Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Reistogtje door een gedeelte van Duitschland, in 1838. Reistafereelen, Schetsen en Verhalen, door Mr. A.W. Engelen. Te Groningen, bij W. van Boekeren. 1839. In gr. 8vo. 348 bl. f 3-60.
Volksverhalen en Legenden aan de Rijnoevers verzameld. Medegedeeld door Mr. C.P.E. Robidé van der Aa. IIde Deel. Te Arnhem, bij I.A. Nijhoff. 1839. In gr. 8vo. 286 bl. f 2-90.

‘Bijna gelijktijdig met het eerste Deel dezer Volksverhalen,’ zoo berigt de Heer robidé van der aa voor het tweede, ‘verliet het Reistogtje enz., door Mr. a.w. engelen de pers. Des begaafden reizigers smaak voor overleveringen uit zijne vroegere reisverhalen kennende, vreesde ik, dat wij, aan dezelfde mijn delvende, dezelfde grondstof zouden bearbeid hebben; de lezing echter van 's mans zoo onderhoudend geschreven werk overtuigde mij, dat wij slechts eene enkele maal dezelfde Sage behandeld hadden, en slechts gedeeltelijk dezelfde streken doorwandelden, zoodat onze geschriften, in stede van elkander te schaden, veeleer tot wederkeerige aanvulling dienen kunnen.’

En zoo is het ook; waarom wij dan beide boeken in éénen adem - of om juister te spreken in ééne beoordeeling - aankondigen.

De Heer engelen, reeds vroeger bekend als smaakvol opmerker en schrijver, bereisde een gedeelte van Duitschland. Maar welk gedeelte? vraagt de lezer welligt. Wij zullen de eer hebben, het hem te zeggen. Eerst ging de reis met de stoomboot naar Keulen en Bonn, welks fraaije omstreken bezocht werden. Vervolgens den Rijn over naar het Zeven-

[p. 510]

gebergte en weder terug, om het Ahrdal te bezoeken. Van dezen uitstap teruggekeerd, ging het de rivier op naar Neuwied en Coblentz; hooger naar St. Goar, Salzig enz. Van het in deze streek gelegene slot Rheinfels staat eene fraaije afbeelding tegenover den titel, gelijk eene van Bacharach op zijne plaats. Hier is de omtrek van Sagen en Legenden, die dan ook niet worden vergeten; evenmin levendige beschrijving van de schoonheid der Rijnvaart aldaar. De reiziger ging met de boot tot Mentz; vandaar naar Coblentz terug, en nu zijwaarts, den Moesel op, met een Eiljacht, gedeeltelijk ook te voet, tot Trier, en vandaar over Aken terug naar Keulen. - Voor zoo verre Rec. uit eigene ervaring spreken kan, dat is, tot Coblentz en deszelfs omstreken, is de Heer engelen een zeer naauwkeurig reisbeschrijver. De vermaarde grafkelder op den Kreuzberg bij Bonn werd aan hem, gelijk een jaar later ook aan Rec., getoond door den meer dan negentigjarigen grijsaard, ‘geen onvoegzamen geleider in dit somber verblijf des doods.’ Rec. herinnert zich, dien ouden man met het ernstigste gelaat der wereld te hebben hooren verhalen, dat eens een Engelschman onbemerkt den duim van een' der verdroogde monniken had afgesneden en medegenomen; maar dat zijn geweten hem zoo verschrikkelijk over deze daad van heiligschennis aanklaagde, dat hij, tot in Italië gevlugt, om dien aanklager te ontvlieden, geene rust gevonden had, eer hij van daar den duim, netjes ingepakt, naar het Servitenklooster op den Kreuzberg had teruggezonden. Was er geen geschenk bij? kon Rec. zich niet onthouden eenigzins spotachtig te vragen. Das versteht sich, damit er sein Gewissen befriedigen würde! Van het Ahrdal teruggekeerd, stond de Schrijver in twijfel, of de Laachersee te bezoeken, of naar het slot Hammerstein te gaan. Hij koos het laatste, als korter. Maar daarvoor heeft hij een uitstapje gemist, dat inderdaad een der aangenaamste in dien omtrek mag heeten; naar het Brohlthal, de Diënnensteiner Quelle, Wassenach en de Laachersee. Rec. herinnert zich dien dag met het levendigste genoegen. Fraai loopt de weg opwaarts langs de bruisende Brohlbach, die hier en daar eenen wasmolen in beweging brengt. Ieder oogenblik biedt zich eene nieuwe verscheidenheid van gezigten aan, trotsch en schoon. Aan de pas genoemde bron, van welks water, naar men ons zeide, jaarlijks ongeveer 80,000 kruiken verzonden worden, levert het

