Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

[p. 322]

Verhandeling aangaande het verlies van de eigenlijke kracht des Nieuwen Verbonds of van den Geestdoop der handenoplegging tot wedergeboorte; en aangaande deszelfs terugkomst. Met een Aanhangsel over Joannes III. Door Elpida. Credidi, propter quod locutus sum; ego autem humiliatus sum nimis. Ps. 115/115 vs. 10. Te Amsterdam, bij Joh. Guykens. 1839. In gr. 8vo. 277 bl. f 2-80.

Nadat wij eerst aangevangen hadden dit bock geregeld van het begin af aan te lezen, en vervolgens, toen wij uit hetzelve, om eens eene triviale uitdrukking te gebruiken, niet regt wijs konden worden, den raad des Schrijvers, in de Voorrede gegeven, opvolgden, en, na het tot bl. 34 gebragt te hebben, het volgende provisioneel oversloegen, en het Aanhangsel bl. 272 lazen, maar het werk ons nogtans duister bleef toeschijnen; toen benijdden wij onzen confrater medereeensent, die onlangs de taak vervulde, om eene Handleiding voor Duivenvrienden in dit zelfde Tijdschrift aan te kondigen en te beoordeelen. Indien Elpida over duiven geschreven had, zou het ons gemakkelijk geweest zijn, onze lezers in ons verslag eene vermakelijke lectuur te verschaffen; maar nu weten wij van deze Verhandeling moeijelijk iets te zeggen, zonder dat wij zullen schijnen te profaneren.

De Schrijver handelt over den Geestdoop, waardoor hij verstaat ‘de kracht, waardoor de Christenleer zoo snel is uitgebreid, waardoor een Griek of Romein, die nooit van christus anders dan de aankondiging gehoord had, in weinige dagen of weken, een vurig en zeer geleerd Christen werd, namelijk als hij overigens door opregtheid daartoe geschikt en anders voorbereid was. Kracht, waardoor in ééne keer de Leeraar-zelf, van Wien paulus al zijne kennis gehoord had, in het hart van den gedoopte intrad, zoodat deze slechts in de vrije natuur behoefde te gaan wandelen, zonder boek of Nieuwe Testament (dat

[p. 323]

er toen nog niet was) om naar eigen vermogen, op de wijze van paulus, onderwezen en volmaakt te worden; en dat niet alleen in de leer en Christelijke lessen, maar in de geschiedenis zelve van jezus en in alles verder, wat paulus geleerd had.’ De Schrijver toont aan, of beweert, ‘dat de Geest sedert algemeen 16 en bijzonder 13 eeuwen nooit meer in eenig hart gewoond heeft, voor zoo ver bekend is, en dat sedert dien tijd niemand de eigenlijke tweede geboorte tot een geest uit God, die een Geest is, deelachtig is geworden.’ Wij bekennen rondborstig, dat wij niet kunnen beoordeelen, of de Schrijver dit beweerde voldingend bewijst, dewijl wij hem doorgaans niet begrijpen. Ofschoon de man, behalve het Nederduitsch, Fransche, Hoogduitsche, Grieksche bewijzen aanvoert, en zelfs, om alles nog begrijpelijker te maken, de Hebreeuwsche woorden met ons letterschrift levert, in onze domheid kwam ons dit alles voor als eene Babylonische spraakverwarring. Om onze Lezers dit kostelijke werk eenigermate te leeren kennen, kunnen wij dus niets anders doen, dan eenige proeven mededeelen van de curieuze wijze, waarop de zaken in hetzelve worden voorgesteld. Tot een bewijs, dat de eerste Christenen, die den Geestdoop ontvangen hadden, een zigtbaar teeken, bij voorbeeld een glinsterend aangezigt, hadden, lezen wij: ‘Van daar zeker ook, op zoo vele teekeningen en schilderijen, die glans, lichteirkel, enz. welke dingen gewoonlijk een' waren oorsprong hebben.’ De geen, die den geestdoop toedient, wordt gezegd ‘eenen Godszoon of Godsdochter voort te brengen.’ De werking van den H. Geest wordt oorblazen genaamd. Daar de Schrijver beweert, dat door het ophouden van den Geestdoop alle Christenen sedert zoo vele eeuwen beroofd zijn geweest van de gaven van den H. Geest, en dus ook van de wedergeboorte, hoopt en vertrouwt hij, ‘dat onze vaders de wedergeboorte nog na den dood zullen bekomen hebben.’ Van de stichting der Christelijke kerk sprekende, zegt hij, dat ‘de Hemelsche Timmerman door zijnen Zoon eenen geestelijken tempel heeft laten bouwen.’ Zeer veel vernuft legt de Schrijver aan den dag in zijne

