Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

De Hugenoot. Door G.P.R. James. Uit het Engelsch. III Deelen. Te Amsterdam, bij de Gebr. Diederichs. 1839. In gr. 8vo. Te zamen 953 bl. f 8-80.

De Schrijver van dit werk, van wien wij in een paar jaren al verscheidene Romans in onze taal hebben overgebragt gezien, verplaatst zijne lezers ditmaal in Frankrijk, omstreeks den tijd der herroeping van het Edict van Nantes, ten gevolge van welke duizende Protestanten, uit hun vaderland verdreven, in het onze eene veilige schuilplaats vonden; eene omstandigheid, die, het zij hier in het voorbijgaan gezegd, op onze nijverheid, ons volkskarakter, onze taal, onze zeden eenen onbegrijpelijken invloed had, dien het wel der moeite waardig ware, in eene geschiedkundige verhandeling opzettelijk in het licht te stellen.

De hoogst bekwame james verloochent hier zijne talenten als Schrijver van uitmuntende historische Romans in geenen deele. Zijn verhaal boeit en spant de aandacht, wekt nieuwsgierigheid naar de ontknooping, en verrast door inkleeding en ontwikkeling. Maar men moet doorgaans bij hem, en waarlijk niet het minst in den Hugenoot, het eerste vierde deel met taai geduld zijn doorgeworsteld; eerst dan begint

[p. 525]

het lezen de moeite te beloonen. Wij begrijpen niet, door welke zonderlinge grilligheid onze Engelschman het begin zijner meeste Romans zoo vervelend maakt, dat hij er niet weinig lezers door verliest. Rec. zou ook het eerste Deel zeker niet ten einde gebragt hebben, indien hij pligtshalve niet hadde moeten voortgaan. Zoo als gezegd evenwel, dit beloont wel het dooreten van den brijberg, om met de oude prent van Luilekkerland te spreken.

Met dat al heeft james ons in zijne beschrijvingen, zijne eerste Romans uitgezonderd, nooit regt kunnen bevallen. Hij kan ze bijzonder rekken; eene bekwaamheid, die alleen bij het onderhoudende van eenen walter scott kan blijven bevallen. Wij geven slechts één proefje, dat misschien aardig of kunstig zal moeten heeten, omdat de Schrijver à l'ordre du jour is, maar dat ons laf voorkomt en niets meer: ‘De neus was zeer eigenaardig in zijnen vorm. Het was noch de Judaïsche (Joodsche?) haviksneus, noch de zuivere arendsneus, noch de half Judaïsche Italiaansche, noch de gieren-, noch de schapen-, noch de paardenneus. Hij had geenerlei overeenkomst met den zoogenaamden nez retroussé (mogt dat niet het Hollandsche wipneus zijn?); hij was ook de flesschenneus niet, en evenmin klaverenaas. Het was een neus sui generis, hij kwam trotsch van tusschen de twee boschachtige wenkbraauwen te voorschijn, en ging toen met eene ligte parabolische lijn benedenwaarts, totdat hij op ongeveer anderhalf duim afstands van de grondlijn des gezigts gekomen was. Na die hoogte bereikt te hebben, vormde hij eene scherpe, plotselinge punt, door welker dunne huid het dunne kraakbeen scheen te willen doordringen, en dan loodregt nedervallende, vereenigde hij zich met het benedenste gedeelte des gelaats, in eenen regten hoek met de bovenlip, met welker uitgebreid grondgebied hij niet in het allerminst in aanraking kwam, staande hij als het ware op zichzelven, terwijl de neusgaten weder de rigting bovenwaarts namen en in dezelfde lijn als de oogen en wenkbraauwen liepen.’ Als nu zoo iets stond in een boek van bepaalden boertigen inhoud, dat er zich op toelegde, veel te zeggen over niets, dan mogt het zijn' tijd zoeken. Sterne is nog wel veel langer bezig over zijnen Slankenbergschen neus; maar hier, bij de beschrijving van eenen man, die overigens niets kluchtigs heeft, zeggen wij ronduit, dat wij het niet mooi vinden, en wagen daaraan

[p. 526]

den naam van een' wijsneus. Deze is ook bekend, meer dan een flesschenneus, of een neus van klaveren-aas!

In deze soort van beschrijvingen schept echter james, naar het schijnt, zeer veel behagen. Want hij verzuimt niet, zijnen lezer vooraf te verwittigen, dat hij dit of dat beschrijven zal; zooveel als: ‘geef acht! ik ga de kleeding van mijnen held beschrijven.’

De titel verkondigt, dat de vertaling uit het Engelsch is. Dit aangenomen zijnde, moeten wij zeggen, dat de Overzetter zelfs in het taaleigen zijne lezers in Frankrijk heeft getracht te verplaatsen. Wij teekenen alleen aan: D. I. bladz. 19: de Chevalier voor de Ridder; Monsieur le Comte, bladz. 70; voorts Gallicismen, gelijk: ‘Ik was reeds vroeger voldaan en ben dit nog en zal het altijd blijven, wanneer gij vast uw geheim houdt’ (quand vous tenez ferme vôtre secret?) bladz. 25; opwekking voor opgewondenheid (exaltation?) bladz. 49. Maar, uit welke taal het ook ware, wat zegt men van zinsneden, als: ‘Eenigen tijd geloofde ik mij opregt en waarlijk verliefd te zijn; maar sedert dat zelfs het verstand mij dienaangaande te hulp is gekomen, en ik weet, welke rol de verbeelding in dit alles speelt, is echter door deze enkele omstandigheid, door dat zonderlinge toeval, mijn denkbeeld van vrouwelijke volmaaktheid zoo hoog geklommen, dat ik er geene vind, die dezelve bereikt hebben.’ Bladz. 34; - van woorden, als: zegening voor zegen of weldaad. Bladz. 51; troosten, meerv. van troost, ald. bladz. 44; gehugenotiseerd, bladz. 74; - van uitdrukkingen, als: geestkracht monsteren? bladz. 64; Het dorp, tot hetwelk het dorp behoorde, bladz. 81; de weg was onregelmatig, en, om veilig voor de knieën der paarden te zijn, was het volle daglicht noodig, (wat mag daar in het oorspronkelijke staan?) bladz. 117; hij is een van ze, (van hen) bladz. 119; paarden, die gras wiedden, voor: in het gras weidden, bladz. 122; hebben wij ons (elkander; nous nous) niet vroeger reeds eens gezien? bladz. 132. - Wij zijn met deze aanwijzingen het eerste Deel nog niet half ten einde, en zullen het er nu maar bij laten. Genoeg ook, om de Uitgevers aan te raden, betere Vertalers te kiezen; menschen, die de lezers ook eens in eene aanteekening zouden kunnen teregt helpen, wanneer de Engelsche Schrijver uitdrukkingen bezigt, die geheel onverstaanbaar zijn, indien men niet bekend is met eene plaat van hogarth, die in Engeland

[p. 527]

iedereen kent; terwijl de Nederduitsche Overzetter onverstaanbaar wordt, wanneer hij zoo iets letterlijk vertaalt; zie Deel I. bladz. 38.

In weerwil der gemaakte aanmerkingen, herhalen wij: het verhaal boeit en spant de aandacht, wekt nieuwsgierigheid naar de ontknooping, en verrast door inkleeding en ontwikkeling.