Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Handboek voor Opvoedings- en Onderwijsleer, door Fr. Heinr. Chr. Schwarz, Dr. in de Godgeleerdheid en Wijsbegeerte, Hoogleeraar te Heidelberg. Te Zutphen, bij W.J. Thieme. In gr. 8vo. 252 bl. f 2-50.

Aan de vertaling van dit werk heeft de Heer j. van wijk rz. zijne moeite besteed, zoo als blijkt uit zijnen brief aan den uitgever thieme, voor hetzelve geplaatst, waarin hij, in plaats van eigene aanprijzing, eene loffelijke beoordeeling uit de Allgemeine Schulzeitung mededeelt. Ofschoon nu Ref., na dit boek gelezen te hebben, in dat oordeel van den Duitschen Recensent veel waars vindt, moet hij echter de vraag opperen: Is het een algemeen bruikbaar Handboek in dit vak? en deze hangt wederom van eene of twee andere af, namelijk: Voor welke Opvoeders en Onderwijzers is het geschreven, en welke opvoedelingen en onderwijzelingen zijn er voornamelijk de voorwerpen van? Naar zijn inzien is het alleen geschikt voor zulke Opvoeders en Onderwijzers, die op eenen vrij hoogen trap van kennis en beschaving staan, of ten minste daartoe aan- en opleiding hebben, die aan zekere geleerd-wijsgeerige voorstellingswijze en zekeren aphoristischen vorm gewoon, of ten minste daarvoor vatbaar zijn; en of nu het groote gros der Schoolonderwijzers in Duitschland, of Nederland, of waar men ook wil, hoe bekwaam en verdienstelijk ook voor het overige, hiervoor vatbaar is, zou Ref. grootelijks betwijfelen. Zoo zijn ook, naar zijn inzien, de opvoedelingen en onderwijzelingen, die hier bedoeld worden, over het geheel genomen, knapen en jongelingen, want van meisjes en jonge dochters wordt maar zelden en als ter loops gewag gemaakt, en dan nog wel, ook over het geheel genomen, de zoodanigen, die tot den meest beschaafden stand behooren, en tot de werkzaamhe-

[p. 343]

den van denzelven opgeleid worden. - Om deze redenen nu moet Ref. de eerste vraag, of dit Hanboek een algemeen bruikbaar boek in dit vak is, over het algemeen ontkenkend beantwoorden: hij wil hiermede niet loochenen, dat er verscheidene opvoedende Ouders en onderwijzende Leeraars ook in ons Vaderland zijn, die uit hetzelve nut kunnen trekken, en dat er verscheidene meer voor allen verstaanbare plaatsen in zijn; maar het geheel komt hem voor niet die algemeene populariteit te hebben, dat het genoeg onder het bereik van de meeste Opvoeders en Schoolonderwijzers valt; en wie hunner op deze hoogte staat, die zal ook de Hoogduitsche taal wel zoo magtig zijn, dat hij het met vrucht in het oorspronkelijke zou kunnen lezen. - Daarenboven komt het geheele Handboek, zoo naar stof als vorm, Ref. voor meer geschikt te zijn voor een Compendium van een' Professor, om daarover een paedagogisch Collegie te houden; een Compendium, dat dan wel als zoodanig hier en daar breedvoerig genoeg is, maar dat toch over het geheel de uitbreidingen, wijzigingen, ophelderingen, aanvullingen enz. des voorlezenden of dicterenden Hoogleeraars veelzins behoeft.

Wil men in 't kort weten, wat er in dit werk vervat is, uit den vooraan geplaatsten inhoud deelt Ref. het volgende beknoptelijk mede: Deel I, Opvoedingsleer, heeft, na eene Inleiding over het doel der opvoeding, en de verschillende te dikwerf eenzijdige stelsels derzelve, Afd. 1, gronddenkbeelden der Opvoedingsleer. Afd. 2, ontwikkeling der jeugd, a. in het algemeen, b. in de afzonderlijke tijdperken, e. ontwikkeling der jeugd staat hier wederom, doch moet volgens den inhoud zijn ‘der deugd,’ d. voorteekenen der inborst. Afd. 3, vorming en opvoeding, a. het algemeene, b. het bijzondere, c. stoornissen en middelen daartegen. - Deel II, (van een' afzonderlijken titel voorzien) Onderwijsleer, bevat, na eene inleiding over het onderwijs en den onderwijzer in het algemeen, Afd. 1, algemeene Methodenleer, a. in de betrekking van het onderwijs op den leerling, b. op het onderwerp, en c. het leven zelf. Afd. 2. toegepaste Methodenleer, a. formeel, b. materiëel onderwijs, c. orde bij hetzelve. - Deel III handelt over de Inrigtingen ter vorming, en wel Afd. 1 over de school, a. het algemeene, b. de bijzondere scholen, c. de inrigting der scholen. Afd. 2 over de opvoedingsgestichten. Afd. 3 over

[p. 344]

de vereeniging tot één geheel, a. in het onderwijzen, b. in de betrekking dezer inrigting op Kerk en Staat, en c. in het geheel der opvoeding.

Tot lof van dit werk mag Ref. ook nog zeggen, dat er een godsdienstige, en wel bepaald een Christelijke geest in heerscht, zoo als reeds bl. 18 gezegd wordt, dat ‘in het Christendom de grondigste, de uitgestrektste en de naauwkeurigste opvoeding ligt,’ en de erkentenis en invloed hiervan op meer andere plaatsen onmiskenbaar is. - Voor het overige kan Ref. zich over geene bijzonderheden uitlaten, want wilde hij zelfs alleen uitweiden over zulke dingen, die hem in dit werk bijzonder behagen, of over andere, waarin hij van den Schrijver in gevoelen verschilt, dan zou hij eene ruimte moeten nemen, waarvoor dit algemeene Tijdschrift niet geschikt is, en dat hij dus voor de zoodanige moet overlaten, die voor Opvoeding en Onderwijs uitsluitend bestemd zijn.