Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Raadgevingen voor minkundigen, tot conservatie van het gezigt, en over het gebruik en misbruik van brillen, oogglazen, enz. Door J. Heynen, te 's Gravenhage; Hofleverancier van Z.M. den Koning der Nederlanden. Met Platen. Te Utrecht, bij N. van der Monde. 1839. In gr. 8vo. 74 bl. f 1-50.

De Schrijver heeft zich ten doel gesteld, den minkundigen, zoo veel hij dit vermag, te onderrigten nopens de wijze, hoe hij zijn gezigt kan bewaren, en hem te waarschuwen voor een verkeerd gebruik van glazen enz. Hij verzekert

[p. 367]

op meer dan ééne plaats, zoo wel in het voorberigt, als bij het slot van het boeksken, dat dit, en geenszins eigenbelang, zijn hoofddoel is. ‘Dat men (dus eindigt hij) ‘mijne bedoelingen dan niet miskenne; voorwaar mijne raadgevingen spruiten niet voort uit eigenbelang of baatzucht, maar alleen uit de zucht om nuttig te zijn aan mijnen evenmensch, aan wien ik ten allen tijden te dienste sta.’ Inderdaad, wanneer men den inhoud van dit werkje met deze verzekering van den Schrijver vergelijkt, schijnen zijne bedoelingen wezenlijk deze, en geene andere strekking te hebben. Dat evenwel bij het boeksken eene Catalogus of prijscourant gevoegd is van voorwerpen, of door den Heer heynen vervaardigd, of bij hem verkrijgbaar gesteld, kan hem niet ten kwade geduid worden. Deze Catalogus heeft integendeel de voordeelige strekking, het publiek met zijne verzameling bekend te maken en de prijzen te leeren kennen, tot welke vele voorwerpen verkrijgbaar zijn. Daardoor wordt perk en paal gesteld aan de overdrevene eischen van rondreizende kunstenaars; terwijl ook sommige gevestigde leveraars van dergelijke voorwerpen tot eene meer billijke behandeling gedrongen zullen worden, hetwelk bij velen tot dusverre niet het geval was, getuige de hooge prijzen die hier en daar onder anderen voor brillen bedongen worden, zonder dat men nog behoorlijke waarborgen voor de deugdelijkheid heeft.

De Heer heynen voegt nog bij het reeds aangehaalde: ‘Deskundigen, die dit boekje in handen nemen, zullen er niets nieuws in vinden; doch waarheid en duidelijkheid heb ik getracht er in te bewaren.’ Wat het eerste betreft, is de inhoud zoodanig, dat men nergens de zucht ziet doorstralen, om zijne waar aan den man te brengen. De Heer heynen spreekt inzonderheid over de brillen zoo belangeloos, of hij er niet het minste voordeel bij heeft, dat zij al- of niet gebruikt worden. En hetgeen inzonderheid voor hem pleit, is het telkens aanraden van, en heenwijzen naar geneeskundige hulp. Op meer dan ééne plaats spreekt hij van ziekelijke aandoeningen der oogen, niet als

[p. 368]

enkel plaatselijke ziekten van dit orgaan, maar als met andere ongesteldheden van het ligchaam in verband staande en daaruit voortvloeijende. Zulke redeneringen getuigen van een gezond verstand en helder oordeel. Vertoont de Heer heynen zich overal zoo als hij zich in dit boekje voordoet, dan is hij een bescheiden kunstenaar te noemen, en verdient de aanmoediging van hen, die hem kunnen begunstigen of bevoordeelen. - Wat de duidelijkheid aangaat, deze is in vele hoofdstukken zeer wel in acht genomen.

Omtrent den geheelen inhoud van het boekje zegt de Schrijver zelf in de Voorrede: ‘Ik hoop, dat men mij wel ten goede zal willen houden, indien ik mij in den loop van dit werkje minder sierlijk of niet duidelijk genoeg mogt hebben uitgedrukt; men stelle zich voor, dat ik geen schrijver ben; verre zij het ook van mij, dat ik mij zoude vermeten als een geleerde te willen optreden; alleen had ik met het opstellen van dit stukje het doel, om, zoo veel in mijn vermogen is, nut te stichten.’ Alzoo wordt eene mogelijke kritiek over den stijl en enkele uitdrukkingen door den Schrijver ontwapend. Wij moeten echter aanmerken, dat hij minder gelukkig is in de orde, bij de behandeling van de onderwerpen, door hem noodig geoordeeld, in acht genomen. Zoo hadden onder één hoofd moeten gebragt worden de hoofdstukken over de bijziendheid of kortzigtigheid; over de dagblindheid, of het nachtgezigt; over het oog, als aan vele gebreken onderhevig; over het zien van muggen, vliegjes enz.; desgelijks de nu verspreide of liever door elkander staande voorschriften, tot de gezondheidsleer van het oog betrekking hebbende.

Van den inhoud van dit boekje is geen uittreksel of overzigt mogelijk noch ook noodig. Het mag gelezen worden door degenen, die eenig ongemak of gebrek aan de oogen gevoelen. In elk geval geeft het dan zeer doelmatige wenken en voorschriften, die wel verdienen behartigd te worden, en waarbij steeds de raad gevoegd is, zich tot deskundigen te wenden, waarvan de Heer heynen getuigt, dat zij onder ons niet ontbreken, weshalve de behoefte niet

[p. 369]

zoo groot is, om buitenslands te gaan; welk trekken naar vreemden meer eene soort van Mode is, dan het gevolg van wezenlijk bestaande behoefte. Even zoo is het gelegen met het reizen naar onbevoegden, die beter deden, zich, als de schoenmaker, bij de leest te houden, dan zich te bemoeijen met zaken, waartoe zij geene opleiding ontvangen hebben, waarschijnlijk met verzuim van hunne eigenlijke roeping. Doch het gaat vele kunstenaars als het den Profeten gegaan is; - en een geestelijke oogarts is zulk een vreemd verschijnsel, dat de menigte er als onwillekeurig heengetrokken wordt. Hij, wien dit bevreemden mogt, heeft zeker de geestige Fabel van gellert nooit gelezen.

Wat nu de bruikbaarheid van dit boekje betreft, zij zoude veel gewonnen hebben, en de pogingen van den Schrijver zouden doeltreffender geworden zijn, had hij de platen niet zoozeer vermenigvuldigd, of deze liever afzonderlijk verkrijgbaar gesteld, indien zij tot opheldering van den Catalogus moesten dienen. De prijs van het boekje wordt nu onnoodig hooger, en daardoor zullen deze raadgevingen niet in zoo veler handen komen als zij wel verdienen. Onder minkundigen op den titel zullen hier ook wel verstaan en gevonden worden die tot de mingegoeden behooren. Wat hebben ook minkundigen aan afbeeldingen, die daardoor de voorwerpen niet duidelijker vertegenwoordigen? De eerste plaat is de eenigste, die tot eenige opheldering omtrent de brillen en andere glazen kan dienen; de overigen behooren meer bij den Catalogus dan bij raadgevingen. Sommige dezer afbeeldingen, als het microscoop van raspail en andere, kunnen ook zelfs bij de vermelding volgens den Catalogus als overtollig beschouwd worden.