Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Specimen Doctrinae Theologicae, quo inquiritur in notionem τῆς βασιλείας τῶν ὀυρανῶν, τοῦ Θεοῦ, τοῦ χριστοῦ, ex mente Jesu Christi, quod - pro gradu Doctoratus - in Academia Lugduno-Batava, - publico ac solemni examini submittit Hermanus Heemskerk, Amstelodamensis. Amstelodami, typis J.D. Sijbrandi. 1839. Formâ 8vâ. Pagg. 172.

Deze Godgeleerde Proeve behandelt een gewigtig onderwerp. Wat de spreekwijs Koningrijk der Hemelen, van

[p. 455]

God en van Christus, naar de meening van den Heer zelven, te kennen geeft, wordt hier grondig en uitlegkundig onderzocht. Vroeger werd wel eens, uit een zoogenaamd verband, plaats voor plaats, waar deze spreekwijs voorkomt, opgehelderd, en die laxe manier van ophelderen werd de vruchtbare moeder van vele, maar aan het spraakgebruik van het N.V. geheel vreemde, beteekenissen. Men vergat namelijk, dat de omstandigheden, en de gemoedsgesteldheid der hoorders, den Heiland niet vergunden zoo openlijk en op eens van dat Koningrijk te spreken, of deszelfs aard geheel en al bloot te leggen. Hetzelfde denkbeeld hechtede de Heer telkens aan die uitdrukking, ofschoon Hij telkens iets anders aangaande den aard van dit Koningrijk mededeelde. Dit is het, wat de Haarlemsche Predikant h. heemskerk, ter verkrijging van de waardigheid van Doctor in de Godgeleerdheid aan de Leydsche Hoogeschool, in deze welgeslaagde Proeve heeft pogen aan te wijzen.

Zonder zich op te houden met het opzettelijk opgeven of beoordeelen van verschillende gevoelens, gaat hij hier zijnen eigen weg, op welken wij hem met ons verslag kortelijk zullen vergezellen.

Na eenige voorafgaande aanmerkingen, (Praemonenda, p. 1-7.) in welke de Eerw. heemskerk handelt over het belang van het gekozen onderwerp, en over verscheidenheid van denkbeelden, welke hij beknoptelijk onder enkele rubrieken opgeeft, gaat hij tot zijn onderwerp zelf over, hetwelk hij in twee Hoofddeelen splitst. Het eerste (Periodus praeparatoria door hem genoemd) stelt voor, wat omtrent dat Koningrijk voorkomt in de Schriften van het O.V., p. 8-15, vermeldt vervolgens, p. 16-25, wat de tijdgenooten onzes Heeren van dat Rijk verwachteden, en deelt eindelijk, p. 25-32, mede de aankondiging van dat Rijk door joannes den Dooper. Het tweede en grootste deel levert het onderzoek naar den zin van de bovengemelde spreekwijs volgens de meening des Heeren. En dit deel heeft twee Afdeelingen, naar het tijdperk, van hetwelk melding wordt gemaakt, wanneer van dat Rijk door

[p. 456]

jezus wordt gesproken, het tijdperk voor het tegenwoordige (in hoe seculo), p. 33-127, en het tijdperk in de toekomst (in seculo futuro), p. 128-166; waarop een Epilogus, p. 167-172, het geheel sluit. - Dit zij genoeg van den loop dezer Dissertatie in het algemeen. Zien wij echter nog meer bepaald na, wat in ieder der bovengenoemde tijdperken ter behandeling is opgenomen. In de eerste § wordt gehandeld de Rege. Hier komt voor de spreekwijs Zoon des menschen, welke, met terugzigt op dan. VII:13 volgg., wordt opgevat als te kennen gevende den beloofden menschenzoon. Verder worden hier behandeld de titels Zoon van God, de Christus of Messias. Dit Rijk nam een begin met de openlijke verschijning des Heeren. Dit wordt betoogd § 2, de Exordio. De volgende § 3 beschouwt den voortgang van dat Rijk, (Incrementa.) Hier vindt men opheldering der gelijkenissen marc. IV:26-29, matth. XIII:31, 32 en vs. 33. De omvang of uitgestrektheid van dat Rijk (Ambitus) wordt § 4 aangewezen. De 5 §, de Natura sive Charactere, beschrijft den aard van dat Rijk. De lex fundamentalis, de grondwet, § 6, behelst de voorschriften bekeering en geloof. De germanorum civium indole vindt men het noodige § 7. Hier wordt aangetoond, dat in de bekeering en het geloof al de vereischten liggen opgesloten van den echten onderdaan van dat Rijk. De 8 § sluit dit tijdperk, en geeft verslag aangaande den staat van dat Rijk op aarde algemeen beschouwd, de statu terrestri universo. Die toestand is niet geheel zuiver; de onderdanen voldoen niet allen aan hetgeen bekeering en geloof eischen. De ware en echte onderdanen maken die vereeniging uit, welke het Koningrijk Gods wordt genoemd. De Christelijke Kerk is slechts de uiterlijke vorm. - Ziedaar den inhoud van het eerste gedeelte geschetst. Het tweede gedeelte (Periodus altera) over dat Rijk in de toekomst (in seculo futuro) heeft als onderdeelen vier paragraphen: 1^o handelt over het begin der laatste periode van dat Rijk. Dit begin zal zijn bij het einde der tegenwoordige huishouding. 2^o Beschouwt de inaugurandi modus, dat is niet de aanvaarding van het

[p. 457]

Rijk, maar dat tijdstip, op hetwelk, in de voleinding der wereld, de Koning zich in vollen luister als zoodanig op het heerlijkst vertoonen zal. 3^o Wordt aangewezen, wie van dat Rijk alsdan onderdanen zullen zijn. Eindelijk worden 4^o de goederen beschouwd, welke de onderdanen van dat Rijk in de toekomst zullen ontvangen. De Epilogus trekt alles te zamen, en leidt daaruit af het algemeene denkbeeld, dat men hebbe te hechten aan de spreekwijs Koningrijk der Hemelen.

Hiermede kunnen wij volstaan ter aankondiging van deze niet onbelangrijke Verhandeling. Het spreekt van zelve, dat wij niet in alles instemmen met hetgeen hier voorkomt. De groote beknoptheid, bij rijkdom van inhoud en zaken, verbiedt genoegzame ontwikkeling van denkbeelden; en met weinig woorden is men niet altijd in staat, anderen te overtuigen. Doch het is niet noodig, dat wij onze meening voordragen, anders dan in betrekking tot het onderhavige stuk. Deze onze meening is, zoo als ons verslag dit reeds doet vermoeden, gunstig. Doctor heemskerk ga op den ingeslagen weg moedig en voorspoedig voort, en winne, door in den geest van jezus en diens Apostelen telkens dieper in te dringen, vele echte onderdanen voor dat Rijk, zichzelven tot blijdschap en zegen!