Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Tafereelen van gemengden inhoud, uit het Oosten en Zuiden, ontworpen en verzameld in Pruissen, Rusland, Turkije, Griekenland, op de Iönische Eilanden en in Italië, door F. Tietz. II Stukken. Naar het Hoogduitsch. Te Dordrecht, bij van Houtrijve en Bredius. 1839. In gr. 8vo. 411 bl. f 3-90.

Onder de voortbrengselen van buitenlandsche letterkunde, welker uitgave in onze taal eenen vrij belangrijken invloed heeft op den smaak en de denkwijze van het grootste gedeelte van onze landgenooten, in zoo ver zij zich met lektuur bezig houden, kunnen voorzeker goed geschrevene reisverhalen gerangschikt worden. De beschrijving van de zeden en gewoonten der menschen, van de natuurlijke gesteldheid en kunstgewrochten der verschillende landen, ja zelfs het verhaal van reisavonturen, is, voor zoo veel het waarheid behelst, altijd rijker in nuttig onderrigt tot bevordering van menschen- en wereldkennis, dan de tafereelen der romantische verdichting, door welk eene meesterlijke hand ook geschilderd. Wij worden van zelve geleid tot deze vergelijking van romans en reisbeschrijvingen, dewijl datgeen, wat als lektuur van smaak in onze taal overgezet wordt, veelal tot ééne van deze twee soorten van letterkundige voortbrengsels behoort. Wanneer wij opmerken, hoe veel de vertaalde werken van eerstgenoemden aard er toe bijdragen, om onze tijdgenooten met hunne verbeelding in eene denkbeeldige wereld te doen verkeeren, en daardoor ongeschikt voor en ontevreden met het wezenlijk bestaande te maken, dan verblijden wij er ons over, zoo dikwijls wij onder het van vreemden bodem overgebragte iets aantrefsen, hetwelk genoegzaam aangenaam onderhoud verschaft, zonder de kwaal der overprikkelde verbeelding te verergeren. Menig lezer, die zich aanvanke-

[p. 198]

lijk heeft laten wegslepen door den stroom der gestadig aangevoerde romans, bepaalt zich, wanneer zijn geest afgemat is door het verdichte en avontuurlijke, wanneer aan hem, als ervaren romanlezer, geen verdicht verhaal eenen afloop, eene ontknooping meer kan voorstellen, die hem verrast, eindelijk tot hetgeen hij vooronderstellen mag wezenlijk te bestaan, en nogtans, door het verschil met hetgeen zijn dagelijksch leven hem aanbiedt, voor hem den prikkel der nieuwheid heeft. Jammer slechts, dat zelfs het beste, waarop deze aanmerkingen van toepassing zijn, somtijds in andere opzigten minder aanbevelingwaardig is! Wat het werk betreft, welks titel aan het hoofd van dit verslag staat, in vele opzigten geeft de reiziger blijken van smaak en zoodanigen rijkdom van kundigheden, die hem geschikt maken, om datgeen, wat hij gezien en ondervonden heeft, goed te beschrijven; terwijl hij tevens de gave bezit, om door eenen aangenamen toon den leeslust gaande te houden. En evenwel zouden wij voor ons zwarigheid gemaakt hebben, om het werk, zoo als het is, onzen landgenooten aan te bieden. Moge nu ook de aanmerking, die wij zullen maken, sommigen juist begeerig doen worden naar deze Tafereelen; mogen wij, naar het oordeel van velen, te ouderwetsch zijn in onze wijze van zien, wij willen daarom ons oordeel uiet terughouden. De Schrijver legt namelijk een jammerlijk gebrek aan beginselen aan den dag, in het beoordeelen der verloocheming van het Christendom door renegaten in Konstantinopel, en in de vermelding van zijne galante avonturen. Waarheidsliefde kan eenen achtingwaardigen Schrijver bewegen, om ook zijne afdwalingen bekend te maken; maar hoe moeten wij over den man oordeelen, die niet alleen zijnen overspeligen omgang met eene ligtzinnige vrouw met blijkbaar welgevallen uitvoerig verhaalt, maar zoo geheel ongevoelig is voor het laakbare van zijn gedrag, dat hij na het voleindigen van zijne reis, nu hij zich nedergezet heeft om dezelve te beschrijven, nog durft juichen: - ‘Dat is een genot! en zulk een genot was het mijne. En als tegenwoordig in het kille Noorden sombere luimen mijn voorhoofd rimpelen, dan zweef ik op de

[p. 199]

vleugelen der herinnering in dien tijd terug, en te midden van storm en onweder bloeit weder eene nieuwe lente voor mij -’? Was de gedachte aan eenen achtingwaardigen vader of vriend, aan eene zedige moeder, zuster of deugdzame geliefde, onder welker oog zijn geschrijf zou komen, niet in staat, hem te wederhouden? Vreesde hij niemands verontwaardiging en bestraffend oog? Dan beklagen wij den man, die, bij zoo veel geestbeschaving, geen hooger genot kent, dan dat, hetwelk hem voor meer edele betrekkingen ongeschikt maakt.