Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

[p. 467]

Nieuwe Verscheidenheden, Landen en Volken betreffende, getrokken uit de belangrijkste Reisbeschrijvingen, door J.G. Sommer, Hoogleeraar te Praag. II Deelen. Te Amsterdam, bij ten Brink en de Vries. 1838. In gr. 8vo. 578 bl. f 5-80.

Het goede onthaal, te beurt gevallen aan een vroeger in onze taal overgebragt werk van denzelfden Schrijver: Verscheidenheden, Landen en Volken betreffende, moedigde den Vertaler aan, om nu ook de Nieuwe Verscheidenheden van den Hoogleeraar sommer onzen landgenooten aan te bieden.

Men vindt in het eerste Deel, I. Oud en Nieuw in Andaluzië. Dit stuk behelst voornamelijk de beschrijving der steden Cordova en Sevilla, benevens de geschiedenis der laatstgenoemde stad, en berigten aangaande de overblijfselen der oudheid in derzelver nabijheid. Een IIde Hoofdstuk handelt over Tetuan in het Keizerrijk Fez en Marokko. Deze stad is gesticht door de uit Spanje verdrevene Mooren in het jaar 1492. Hunne afstammelingen en eene talrijke menigte Joden maken nog derzelver bewoners uit, en drijven eenen bloeijenden handel met Spanje en met de Engelsche bevolking van Gibraltar. Het IIIde Hoofdstuk houdt den lezer bezig met een' Togt door eenige landen aan den Indischen Oceaan, door eenen Engelschman, caunter genaamd, in gezelschap met eenige anderen. De reizigers bezochten Tanjore, Madura, Mysore en deszelfs hoofdstad Seringapatam, alwaar zich nog het paleis en de begraafplaatsen bevinden van den beroemden hyder ali en zijnen niet minder beroemden zoon tippu saib. Een opmerkelijk voorbeeld van het voorbijgaande van alle aardsche heerlijkheid is, hetgeen hier van deze stad verhaald wordt: ‘De openbare gebouwen dezer weleer magtige hoofdstad van eenen der grootste Vorsten, van welke de jaarboeken der nieuwere geschiedenis van Azië gewagen, zijn thans in militaire bureaux en woningen voor de onderscheidene beambten der Oost-Indische Compagnie veranderd. In het paleis van hyder woont de eerste arts; deszelfs Harem is een hospitaal voor Europésche troepen. De vertrekken van den Harem van tippu maken de woning uit van den Britschen Resident, en de overige gebouwen dienen tot ka-

[p. 468]

zernen voor de Artillerie.’ Het IVde Hoofdstuk handelt over de Eilanden Tristan da Cunha. De Portugesche Admiraal tristan da cunha ontdekte in het jaar 1506 de woeste eilanden, welke nog heden naar zijnen naam genoemd worden. Het voornaamste ligt onder 37^o5′ zuiderbreedte en 14^o3′ westelijke lengte van Parijs. Het grootste draagt alleen den naam van Tristan da Cunha; de beide anderen heeten Inaccessible en Nightingale. ‘In de eerste jaren der negentiende eeuw zettede zich hier een Noord-Amerikaan, lambat genaamd, neder. Hij plantte boomwol en tarwe, welke goed voortkwamen. Intusschen vinden wij niet, dat hij lang in het bezit der eilanden gebleven, en weten ook niet, wat er van hem geworden zij.’ Toen napoleon als balling op St. Helena vertoefde, was door de Britsche Regering op het eiland Tristan da Cunha een militaire post, bestaande uit eene compagnie Artillerie, geplaatst. Toen dezelve na den dood van napoleon weder teruggeroepen werd, bleven eenige manschappen vrijwillig terug. In het jaar 1824 kwam august earle, een Engelsch schilder, die reeds vele landen in Europa en Amerika doorkruist had, op dit eiland, en zag zich door het wegdrijven van de sloep, waarmede hij voornemens was geweest hetzelve weder te verlaten, tegen zijnen wil genoodzaakt, het klein getal der aldaar gevestigde volkplantelingen te vermeerderen, en werd door hen eenstemmig tot kapelaan en schoolonderwijzer benoemd. Na een verblijf van ruim acht maanden op het eiland, gedurende welke het verslijten van zijne kleederen hem genoodzaakt had zich een Robinson's gewaad, uit zeildoek en geitenvel vervaardigd, aan te schaffen, werd earle door een Engelsch schip uit zijne ballingschap verlost. Aan dezen man heeft de aardrijkskunde de volledigste berigten aangaande deze eilanden te danken. Het Vde Hoofdstuk handelt over Moskou. Deze voormalige hoofdstad van het geheele Russische rijk wordt hier beschouwd, vooral zoo als zij, na den braud van het jaar 1812, luisterrijker, dan zij te voren was, uit de asch herrezen is. Op de beschrijving der stad zelve en hare meest opmerkenswaardige gebouwen volgen eenige waarnemingen en opmerkingen over de kooplieden van Moskou, als die een wezenlijk bestanddeel der bevolking van deze stad uitmaken, en zich door hunne levenswijze en burgerlijke betrekkingen in vele opzigten van hunne medehandelaren in andere Europesche Staten onderscheiden. Het VIde of laatste stuk in dit

[p. 469]

Deel handelt over de Kunsten en Handwerken der Chinezen. Volgens den Schrijver of Verzamelaar schijnt het ontwijfelbaar zeker, dat de drie uitvindingen, welke wij Europeanen voor de belangrijkste der latere tijden houden, namelijk de boekdrukkunst, het buskruid en het kompas, oorspronkelijk van de Chinezen afkomstig zijn. Een groot gedeelte van dit stuk strekt, om deze stelling te bewijzen. Voorts worden de scheepvaartkunde, de kunsten en wetenschappen der Chinezen in vele kenmerkende bijzonderheden voorgesteld.

