Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Stalen van geestigen Schrijfstijl van Paul-Louis Courier, verzameld door J. Immerzeel, Jr. Te Amsterdam, bij J. Immerzeel, Jr. 1839. In gr. 8vo. XXIV en 152 bl. f 3-:

Wie, die maar eenigzins met de hedendaagsche Fransche Letterkunde bekend is, kent de schriften van paul-louis courier niet? Wie heeft niet eens van dien eenvoudigen Landeigenaar te Veretz gehoord, die weleer Militair was, en tevens een doorkneed Grieksch Geleerde, en die, als staatkundig Schrijver, eene eerste plaats onder de sijnste

[p. 423]

Hekelschrijvers verdient? Het was voorwaar geene gemakkelijke taak die de Heer immerzeel op zich nam, om courier in onze taal te doen spreken; om eenen Schrijver over te brengen, die de ironie van pascal met de luchtige scherts van rabelais en de bijtende satire van voltaire in zich vereenigt! Dit toch is even moeijelijk, als eene vertaling van swift, sterne of jean paul met goed gevolg te beproeven. De Vertaler was evenwel voor die taak berekend; zoo als de door hem vroeger uitgegevene Gedachten van Claudius bewezen hebben. Hij toont hier, dat hij zoo wel in den geest van luchtigen Franschen stijl, als in dien van den naïven Duitschen, kan dringen, en dat hij onze taal volkomen meester is, om haar die losheid en ongedwongenheid te geven, waardoor men gelooven zou, dat courier, indien hij in het Hollandsch geschreven had, het ook zóó zoude gedaan hebben.

Men leze de welgestelde Voorrede van den Vertaler, om nader met den oorspronkelijken Schrijver en zijne lotgevallen, alsmede met zijn ongelukkig uiteinde, daar hij het slagtoffer van eenen verraderlijken sluipmoord werd, bekend te worden. Dat hij tot de oppositie in Frankrijk onder de bourbons behoorde, kan niemand bevreemden; en dat hij hiervoor in vele opzigten reden had, zal men gereedelijk erkennen, als men slechts het boek gelezen heeft, waarmede de Heer immerzeel een welkom geschenk aan onze Letterkunde deed, welke nog niet zeer rijk is aan voortbrengselen, die door eenen echt geestigen schrijfstijl uitmunten.

Om het bewijs hiervan te geven, zal het genoegzaam zijn, een paar korte proeven uit deze bloemlezing aan te halen. Zij betreffen de uitvinding der drukkunst en de vrijheid der drukpers: ‘Maar toen een Pheniciër (zeker moet dit, denk ik, een fabrikant zonder titel en zonder afkomst geweest zijn) den menschen geleerd had de taal te schilderen en door trekken de vlugtige spraak te bepalen, toen begon er ontevredenheid te ontstaan onder degenen, die het moede waren langer voor anderen te werken, en ter zelfder uur de monarchale ijver van degenen, die nadrukkelijk begeerden, dat men voor haar werken zou. De eerst getrokkene woorden waren vrijheid, wet, regt, billijkheid, rede; en van toen af zag men het aankomen, dat deze vernuftige uitvinding regtstreeks uitliep op het knagen aan de pensioe-

[p. 424]

nen en de bezoldigingen. Van dit tijdstip dagteekenen de zorgen der ambtenaren en der hovelingen.

Het liep nog erger, toen de man uit Haarlem had uitgevonden, om de bladen, die een ander uit tot pap gemalen lompen maakte, tusschen twee planken te persen; zoo gevat is de Booze er op, om ten verderve der zielen van alles partij te trekken! De Hollander, door dit middel de geteekende siguren, door den Pheniciër uitgevonden, vermenigvuldigende, vermenigvuldigde in dezelfde evenredigheid het kwaad der gedachte. Verschrikkelijke invloed van dat zondig ras, hetwelk zich verslaast aan wereldsche kundigheden, aan verfoeijelijke mechanische beroepen! Wat zou dit gevaarlijk geslacht niet al verder onderstaan, indien men het maar onbeteugeld voorthollen liet, bezeten door de allernoodlottigste zucht naar kennis, uitvinding en volmaking! Een werkman, een ellendeling, onbekend op zijn' winkel, maakt eene pap van wat vodden, en van deze pap papier, waar een ander weêr wat inkt op aanbrengt; - en ziedaar de wereld beroerd, de oude monarchijën geschokt, de domheerschappijen in gevaar! En het rampzalige gevolg is nu, dat de geheele wereld redeneert of redeneren zal. De kleine kinderen weten reeds, dat tweemaal twee vier is. O tempora! o mores!’

De tweede proeve is deze: Courier begint, schrijvende aan eenen vriend: ‘Ik vind met u, Mijnheer, dat onze redenaars wonderen gedaan hebben voor de vrijheid der drukpers. Niets beter, niets sterker kan uitgedacht worden, dan hetgeen zij over deze zaak gezegd hebben, en hunne welsprekendheid verrukt mij, terwijl ik te gelijker tijd omtrent verscheidene andere zaken verwonderd sta over hunne weinige scherpzinnigheid. De een antwoordt aan de Ministers, die zich belgen over de losbandigheid der pers, dat het koninklijk geslacht nooit meer geëerbiedigd is, dat men niets drukt tegen den Koning. Men moet, opregt gesproken, eenigermate tot zijn departement behooren, om te wanen, dat men den Koning bedoelt, wanneer men uitroept: “Wreek den Koning!” Zoo zeide die zekere man in den schouwburg, bij de voorstelling van den Tartuffe: waarom haten de fijnen dit stuk toch zoo zeer? er is niets in tegen de Godsdienst. De andere, niet minder snedig, staat verbaasd, vindt dat overal alles stil is, en vraagt, waarom men zich toch zoo zeer verontrust? Deze heeft

[p. 425]

althans geen posten, bezoekt de Ministers niet; want daar zou hij bespeuren, dat de geheele wereld, (de wereld zijn, zoo als gij weet, de beambten) wel verre van kalm te zijn, integendeel bitter verontrust is door het vernemen van de grootste aller rampzaligheden, de vermindering namelijk van het budget, met welke de wereld wezenlijk bedreigd wordt, indien het Gouvernement er geen raad tegen te schaffen weet. Het is tot afwijzing van dezen teisterslag, dat deszelfs vaderlijke zorgen zich thans uitstrekken. Want sedert vijf- of zeshonderd jaren, behalve in sommige tijdperken, misschien onder de regering van lodewijk XII en hendrik IV, is het budget aanhoudend toegenomen, zamengesteld in evenredigheid, gelijk de meetkundigen spreken, uit de happigheid der hoflieden en het geduld der Volken.’

Wij kunnen dit werkje aan allen, zoo wel aan hen, die courier in het oorspronkelijke kennen, als aan hen, die nog met hem niet bekend zijn, ten volle aanprijzen. Het is bovendien nog versierd met een titelvignet, waarvan de vinding geestig en de uitvoering juist en krachtig is.