Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

De Belgische Omwenteling. 1828-1839. Persoonlijke Herinneringen, met bevestigende Bijlagen, door De Potter. Isten Deels 1ste Stuk. Naar het Fransch. Te Dordrecht, bij H. Lagerwey. 1839. In gr. 8vo. XII en 140 bl. f 1-50.

Dit werkje zal wel de algemeene nieuwsgierigheid gaande maken, en de vertaling er van is eene onderneming, die op voordeeligen uitslag kan rekenen. Of wie zou niet willen weten, wat de potter zelf van eene Omwenteling zegt, waarvan hij een der hoofdbewerkers was; hoe hij spreekt over zijne medestanders, die hem verlaten en verraden hebben, en wat hij denkt van het tegenwoordig en toekomstig lot van België? Dit alles schijnt ons voor den menschkundigen opmerker belangrijk, en wij deelden daarom onzen Lezeren, reeds vóór de uitgave dezer vertaling, het een en ander uit deze Herinneringen in ons Mengelwerk mede, hetwelk ons thans ontslaat van herhaalde inhoudsopgave. Maar, wat hebben wij nu, na de lezing van dit eerste Stuk van het eerste Deel zijns werks van de potter te denken? - Als hoofd eener Omwenteling en als zelfdenker, zoo wij hem te voren reeds niet gekend hadden, zou hij ons verbazend uit de hand zijn gevallen.

[p. 202]

In het algemeen was hij ter goeder trouw. Hij was Republikein, en een Gemeenebest was dus het doel van zijn streven. Dat hij zelf gaarne in dat Gemeenebest een man van invloed, welligt de President wilde worden, moge hij ontkennen; er komt zoo nu en dan iets voor, waaruit het blijkt, dat de man voor zekere onderscheiding gansch niet onverschillig was, en wij duiden hem dit geenszins ten kwade. Het is natuurlijk, dat iemand wanende zijnen landgenooten staatkundige vrijheid en onashankelijkheid te schenken, en vooral, wanneer hij voor de zaak, welke hij voorstaat, zoo veel onaangenaamheden ondergaan heeft, bij derzelver eindelijke zegepraal eenige hulde voor zichzelven verlangt. Maar hoe bekrompen waren zijne denkbeelden vóór het tot stand brengen der zoogenaamde Unie! Hoe verward en verkeerd waren zij naderhand! Hoe dwaas zijn sommige zijner beweringen! Hoe onnoozel liet hij zich door zijne medestanders verschalken! Aanvankelijk stelde hij het liberalismus in het bestrijden der Katholijke partij, en zocht de vrijheid te bevorderen door onderdrukking van andersdenkenden. Hij wilde, naar eigene bekentenis, vrijheid voor de liberalen, maar zijdelingsche vervolging of achteruitzetting der regtzinnige Roomschen (zie Hoofdstuk 2). Derhalve was hij toen geen echt liberaal. Naderhand was hij het even min: want hij verwaarloosde de maatregelen van voorzigtigheid tegen de heerschzucht van zoodanigen uit de Priesterpartij, die slechts uit geveinsdheid, en zoolang dit met hunne oogmerken strookte, de vrijheid voorstonden. Hij beweerde nu, (Hoofdstuk 3) dat zelfs het karakter van Jezuit geene schuld daarstelde, en zocht zich ook met hen te verbroederen. Onvergeeflijk! Zeker is Jezuit noch ultramontaan strafbaar volgens de wet, zoo lang er geen bewijs van overtreding bestaat; maar men kan zich alleen met zoodanige andersdenkenden tot zeker gemeenschappelijk doel vereenigen, van welker opregtheid men zeker is, en van welke men weet, dat hetgeen zij schijnbaar voorstaan niet geheel tegen hunne oogmerken is aangekant. Zoo zouden zich de Oranjegezinde en de Gemeenebestgezinde partij zeer wel tegen Ministeriélen en Jezuiten,

