Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Stelsel der Heelkunde. Door Ph. Fr. von Walther, Hoogleeraar in de Geneeskunde aan de Ludwig-Maximilian's Universiteit, enz. Uit het Hoogduitsch. IIde Stuk. Te Amsterdam, bij J.D. Sijbrandi. 1839. In gr. 8vo. bl. 201-495. f 2-80.

Terwijl door anderen en ook door ons^(*) verwondering werd te kennen gegeven, dat het 1ste stuk zonder eenige voorrede of berigt ter wereld ingezonden werd, vinden wij bij de uitgave van dit 2de stuk daarvoor redenen opgegeven; onder anderen ook, vrij zonderling, dat de vertaling van het tweede gedeelte in andere handen gekomen is. De beoordeeling van het eerste gedeelte is over het algemeen

(*) Zie onze Boekbesch. voor 1839, N^o. XV, bl. 645.

[p. 413]

niet zeer gunstig uitgevallen. De Rec. in den Rec. d. Rec., (1838. N^o. 9) ofschoon niet zonder aanmerkingen, achtte den vertaler voor zijne taak in zoo verre vrij wel berekend; de Rec. daarentegen in den Gids, N^o. 8, 1839, heeft den vertaler, naar zijne gewoonte, vinnig doorgehaald. Hij heeft hem beschuldigd van onoplettendheid, onnaauwkeurigheid en gebrek aan taalkennis, en deze zijne beschuldiging, wij erkennen het, met zoo vele bewijzen gestaafd, dat daar niet veel tegen te zeggen valt, en men gerust den vertaler kan houden voor zulk eene taak niet berekend te zijn. Met laatstgenoemden beoordeelaar kunnen wij ons ook wel vereenigen omtrent het oordeel, hetwelk hij vragenderwijze over dit werk van von walther velt, zonder daarom de vertaling, zoo als wij dit reeds gedaan hebben, voor volstrekt noodzakelijk te houden, vooral wanneer de vertaler niet van zich getuigen kan: non illotis, ut dicunt, manibus accingimus. Dat het echter, bij de zucht ter vertaling in ons land, met den Hollander zóó gesteld is, als die beoordeelaar schrijft, zouden wij niet gaarne geheel beamen. ‘Zeer productief,’ zoo luidt het daar, ‘kan de Hollander op het gebied der wetenschappen juist niet genoemd worden. Van oorspronkelijkheid schijnt hij een afschrik te hebben.’ En of in de productie juist de ware maatstaf voor de oorspronkelijkheid gelegen zij, is een ander vraagstuk. Een geleerde, die niet rijk genoeg is om tevens in effecten te kunnen speculeren, en die gedurende eenige jaren op ¾ van zijn reeds karig hem toebedeeld inkomen moet leven, moet tusschenbeiden toch ook om het rooken van den schoorsteen denken. De mededeeling van eigene crvaring, van eigene geleerdheid is op zichzelve geene genoegzame winst gevende speculatie, ja verschaft doorgaans zulk een karig bestaan, dat de betrekkingen van eenen geleerde, die dagelijks aan de beurs, bij eene geringe rijzing of daling der effecten, met winst speculeren, met minachting en medelijden op hunnen geleerden bloedverwant nederzien, die, met al zijne eigene geleerdheid, eigene ervaring en eigene redenering, nog geen zak guldens in het jaar verdienen kan! Neen, de Hollandsche lucht

[p. 414]

drukt niet te zwaar, maar wel de zorg, die menig geleerde voor de zijnen heeft, bij de kortingen van allerlei aard op een inkomen, niet geëvenredigd aan de behoeften des tijds en der steeds hooger opgedrevene lasten. - Doch genoeg!

De schrijver van dit werk heeft, behalve inleiding en Literatuur, zijn stelsel in vijf klassen voorgesteld. Tot de eerste behooren de ontsteking met hare uitgangen. In de tweede worden de wonden beschouwd. In de derde komen de plaatsveranderingen met hare onderäfdeelingen. De vierde bevat de gebreken in de vorming der deelen. De vijfde houdt zich met de vreemde ligchamen bezig. - In de behandeling van alle deze onderwerpen, wordt iets eigenaardigs bespeurd, wanneer zij daarvoor vatbaar zijn; de voordragt is, van wege den aphoristischen vorm, doorgaans zaakrijk en krachtig. Men moge aan andere leerboeken de voorkeur geven, maar zij maken dit werk niet overtollig, en door beknoptheid, met zaakrijkheid verbonden, behoudt het steeds eenig overwigt tegenover lijvige en kostbare boekdeelen.

Wij hebben enkele gedeelten met het oorspronkelijke vergeleken, en de vertaling van dit gedeelte over 't geheel juist bevonden; hier en daar had echter de woordvoeging minder gedwongen kunnen zijn. Ook zouden nog vele woorden vertolkt hebben kunnen worden, b.v. volumen, membraan, mechanische beleediging, enz. enz. Wat zegt § 477: de schurftstof, die zeer langen tijd tot eene plaats beperkt blijft en eerst laat constitutioneel wordt? - De smetstof der miltontsteking door dieren (herkaauwende), ware beter door den gewonen naam van het miltvuur vertaald; exudaat voor exsudaat, of beter door- of uitzweeting. Bij de aanhaling van boekwerken zijn bl. 476 zeer doelmatig twee bij ons in het licht gekomene verhandelingen over den kanker door den vertaler bijgevoegd.