In het tweede Deel vinden wij I. de Reis van laborde naar de Boawvallen van Petra. Die stad was oudtijds de hosplaats van de Koningen der Nabatheërs in steenachtig Arabi:e. Het was aan de vroegere reizigers in het geheel niet of slechts onvolkomen gelukt, de belangrijke overblijfselen van deze voorheen beroemde stad te bezigtigen en te beschrijven. In het jaar 1828 ondernam het de Franschman leon de laborde, (zoon van den Graaf alexander de laborde, door zijne werken over Spanje enz. bekend) zich insgelijks naar steonachtig Arabië te begeven, en voornamelijk de bouwvallen van Petra naauwkeurig te onderzoeken. Het gelukte hem, dit voornemen, ten minste wat het laatste punt betreft, volkomen ten uitvoer te brengen. Laborde begaf zich van Kairo, over Suez, Akaba en andere minder bekende plaatsen der Arabische woestijn, naar den, ook uit de H. Schrift bekende, berg Hor en het aan deszelfs voet gelegene Petra. De bouwvallen der tempels en praalgraven en het daar nog genoegzaam in deszelfs geheel aanwezige schouwtooneel behooren tot de best bewaarde overblijfselen der oudheid, die ergens gevonden worden. Vervolgens bezocht de reiziger den berg Sinaï en het klooster St. Katharina. Na eenig verblijf aldaar keerde hij langs eenen anderen weg terug, liet Suez aan zijne regterhand liggen, en kwam, na een' korten overtogt over de Roode Zee, weder aan de kust van Afrika. Het berigt van deze Reis is ontleend uit eene uitvoerige beschrijving derzelve, door laborde in het jaar 1830 te Parijs uitgegeven. Het IIde Hoofdstuk van dit Deel handelt over Nieuw-Zeeland. De Schrijver, van wien deze berigten ontleend zijn, is een Engelsch Zendeling w. yate, die zich zeven jaren in dit land opgehouden heeft. Hij beschrijft de uitwendige gedaante van het land, de voortbrengselen der natuur, boomen, vogelen,

[p. 470]

visschen, insekten en schaaldieren. Opmerkelijk is het, dat, behalve de door de Europeanen ingevoerde huis- en lastdieren, als oorspronkelijk inlandsch in Nieuw-Zeeland, buiten eene kleine hagedis, geen enkel viervoetig dier wordt gevonden. Verder worden de luchtstreek, de soorten van gronden en delfstoffen beschreven. Ten laatste wordt er gesproken over de menschen, die dit land bewonen, en over het ontstaan en den staat der Christelijke Zendelings-inrigtingen, die, gelijk bekend is, zeer veel hebben toegebragt, om de oorspronkelijk woeste en barbaarsche inboorlingen van dit land te beschaven en zachtere zeden te doen aannemen. Het IIIde stuk behelst Schetsen uit Egypte. Hier worden uittreksels medegedeeld uit hetgeen voornamelijk twee geleerde Engelschen, wilkinson en lane, tot kennis van het hedendaagsch Egypte hebben bijgedragen. Te gelijk met het mededeelen van natuur-, staat- en menschkundige berigten, wordt de gelegenheid waargenomen, om den lezer op de aldaar aanwezige overblijfselen der Oudheid opmerkzaam te maken. Het geheele werk wordt in dit Deel met een IVde stuk besloten, tot opschrift hebbende: Togt door Biskaije en Kastilië. Moge het ook al niet ontbreken aan beschrijvingen van dit gedeelte van het Spaansche Schiereiland, zoo heeft toch ieder reiziger zijne wijze van zien en van verhalen. Daarenboven in eenen tijd, waarin de verwarde toestand van Spanje weinige vreemdelingen zal uitlokken om dit land te bezoeken, is het verhaal van eenen reiziger, die mededeelt wat hij in 1835 gezien heeft, altijd de aandacht waardig.

Al de hier aangebodene verscheidenheden leveren belangrijke bijdragen op voor beminnaars en beoefenaars der aardrijks- en natuurkunde, en kunnen aan iederen beschaafden lezer eene aangename lectuur opleveren, verre te verkiezen boven den gewonen inhoud der talrijke romaneske en verdichte verhalen, dagelijks aan het publiek aangeboden. Enkele onnaauwkeurigheden uitgezonderd, zoo als Iste Deel, bl. 56, verraden in plaats van raden, bl. 76, als hunnen kant, voor van hunnen kant, enz. kunnen wij ons verslag eindigen met ook aan den Vertaler den lof te geven, dat dit werk in zuivere taal en stijl is overgebragt.