Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

De vrije Fries. Mengelingen, uitgegeven door het Friesch Genootschap ter beoefening der Friesche Geschied-, Oudheid- en Taalkunde. Isten Deels 3de Stuk. Te Leeuwarden, bij G.T.N. Suringar. In gr. 8vo. bl. 189-276 f :-60.

Dit stukje bevat eerst een genealogisch Overzigt van het aloud Geslacht martena, ter toelichting der Herinneringen van Martena-Huis te Franeker, in een vorig stukje voorkomende, door den Oud-Professor Mr. j.w. de crane. Zoo belangrijk des Schrijvers gezegde Herinneringen waren, zoo naauwkeurig is weder dit Overzigt. Daarna volgt eene lijst en korte opheldering van eenige Friesche woorden, spreekwijzen en spreekwoorden, door den Heer r. posthumus, ten vervolge van bl. 92. Aangenaam wordt dit proza afgewisseld door een in Friesland regt nationaal dichtstukje van j.g. van blom: De Reedryder (de Schaatsrijder). De toon is over 't geheel naïf; de tweede strooph zelfs zeer dichterlijk. Men hoore slechts:

‘Den draei in swaei ik as ien ljiep,

Oer de iene in de oore siide;

In as ien swân op 't rinnend wiet,

Sa lit ik my mar gliide;

Ja! as ien eibert iinne loft,

Dy sweeft oer greide in finne,

In nou in den ien wjuekslag dogt,

Sa drjieu ik der den hinne.’

Het dichtstukje wordt vervangen door een prozastukje: Wat kan niet een scheidteeken te weeg brengen, waarin wordt aangetoond, hoe de verkeerde plaatsing eener comma in den Franschen tekst der criminele ordonnantie van filips II, van 1570, een vrij algemeen misverstand heeft veroorzaakt, nopens de gevallen, waarin men oudtijds tot de pijnbank, als middel van overtuiging, de toevlugt mogt nemen. De Fransche tekst heeft: ‘Mais où il n'y a plaine,

[p. 169]

demye preuve ou bien où la preuve est certaine et indubitable, interdisons d'appliquer la dite question.’ De comma achter plaine moet weg, doch daarentegen behoort zij te staan achter preuve, aldus: ‘Mais ou il n'y a plaine demye preuve, ou bien ou la preuve est certaine et indubitable,’ enz. Bl. 257 ontmoet men een stukje, onder de rubriek: Penningkunde, waarbij de Heer a. deketh verslag geeft van twee Romeinsche en éénen Frieschen gedenkpenning, de laatste echter niet oud, als zijnde van 1691. Jonkheer hettema deelt ten slotte uit het M.S. Oude Friesche Wetten, in zijn Taalkundig Magazijn beschreven, de legende mede: Hoe de Friezen tot vrijheid kwamen, eerst in het Friesche rijm, en daarna in getrouwe Nederlandsche proza-vertaling. - Dit stukje verdient dus zijne plaats bij de vorige.