[p. 203]

als tegen twee uitersten, hebben kunnen vereenigen. De Oranjegezinden in de overtuiging, dat b.v. verantwoordelijkheid der Ministers en regtstreeksche verkiezingen zeer wel met het behoud der Dynastie konden gepaard gaan, en men deze behield door zoodanige inwilliging aan de Republikeinen, waarbij de laatsten vrede konden hebben met het Koningschap, daar toch in den tegenwoordigen toestand van Europa een Gemeenebest niet wel zou kunnen blijven bestaan, en de Republikein zich vergenoegen moet met eenen Regeringsvorm, die zijn ideaal, zonder het te verwezenlijken, echter nabijkomt; en de Republikeinen juist om dezelfde redenen, verkrijgende zij dan al wat bereikbaar was. Voorts zouden beide die partijen, gelijk door wederzijdsche inwilliging tegen de Ministeriélen, maar geenszins tegen het Koningschap zich verbindende, dus ook, zonder daartoe elkander iets te moeten inwilligen, maar van ganscher harte, zich hebben kunnen vereenigen tegen de Priesterpartij, en de sluiting van het Concordaat hebben kunnen verhinderen. Zulk een verbond zou welligt heilzaam voor het Rijk zijn geweest. Maar dat petitionneren eener domme menigte, op aanhitsing der priesters, dat schreeuwen over een aantal grieven, waarvan de meesten volstrekt hersenschimmig waren, die verbroedering met de Apostolische partij, moest wel in een land, zoo dweepziek als België over het algemeen, tot dergelijk eene uitkomst geleiden. Hoe kon een verstandig man al verder vertrouwen stellen niet alleen in Jezuiten, tot bevordering NB. van het Liberalisme, maar ook in de braafheid van eenen tielemans! Het hoofd eener Omwenteling moet toch waarlijk zoo onnoozel niet zijn, dat hij eindelijk, gelijk de potter van zichzelven belijdt, de dupe wordt der intriganten. En wat wil toch dat raaskallen over het smoren der Omwenteling in bloed? Indien men iets aan het Nederlandsch Bestuur verwijten kan, dan bepaalt zich dat, vooreerst, tot zoodanige algemeene misslagen en verkeerdheden, waaraan elke mogelijke Regering zich onwillekeurig nu en dan schuldig maakt, en waarvan men zeggen kan: zoo dit reden geeft tot eene Omwenteling, dan moet de Omwenteling nimmer ophouden;

[p. 204]

want zoo lang menschen regeren, kunnen en zullen zij dwalen. Ten tweede is welligt de Regering, in haren ijver voor de verlichting, te ver gegaan onder een volk als de Belgen. Ten derde heeft zij te zwakke maatregelen tegen de Omwenteling genomen, om haar voor te komen of in hare geboorte te smoren. Een weinig minder vrees voor bloedstorten zou in den aanvang eenige fielten (waaronder wij geenszins de potter medetellen) hebben doen sneven, maar in de gevolgen het leven van duizende Nederlanders en Belgen hebben gespaard, ja, ten koste der verbanning van de potter, tielemans, bartels, de neve, misschien ook van gendebien, van de weijer, stassart, de celles, rodenbach en soortgelijken, geheel den staat hebben behouden, en het ware Liberalisme hebben doen zegevieren. Immers dan eerst, wanneer geene Jezuiten tot bondgenooten genomen wierden, zouden ook de Noord-Nederlandsche vrijzinnigen zich met de Zuidelijken hebben kunnen vereenigen. Het te veel afdoen bij wege van Koninklijk Besluit en den geest der Aristocratie zou men dan, zoo wel als de heerschzucht der Priesterpartij, hebben gefnuikt. Maar nu eenmaal die rampzalige Unie was gesloten, moest wel al, wat een Nederlandsch hart had, zich van de Belgen losrukken. De potter was zeker nog wel een der besten onder de Belgische revolutiemakers; en toch, schoon hij, vergeleken met hen, die door de omwenteling groot zijn geworden, een beter lot had ververdiend, ondervindt hij niets meer dan de natuurlijke en regtmatige gevolgen zijner dwaasheid.