[p. 324]

geestelijke overbrenging van sommige gedeelten der H. Schrift. Wij kunnen ons er niet van onthouden, onze Lezers op een klein proefje uit de gelijkenis van den verloren zoon te onthalen:

‘Luc. 15 vs. 11: Een zeker mensch had twee zonen; en de jongste van hen zeide tot hem: Vader, geef mij het deel des goeds, dat mij toekomt. En hij deelde hun het goed. En niet vele dagen daarna is de jongste zoon, alles bijeenvergaderd hebbende, weggereisd, in een ver verwijderd land; en heeft aldaar, in weelde levende, zijn goed doorgebragt.	‘Het Joodsche Israël was reeds 15 eeuwen oud, toen de Christenheid door Jezus leerde bidden: Vader, geef mij het deel des Geestes, dat Gij voor mij bestemd hebt. En God deelde hun den Geest uit. Niet vele eeuwen, slechts 3 eeuwen daarna, is deze jongste geestelijke zoon, alle gaven ontvangen hebbende, weggedwaald in eene van God ver verwijderde stemming; en heeft, door aardsgezindheid, allen Geest weêr verloren.
En als hij het alles verteerd had, ontstond daar een groote hongersnood in dat land, en hij begon gebrek te lijden. En hij ging heen en vervoegde zich bij een der burgers van datzelfde gewest, en die zond hem op zijn land, om de zwijnen te hoeden.	En als in de 16de eeuw alles, ook de gewone zedeleer, bedorven was, ontstond er groote honger naar beter in de stemming der menschen. In plaats van Gods geest eerst terug te bidden, vervoegde men zich met de katholieke linkeren de protestantsche regterhand tot den Boozen Overste dezer wereld, die hen naar zijne leerbegrippen verwees, om daarmede de zondige volken te weiden, door menschelijk vernuft en wijsbegeerte, onder haat, twist, scheuring enz.
En hij begeerde zijnen buik te vullen met den draf, dien de zwijnen aten;	Thans begeert de Christenheid zich te voeden met de wijsgeerte, der ongeloovigen voedsel;
maar niemand gaf hem dien.’	maar de artikelen des geloofs beletten dat steeds.’

[p. 325]

Wij zullen de gelijkenis maar niet verder aanvoeren. Onze Lezers zullen ons wel op ons woord gelooven, dat er van alles, tot van het gemeste kalf toe, zeer aardig partij is getrokken.

Over drukfeilen en andere fouten tegen taal en stijl zullen wij maar niet uitweiden, overeenkomstig het navolgende verzoek van den Schrijver: ‘De overige fouten gelieve men ongezien over te slaan; de regellooze en willekeurige naauwkeurigheid onzer talen is ook een product van den vleeschelijken mensch, voortkomende uit een bekrompen gezigtspunt. Wanneer zullen wij van al dat slijk verlost worden?’

Terwijl wij in het onzekere zijn, onder welke soort van Schrijvers wij den vervaardiger van dit werk rangschikken zullen, merken wij op, dat de man de tegenstanders of bestrijders van zijn gevoelen ergens invoert, hem uitlagchende en hem eenen sukkel noemende: dien naam laat hij zich welgevallen; hij versmaadt denzelven niet. Deze omstandigheid bepaalt ons oordeel: wij geven hem gaarne den door hem aanvaarden eertitel, en verklaren hem voor ‘eenen sukkel onder de vanen van christus.’ De Lezer houde ons deze uitdrukking ten goede; het zijn 's mans eigene woorden.