Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Verslag der historische nasporingen, op gezag van het Gouvernement, in den jare 1838, in Frankrijk gedaan door Mr. L.Ph.C. van den Bergh. Te Arnhem, bij Is. An. Nijhoff. 1839. In gr. 8vo. 95 bl. f 1-25.

De Heer van den bergh, bereids door zijne diepe taalkundige nasporingen, en door zijne geschriften over de Nederlandsche Volksoverleveringen en Godenleer en over de Nederlandsche Volksromans, onder onze verdienstelijkste Letterkundigen gerangschikt, geeft in de Inleiding van het aangekondigde werkje te kennen, ‘dat hij in den zomer van 1838, op gezag van ons Gouvernement, Frankrijk heeft bezocht; dat hem, gedurende een verblijf van ruim zeven maanden, aldaar voor onze Taal en Letterkunde, maar inzonderheid voor onze Geschiedenis, veel merkwaardigs is voorgekomen, 't welk hij later, zoover het voor het algemeen en de wetenschap belangrijk zijn kan, hoopt aan het licht te brengen, en waarvan hij thans vooreerst een verslag aanbiedt, ten einde het gewigt zijner ontdekkingen aan het oordeel der Letterkundigen te onderwerpen.’ Hij heeft dit verslag gekleed in den vorm van een Reisverhaal, en vergezelt hem alzoo de lezer achtervolgens naar Duinkerken, Cassel, Rijssel, Cambrai, Arras en Parijs, overal zijn verslag omtrent de Archiven en Bibliotheken afwisselende met belangrijke opmerkingen omtrent het land, deszelfs taaleigen, oudheden enz., waardoor het geheel meer levendig en onderhoudend wordt, dan men van eene eigenlijk gezegde Charter-reize zoude verwachten. Hij ver-

[p. 335]

geet echter hierbij de hoofdzaak niet, en deelt ons dan ook vooral omtrent zijne nasporingen te Rijssel, waar hij zijnen ruimsten oogst opdeed, zeer opmerkelijke bijzonderheden mede. Het Archief der voormalige Rekenkamer bevat eene verbazende hoeveelheid van Boeken en Charters, welke aldaar sedert 1385, en welligt al sedert vroeger, zijn opgehoopt, onder anderen ongeveer tienduizend Registers en meer dan twaalfduizend Charters. Hij toont aan, hoe veel hier nog verborgen ligt, 't welk tot opheldering van het oudere tijdperk onzer Geschiedenis strekken kan, en treedt daaromtrent in zeer belangrijke bijzonderheden, waarin wij hier den Schrijver niet volgen kunnen. - Ook te Arras vond hij vele voor de Nederlandsche Geschiedenis merkwaardige Handschriften, en meer nog op de Koninklijke Bibliotheek te Parijs en in die van het Arsenaal aldaar, in welke beide laatste hij ook menig, voor onze oude Letterkunde belangrijk, Hss. aantrof. Van dit alles geeft de Schrijver in de Bijlagen, bl. 59-95, eene breedvoerige Lijst. Veel troffen wij hierop aan, 't welk ons der uitgave overwaardig voorkwam, doch ook wel iets, 't welk gerustelijk zal kunnen achtergehouden worden. Zoo vinden wij op bl. 59 een Charter van Mei 1250, waarbij de Bisschop van Kamerijk en die van Chalons borgen blijven voor de Vlaamsche Gravin margaretha. Dit stuk betreft zeer zeker den Vrede van 19 Mei 1250 tusschen gemelde Gravin en onzen Graaf willem II den Roomsch-Koning, waaromtrent kluit in zijnen Codex Dipl., p. 575-597, zulk eene menigte van Charters (waaronder het Vredesverbond zelf) heeft medegedeeld, dat die ééne Borgtogt niet meer licht over de zaak verspreiden zal. - Zoo komt ons ook het zoogenaamde Charter in het Nederduitsch gesteld ten jare 1200 van gering belang voor, vermits het jaartal 1200 blijkbaar eene schrijffout is, gelijk de Heer van den bergh zelf, allezins te regt, vermoedt, (bl. 38.) Dit Charter toch staat op den Inventaris aldus bekend: 1200: Promesse en flamand et en parchemin sçellée en cire jaune, à moitié rompu, de Jean de Rynesse chev. par lui faite, de bien retenir les écluses a Vridorp et en la havene qu'il avait

[p. 336]

vendue à Florent Comte de Hollande. Le jour de paques fleuries 1200. Wanneer men nu nagaat, dat de Heeren van renesse in echte stukken voor het eerst in 1267 vermeld worden, (jan van riedenesse bij alkemade, Brielle en Voorne, II, bl. 7) en dat jan van reynesse op 16 Maart 1285 (of liever 1284) honderd gemeten ambachts in Bridorp aan Graaf floris V overdroeg, (mieris, Ch. I. 448. verg. 492) dan wordt het zeer duidelijk, dat de bedoelde promesse van geene vroegere dagteekening dan van 1284 zijn kan. Wij houden dus ook nog met den Heer van den bergh de Middelburgsche keur van 1254 voor het oudste Hollandsch, dat in originali aanwezig is. Wel bestaat er ouder Hollandsch, doch in afschrift, en dus zonder genoegzaam taalkundig gezag of waarborg voor spelling, om nog niet eens met den Heer van den bergh te zeggen, dat het dan nog twijfelachtig blijft, of die stukken niet eigenlijk in het Latijn gesteld en vervolgens vertaald zijn.

Wij zouden de grenzen van een verslag verre overschrijden, wanneer wij al het belangrijke, 't welk op de Lijsten voorkomt, en ons althans de hoop geeft, dat daardoor vele nog duistere punten zullen opgehelderd worden, wilden aanwijzen; maar wij wenschen, dat de Heer van den bergh ons spoedig moge onthalen op een uitgezocht gedeelte der vruchten zijner zoo ijverige nasporingen.