Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Martin Luther, historisch Tafereel, 1505-1546. Naar 't Fransch van A. Barginet. II Deelen. Te Rotterdam. bij H. Nijgh. 1839. In gr. 8vo. 481 bl. f 5-:

Toen Rec. het bovenstaande werk, waarvan het oorspronkelijke hem onbekend was, ter beoordeeling ontving, kwam hem toevallig te gelijker tijd ter hand het tweede Deel van het Leven en Bedrijf van luther door lublink weddik, en verblijdde hij zich, op het lezen van den titel, aanvankelijk over dit zamentreffen: ‘les beaux esprits se rencontrent,’ dacht hij; misschien zal de Franschman wel getracht hebben, zijn historisch tafereel voor zijne landgenooten wat bevallig te schilderen en in eene fraaije lijst te zetten; maar het zal dan toch aangenaam en belangrijk zijn, den ouden Duitscher van de zestiende Eeuw door eenen Franschman en eenen Nederlander, beide van de negentiende Eeuw, voorgesteld te zien, en hunne tasereelen met elkander te vergelijken, om zich den afgemaalde des te duidelijker en waardiger voor den geest te brengen. Doch het werk van den Franschman even doorbladerende, zag hij aldra, dat hij met hem niet geheel op het grondgebied der ware Geschiedenis zou kunnen blijven, maar ook op dat der verdichting zou overgebragt worden; en toen hij zich tot de

[p. 253]

gezette lezing van hetzelve begaf, hoe vond hij zich al meer en meer bijster teleurgesteld! Toen bevond hij, dat barginet den ouden Held der Hervorming eenen romantischen rok van moderne snede had aangetrokken, die den gewezen Augustijner monnik even weinig zou gepast hebben, als den herdersknaap david de wapenrusting van saul; onder anderen, dat hij den armen koorknaap luther, aan de deuren der huizen, niet alleen psalmen en geestelijke liederen, maar ook Noordsche balladen laat zingen; dat hij hem als jongeling op catharina van bora zeer sentimenteel en romanesk laat verlieven; dat hij wel eenige historische daadzaken uit luther's mannelijk leven en bedrijf aanvoert, en overal vereerend van hem spreekt, maar zijn verhaal met vele verdichte en geheel vreemdsoortige episoden doormengt, waarin luther of bijna geene, of slechts eene ondergeschikte en hem kwalijk voegende romantische rol speelt, terwijl deszelfs ware Evangelische geestkracht naauwelijks te voorschijn komt; dat hij verder geen doeltreffend verslag van deszelfs verrigtingen en verdiensten geeft, maar somtijds eenige jaren overspringt, of zich van sommige hoogstbelangrijke punten, b.v. van deszelfs verblijf op den Wartburg, kort afmaakt; dat hij hem eindelijk, in het voorlaatste hoofdstuk van het tweede Deel, op romantische wijze met zijne geliefde catharina laat trouwen, en hem hierop, in het laatste hoofdstuk, met oversprong van deszelfs verdere levensjaren, laat sterven. In korte woorden, barginet heeft van de geschiedenis van luther een' alledaagschen roman gemaakt, daarin eenige tooneelen uit 's Mans leven opgenomen, die hem het meest te pas kwamen, en het overige met fictiën van den hedendaagschen trant aangevuld, welke het Rec. voorkomt, dat in de beschrijving van een leven, zoo rijk in ware en belangrijke gebeurtenissen, en van zulk eene verheven godsdienstige strekking, als dat van luther, niet noodig, ja geheel kwalijk geplaatst zijn. Het verwonderde hem dus niet, naderhand te zien, hoe lublink weddik, die in zijn loffelijk historisch werk zichzelven en zijne lezers zoo geheel in het leven en bedrijf van den Hervormer heeft trachten te verplaatsen, en hem waarlijk te schilderen, zoo als hij geweest is, aan zijn verontwaardiging over het oorspronkelijke werk van barginet, in zijne Pandora, III, 2, bl. 184-200, lucht gegeven, en het als heiligschennis, aan de Geschiedenis gepleegd, aangeklaagd, en in een luimig

[p. 254]

maar naar waarheid geschreven verslag zóó heeft ten toon gesteld, dat Rec. er in het zijne nog niet de helft van gezegd heeft, en den genen, die er meer van weten wil, tot de aangehaalde plaats gaarne verwijst. - Rec. wil hiermede niet ontkennen, dat sommige partijen van dit zoogenaamde historische tafereel goed geteekend zijn, en het daarom jammer is, dat de Franschman zijn penseel niet zuiverder in de echte kleur der ware Geschiedenis gedoopt heeft, om zijnen landgenooten, van welke er velen dit nog wel noodig zullen hebben, eens in eene getrouwe schilderij voor oogen te stellen, wat luther eigenlijk voor de Christelijke Kerk is geweest; maar zoo als dit romantisch verknoeide tafereel nu uitgevallen is, vindt hij geen de minste reden, om het aan te prijzen; en gelijk de Vertaler, in het laatste hoofdstuk, waar barginet den stervenden luther, bespottelijk genoeg, laat profeteren en zinspelen op het Fransche Volk en de Fransche omwenteling, en daarvan zeer veel heil voorspellen, met reden zegt, dat hij die plaats geheel voor rekening van den Schrijver laat, even als ook een Aanhangsel, waarin barginet de Alchymie verdedigen wil; zoo zou Rec. het geheele werk voor deszelfs rekening gelaten, en geen roeping gevoeld hebben, om de tallooze romans en historisch-romantische tafereelen, die thans aan de orde van den dag zijn, met eene vertaling daarvan voor onze landgenooten te vermeerderen.