Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Bijdragen voor de Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, verzameld en uitgegeven door Is. An. Nijhoff. IIden Deels 1ste en 2de Stukje. Te Arnhem, bij Is. An. Nijhoff. 1838, 39. In gr. 8vo. 80 en 36, 52 en 44 bl. f 2-50.

Konden wij de vier vorige Stukken of het eerste Deel dezer Bijdragen ruimschoots aan onze Lezers aanbevelen, evenzeer kunnen en moeten wij dit ten aanzien der beide Stukken, welke het tweede Deel openen. Een beknopt verslag zal van zelf het belangrijke van den inhoud daarvan in het oog doen vallen. Het eerste Stuk wordt geopend met eene Verhandeling van den Heer nijhoff zelven: De vereenigde Nederlanden in 1672, door laakbare onvoorzigtigheid den val nabij gebragt, door de Goddelijke Voorzienigheid zigtbaar behouden. Een krachtig geschetst en rijk gestoffeerd tafereel van dat bange tijdvak, toen Nederlands onafhankelijkheid, ja zelfstandigheid, aan een' zijden draad hing. - Stukken belangende de onderhandelingen met françois van valois, Hertog van Anjou, in 1578 (bl. 29.) - Aanstelling van jan, Graaf van Nassau-Katzenellenbogen, als Stadhouder des Vorstendoms Gelre en Graafschaps Zutphen (bl. 49.) - Ontdekking van eenige Romeinsche en Bataafsche Oudheden, door o.g. heldring, (bl. 70.) Dit belangrijke stukje is eene breedere bewerking van hetgeen door den Schrijver geplaatst is in den Gelderschen Volksalmanak van 1838. Het betreft

[p. 170]

de Woerden of stukken gronds, hooger gelegen dan het omliggende land, en kenbaar door de zeer zwarte aarde, welke zij, en zij bijna alleen, in die omstreek bevatten. De Schrijver houdt dezelve voor oude begraafplaatsen. Nog breeder is dit onderwerp door hem behandeld in zijn onlangs in het licht gegeven werkje: Wandelingen ter opsporing van Bataafsche en Romeinsche Oudheden enz. 1ste Stuk, (Amst. 1838) waarvan wij het vervolg met belangstelling te gemoet zien. - Paspoort naar den Hemel, afgegeven door de Proosten van Onze Lieve Vrouwe Broederschap te 's Hertogenbosch. Een curieus document van den jare 1456, medegedeeld door den Baron a.c. snouckaert van schauburg, (bl. 79.) Hierop volgen, naar gewoonte, breedvoerige Aankondigingen en Berigten, als van magnin's werk over de voormalige Kloosters in Drenthe, van het derde Deel van de jonge's Geschiedenis van het Nederlandsche Zeewesen, enz.

Vooral niet minder belangrijk is het tweede Stuk, dat aanvangt met eene doorwrochte Verhandeling van onzen geachten Letterkundige Mr. bodel nijenhuis over den Nederlandschen Geschiedschrijver jo. is. pontanus, (bl. 81-109.) Het ware te wenschen, dat de levensbijzonderheden van meer andere vaderlandsche Geleerden, die nog in gedrukte en ongedrukte geschriften verspreid zijn, op gelijke wijze werden verzameld, en met dezelfde zorg en kennis bewerkt. - Vrouw jacoba van beijeren en albrecht beiling, door Prof. lauts, (bl. 110.) De Hoogleeraar vraagt: waarom jacoba tegenwoordig door velen met meerdere strengheid beoordeeld wordt dan voorheen? Hij vindt de reden daarin, dat juist onze drie groote Dichters van den nieuweren tijd, bilderdijk, tollens en helmers, den dood van albrecht beiling hebben bezongen. Hij vergelijkt deze dichtstukken onderling, en toont, dat de Dichters zich vergist hebben, met de straf van beiling ongehoord en uitgezocht te noemen. Het levend begraven was in die Eeuw in geenen deele ongewoon. Het was de gewone doodstraf voor vrouwen. Er lag dus geene uitgezochte wreedheid, maar smaad in, door den krijgsman tot eene straf te doemen, die hem met eene vrouw gelijkstelde. Overigens eindigt hij met te beweren, dat het geenszins bewezen is, dat jacoba die wreedheid had kunnen beletten; zelfs niet eens, dat zij destijds daar ter plaatse was. - Berigt aangaande de laatste levensuren van Prins

[p. 171]

willem I, (bl. 119) eene zeer belangrijke mededeeling van den Heer delprat. Het is een Brief van rombertus ulenburgh, Burgemeester van Leeuwarden, ten jare 1584, die juist op den dag van den moord het middagmaal met den Prins gehouden had, en nog in het vertrek was, toen deze doorschoten werd. De Heer delprat betoogt er uit, hoe de Spaanschgezinde Geschiedschrijvers van dien tijd in opmerkelijke omstandigheden daaromtrent gedwaald hebben. Het Huis van maarten van rossem te Arnhem, door j.a. nijhoff. Dit Huis, onder den naam van Duivelshuis bekend geweest, is door den bekenden Veldoverste maarten van rossem gebouwd, denkelijk in de eerste helft der XVIde Eeuw. Thans is het geheel verbouwd; doch oudtijds vertoonde de voorgevel een aantal beelden, door slichtenhorst Veldduivels genoemd, doch door nijhoff voor Faunen of Saters gehouden. Van deze laatsten zijn er thans nog drie overgebleven, welke de poort aan de zuidzijde des gebouws omgeven en het daarboven uitstekend gedeelte onderschragen. Eene goede steendrukplaat geeft van een en ander eene allezins voldoende afbeelding. Rec. is niet geheel vreemd van het denkbeeld, dat deze drie beelden (hoezeer in lateren tijd vervaardigd) zinspelen op overleveringen uit de Heidensche Eerdienst. Er is ten minste zeer veel in, 't welk aan den Gallischen mercurius doet denken, gelijk b.v. de enkele inzage der Platen in het 2de Deel van montfaucon's Antiquité expliquée met verwondering doet in het oog vallen. - Hierop volgen eenige Bijdragen tot het oude Strafregt, (bl. 131); waarna weder de Rubriek der Aankondigingen en Berigten breedvoerig verslag geeft van belangrijke geschiedkundige werken, als dresselhuis, de Provincie Zeeland in hare aloude gesteldheid beschouwd, - bosscha's Nederlandsche Heldendaden te Land, - van hees van berkel, Proeve eener beschouwing voor Geschiedenis en Staatsregt, vooral in betrekking tot ons Vaderland, enz.