[p. 511]

heerlijke mineraalwater eene aangename verfrissching. Vandaar gaat de weg veel steiler; daarna tot Wassenach, het smerigste misschien van alle smerige Duitsche dorpen, waar de gansche kracht van onzen eetlust noodig was, om ons vrede te doen hebben met den maaltijd, in het eenige, morsige logement der plaats besteld, terwijl wij onzen togt vervolgden naar de hoogst merkwaardige Laachersee. Doch 't is hier de plaats niet, om ons reisje te beschrijven. Wij keeren met eenen sprong tot den Heer engelen terug. Het andere gedeelte van zijnen togt, van Coblentz tot Mentz, heeft Rec. niet als ooggetuige kunnen beoordeelen; maar er zal wel geene reden zijn om des reizigers geloofwaardigheid te betwijfelen. Het togtje langs den Moezel bevestigt de uitlokkende berigten, door den Eerw. sprenger van eyk vóór eenigen tijd van die fraaije streken gegeven. Met het oordeel van engelen over den heerlijken Dom te Keulen kan Rec. beter instemmen, dan over die stad in het algemeen, die ons met hare naauwe, kromme straten en sombere huizen vrij wat minder beviel, dan het nette, luchtige Coblentz, of - maar daarvan spreekt de reiziger niet - het vrolijke en aan de netheid der Hollandsche steden naderbij komende Dusseldorp, waar Rec. met verwondering voor het eerst en laatst in zijn leven een' molen met zes wieken zag. Een vreemd gezigt!

De trant, waarin dit reisverhaal geschreven is, is uiterst onderhoudend; nu eene beschrijving, dan eene Legende, dan weder eene ontmoeting van den Schrijver - dit alles vormt een geheel, dat zich regt aangenaam laat lezen. Met moeite legt men het boek uit de handen, en kan den wensch niet onderdrukken, om den reisverteller meer dan in verbeelding, om hem in wezenlijkheid te volgen. Hun, die dat voornemen hebben, kunnen wij zeer aanbevelen, het boek mede te nemen als goede gids. De Heer engelen vergeet niet ligt iets merkwaardigs te bezoeken, en het oordeel, dat hij over het een en ander velt, is doorgaans juist. Kortom, het boek verdient onder de vele reisverhalen naar de in de laatste jaren zoo sterk bezochte Rijnstreken eene gunstige onderscheiding. Van de Engelschen, een, op weinige uitzonderingen na, hoogst onhoffelijk slag van reisgenooten, had de Schrijver even weinig genoegen als Rec. Vooral op de stoombooten, als het wat vol is, zijn zij de beleefdste niet. Maar elke natie heeft hare eigenheden. Allen maken het hunnen

[p. 512]

medereizigers echter niet even lastig. Wij zagen op de stoomboot een Engelsch heer en dame den ganschen dag in hunne reiskales zitten lezen, letterlijk zonder er uit te komen; zij lieten er zich eten en drinken brengen. Doch wij zouden weder gaan uitweiden.

Het tweede Deel der Volksverhalen, voor onze natie door den Heer robidé van der aa bewerkt, laat zich niet onvermakelijk lezen. Het gedurig terugkomen van verliefde Ridders èn ongelukkige jonkvrouwen maakt het wel wat eentoonig voor hen, die voor het poëtische minder gevoelig zijn; maar het werk is ook minder geschikt, om achtereen te worden gelezen. Met de 26 Sagen, die dit Deel bevat, is hetzelve complect. De aanteekeningen verhoogen er de waarde van. Wij konden den wensch niet onderdrukken, dat de bewerker ons althans eenigen in dichtmaat gegeven hadde, waardoor de vorm meer in overeenstemming met de stof zou geweest zijn. Die dichtmatige vorm behaagde ons b. v, in simrock's Rheinsage zoozeer, en van der aa was er wel voor berekend.

De uitvoering van beide boeken prijst dezelve ook naar het uitwendige aan.