingstelsel in werking, hetwelk tegenwoordig bestaat.