Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

De mutandae Academicae disciplinae in Patria nostra necessitate. Dordraci. Apud van Houtrijve et Bredius. 1840. 8vo. 19 pag. f :-25.

De ongenoemde Schrijver van dit stukje is van oordeel, dat onze Akademiën niet beantwoorden aan derzelver doel, en dat vele onkundige, oppervlakkige en ongeschikte personen jaarlijks uit dezelve met doctorale bullen in de wereld worden gestuurd. Hij kon wel gelijk hebben. Rec. herinnert hier aan de woorden, die in een' vroegeren jaargang van dit Tijdschrift (1837, bl. 559) gelezen worden: ‘Het zoogenoemd studeren van aanzienlijke en vermogende jongelieden is over het geheel in ons Vaderland armzalig, en bestaat in een liederlijk tijd- en geldverkwisten, somtijds zelfs in het geven van een ergerlijk voorbeeld aan zwakke en onervarene medgezellen. Het is ongeloofelijk, met hoe weinige kundigheden toegerust, met welk een verward brein, en dikwerf met welk eenen bedorvenen aanleg vele jongelieden de Hoogescholen verlaten, die voor aanzienlijke posten in ons gezegend Vaderland als 't ware reeds in de wieg zijn gelegd.’ - Over de zaak zijn wij het met den Schrijver derhalve eens, terwijl wij deze woorden van den Rec. als de onzen aanmerken. Maar in de beoordeeling der oorzaken, en dus ook in de middelen tot herstel, meenen wij van hem te moeten verschillen. De Schrijver meent namelijk in het Besluit op het Hooger Onderwijs van 2 Aug. 1815 den grond der bestaande misbruiken te vinden. Hij wil dus, dat dit Besluit worde afgeschaft of gewijzigd. Wij zijn er verre af, de bepalingen van dat Besluit allen voor even gepast en het geheel als een onberispelijk Reglement te beschouwen. Te vrijmoediger

[p. 419]

kan men zulks zeggen, omdat de hooge Regering zelve, vóór ruim elf jaren, eene menigte vragen aan de Hoogescholen gerigt heeft, om daarop hare consideratiën te vernemen. Die vragen waren wel wat vreemdsoortig en haspelden alles dooreen, maar zulks was een gevolg van de ingebragte bedenkingen van allerlei, veelligt welmeenende, maar niet altijd even zeer bekwame en welonderrigte mannen, die zich met voorslagen van verbetering, omsmelting en hervorming van het onderwijs destijds inlieten. Van herziening van het Reglement is niet gekomen. De opstand en daarop gevolgde afscheiding van België belette zulks. Thans schijnt de aandacht op grootere hervormingen gevestigd. Wij wenschen echter, dat rustiger tijden weldra gelegenheid zullen geven, om de zaak op eene bezadigde en grondige wijze te onderzoeken. Maar terugkeering tot het oude, d.i. tot studie zonder reglementaire bepalingen, kan van zulk een onderzoek, althans zal daarvan, zoo als wij ernstig wenschen, nooit het gevolg zijn. Dan berust alles op gewoonte, traditie en willekeur. Ook in het uitsluitend aanbevelen eener klassieke vorming ligt, onzes oordeels, het ware hulpmiddel niet. Men ziet meer en meer bij onze naburen het gebruik der Latijnsche taal bij het onderwijs wegvallen. Wij leven in dit opzigt in eene overgangsperiode; den stroom te stuiten, staat niet in onze magt. Ook oordeelen zelfs letterkundigen van beroep met meer liberaliteit: ‘Ik erken gaarne (zegt esaias tegner in zijne Redevoeringen, waarvan de Heer a.c. holtzius ons publiek eene vertaling geschonken heeft) - ik erken gaarne, dat, in den tegenwoordigen stand der dingen, veel beschaving, ja zelfs veel wezenlijke geleerdheid mogelijk is, zonder de kennis der klassische talen. (Bl. 49.) Wij willen daarom deze klassische talen geenszins bij alle akademisch onderwijs afgeschaft hebben. Maar er zijn nieuwe vakken van kennis, steeds voortgaande rigtingen van onderzoek, waarbij het gebruik der Latijnsche taal een lastig en knellend keurslijf is. Het is noch geheele vrijheid van den gang der studiën, noch klassische letterkunde, die ons redden kan. - Zoo er iets echter in de akademische

[p. 420]

reglementaire bepalingen vooral verbetering vereischt, het zijn de getuigschriften van verpligte lessen. Al wat wezenlijk noodig is te weten, moet ook in de examina worden opgenomen, “abjecto omni isto testimoniorum fuco” gelijk onze Schrijver het noemt (p. 17); wat niet noodig is, verblijve aan de keuze der studerende jongelingschap. Maar in het bepalen van dit noodige ligt juist de moeijelijkheid. Elk oordeelt naar zijn eigen standpunt. Wat hij niet aanleerde, kan wel ontbeerd worden. “Men heeft het vroeger zonder al die Algebra en Mathesis wel gedaan,” zegt de een. “In mijne jeugd vermoeide men de Theologanten niet met Arabisch,” zegt de ander. Een derde vraagt zeer naïf: “Wat heeft een Medicus met Logica te doen?” en is zelf een Medicus. Een ander wederom schaamt zich niet, de Vaderlandsche Geschiedenis voor een onnut deel der studie van eenen toekomstigen Nederlandschen Regtsgeleerde te houden. Neen, het is niet in het Reglement, het is in het niet waarnemen van den geest en het misbruik van het Reglement, dat men de reden van het bestaande kwaad voor een gedeelte zoeken moet. Voor een gedeelte, zeggen wij. Want er zijn andere redenen, die zeer zamengesteld en ingewikkeld zijn. Een groot hulpmiddel ter verbetering, en zonder hetwelk alle, ook de beste reglementaire bepalingen niet zullen baten, is zedelijkheid, ernstige pligtsbetrachting, en een vastberaden wil om het goede te bevorderen. Doordringt dit levendig besef van pligt en roeping allen, die onderwijzen en op de vorming der jeugd invloed hebben; gelukt het hun, zulks ingang te doen vinden in de harten hunner hoorders; wordt er zoo eene kern gevormd van goede, van ware studenten, die den toon geven; worden de nietswaardigen gestrengelijk afgewezen, - dan zullen zich de ledigloopers weldra verschuilen, en zich eindelijk van Hoogescholen verwijderen, waar zij zich niet op hunne plaats gevoelen. Het getal zal verminderen; de zedelijke kracht zal aangroeijen.