Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Geographisch-Historisch-Statistieke Tabel van Nederland, door E.M. Te Groningen, bij P. van Zweeden. 1838. In plano. 3 Vellen. f 1-25.

De zamenstelling en uitgave van deze Tabel is eene nuttige onderneming, waardoor men in den omtrek van drie bladen, die aan elkander kunnen gevoegd en opgeplakt worden, door eene kleine, maar duidelijke letter, zeer vele merkwaardige bijzonderheden van Oud-Nederland met eenen oogopslag vinden kan. Het grootste gedeelte dezer Tabel bestaat uit acht kolommen, bevattende namelijk: 1. De namen der Provinciën, en daaronder eene korte opgave van derzelver staatkundige lotgevallen. 2. Derzelver grenzen. 3. Grootte in □ mijlen, met aanwijzing van de grootste lengte en breedte in uren gaans. Misschien had hierbij nog wel de geographische lengte en breedte kunnen gevoegd worden. 4. Inwoners in ronde getallen, waarbij ook in 't ruwe aangewezen is de evenredigheid tusschen de verschillende Godsdienstgezindten. 5. Hoofdplaatsen, met vermelding van het merkwaardigste, dat zij bevatten. 6. Arrondissementen met hunne steden, vlekken en (alphabetisch gestelde) dorpen, onder welke er nogtans eenige ontbreken; insgelijks met vermelding hier en daar van eenige bijzonderheden. 7. Lucht en grondgesteldheid, voornaamste voortbrengselen, en voornaamste bronnen van bestaan. 8. Aanmerkingen, onder welke rubriek nog eene of andere bijzonderheid opgenomen is, die onder de vorige niet geschikt had kunnen vermeld worden.

Onder dit alles volgt, in twee kolommen, een algemeen Overzigt, bevattende 1. eene korte historische beschrijving van den staatkundigen toestand van Nederland, in vier tijdvakken verdeeld. 2. Grenzen, grootte en inwoners. (Ten opzigte der laatste wordt gezegd, dat ‘met de generale Directie van de zaken der onderscheidene Kerkgenootschappen, behalve dat der Roomsch-Katholijken, een Minister van Staat belast is, alsmede eene algemeene Synode.’ Dit laatste is niet naauwkeurig: onder toezigt van den genoemden Minister van Staat, heeft het Hervormde en het Evangelisch-

[p. 304]

Luthersche Kerkgenootschap elk eene algemeene Synode, en verdere ondergeschikte Kerkbesturen, en worden de overige op verschillende wijzen bestuurd.) 3. Zeeboezems, inhammen, meren, rivieren, stroomen, land- en luchtgesteldheid, enz. 4. Karakter en hoedanigheden der inwoners, kunsten, wetenschappen enz. 5. Regering. 6. Land- en Zeemagt. 7. Orden en versieringsteekenen. 8. Inkomsten en uitgaven. 9. Schuld. 10. Overzeesche bezittingen. - Tusschen deze beide kolommen is er eene, die de Regerings-perioden aanwijst; ter linkerzijde eene, die de voornaamste Staatsmannen, Land- en Zeehelden, Geleerden, Kunstenaars en Dichters opgeeft (deze laatste rubriek loopt slechts tot 1822, en zou, zoo wel als de twee eerste, nog wel voor aanvulling vatbaar zijn); ter regter zijde eene, waarin voorname ontdekkingen, uitvindingen enz., en de voornaamste rampen, die Nederland getroffen hebben, aangeteekend staan. - Onderaan, eindelijk, staat eene uitlegging der teekens of letters, die ter verkorting in deze Tabel gebruikt zijn.

Het spreekt van zelf, dat in zulk een zamenstel, binnen zoo korten omtrek, alles niet even naauwkeurig en volledig zijn kan. Ref. heeft er echter zeer veel goeds in aangetroffen, waarom hij het geheel wel durft aanprijzen. Mogt er eens eene nieuwe uitgave van noodig zijn, dan zal men er nu, wat wij van Limburg en Luxemburg teruggekregen hebben, op denzelfden voet kunnen bijvoegen.