Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Hoogduitsche Spraakkunst, bewerkt ten dienste der Nederlandsche Jeugd, en met toepasselijke Opstellen voorzien, door J.C. de Wilde, Instituteur te Dordrecht. Te Dordrecht, bij Blusse en van Braam. 1839. In gr. 8vo. XII en 558 bl. f 2-40.
Deutsches Lesebuch für die Niederländische Jugend. Von J. Klein. Ister Cursus. Utrecht. 1839. Im Verlage der Universitäts-Buchhandlung von R. Natan. In gr. 8vo. XI und 243 s. f 2-:

Twee, elk in zijne soort, en tot hetzelfde einde, grondige en aangename aanleering der Hoogduitsche Taal, nuttige boeken. De Heer de wilde heeft eene van de nieuwste en beste van Duitschlands Spraakkunsten; namelijk de Theoretisch-Practische Grammatik van heyse, tot grondslag van de zijne gelegd, als ‘die hem voorkwam, bij genoegzame duidelijkheid, de vereischte volledigheid te bezitten.’ Deze twee loffelijke en noodzakelijke eigenschappen heeft dan ook Ref., zoo veel hij dit werk heeft kunnen doorloopen en bij eenige hoofdpunten raadplegen, in hetzelve gevonden, en kan het uit dien hoofde zeer wel aanprijzen. - ‘Ik heb mij intusschen,’ zegt de Schrijver, (Voorberigt, bl. V) ‘bij de soorten van verbuigingen,’ (die hij tot vier, heyse slechts tot twee brengt) ‘eene kleine verandering veroorloofd, omdat ik voor de Nederlandsche, niet voor de Duitsche jeugd schreef. Indien ik voor de laatste geschreven had, dan zou ik evenzeer het meer wijsgeerige stelsel van dien beroemden taalkenner aangenomen hebben; maar dewijl ik voor Nederlanders schreef, meende ik een stelsel te moeten kiezen, dat zich gemakkelijk laat in het hoofd prenten.’ - Deze reden luidt eenigzins zonderling, en, misschien zonder dat de Schrijver het zoo kwaad gemeend heeft, niet zeer vereerend voor den Nederlander: of zou hij meenen dat onze jeugd minder aanleg tot wijsgeerige taalstudie heeft, dan de Hoogduitsche; dat zij een meer wijsgeerig, mits populair voorgedragen stelsel niet zoo goed zou kunnen vatten, en er liever een hebben moet, dat meer

[p. 165]

gemakkelijk geheugenwerk is? Wij kunnen dit van hem, die zich in deze Spraakkunst met verstandig inzigt van zaken en op eene bevattelijke wijze weet uit te drukken, naauwelijks denken. - Voor het overige onderscheidt zich deze Spraakkunst hierdoor in Ref^s. oog voordeelig, dat zij het Etymologische en Syntactische bij elk rededeel op het naauwst vereenigt, en er onmiddellijk op doet volgen eenen ruimen voorraad van opstellen ter vertalingsoefening, die omtrent de helft van het werk uitmaken. - Goedkeuring geeft Ref. er ook aan, dat er onder de voorbeelden, die de Schrijver tot opheldering der regels opgeeft, nu en dan gevonden worden, die nuttige of aangename gezegden van goede Hoogduitsche Schirjvers zijn; en hij zou wel wenschen, dat zulks minder spaarzaam ware, en dat deze en andere Spraakkunst-Schrijvers, ook voor andere talen, er zich meer op toeleiden, om, althans in het Syntactische gedeelte, treffende gezegden uit de in elke taal meest Classieke Prozaïsten en Dichters aan te voeren, die zich hierdoor in het jeugdige verstand en gemoed onuitwischbaar kunnen inprenten, en meer dan taalkundige nuttigheid hebben. - Ten aanzien der opstellen verontschuldigt de Schrijver zich over het minder uitlokkende van dezelve; en gaarne zou hij meer aaneengeschakelde verhalen uit een of ander wetenschappelijk vak gegeven hebben, maar het was hem onmogelijk, hiermede eene doorloopende toepassing van de voorgestelde taalregels te verbinden; en men moet bekennen, dat dit inderdaad zeer moeijelijk valt, hoewel het aan den anderen kant niet te ontkennen is, dat vorzinnen, met zulk een doel opgesteld, en onderling met elkander niet zamenhangende, wel eens aan gedwongenheid van constructie en smakeloosheid van inhoud lijden, die den lees- en vertaallust niet opwekken; doch men zal ook den Schrijver gaarne de getuigenis geven, dat hij deze gebreken zoo veel mogelijk heeft trachten te vermijden, en dus zijn boek ook van deze zijde bruikbaar te maken.

Het aan het hoofd dezes verslags vermelde Lesebuch, door den Heer klein uitgegeven, is, volgens de Vorrede, geene vrucht van hetgene, dat hij hiertoe zelf verzameld had, maar ontleend uit ‘het in Duitschland hooggeachte, en in vele scholen aldaar ingevoerde Lesebuch van oltroggae, wiens plan, schikking en uitvoering hem zoo doelmatig voorkwamen, dat hij niet aarzelde, de derde uitgave van

[p. 166]

hetzelve doorgaans te volgen, behalve dat hij geen stukken uit de Natuurkunde opnam, die hem voor Hollandsche leerlingen te moeijelijk schenen.’ (Och! laat het toch in Duitschland niet hooren, dat wij Hollanders zoo veel stompzinniger en onbevattelijker zouden zijn, dan onze naburen!!) De rubrieken dan, waaronder de hier overgenomene stukken gerangschikt worden, zijn: 1. Erzählungen. 2. Mährchen und Sagen. 3. Darstellungen aus der Naturgeschichte. 4. Schilderungen von Naturmerkwurdigkeiten. 5. Darstellungen aus der Völkerkunde. 6. Erzählungen aus der Weltgeschichte; en de daaronder uit verschillende daarbij aangehaalde Schrijvers medegedeelde stukken bevelen zich doorgaans door hunne belangrijkheid aan. De voornaamste woorden heeft de tegenwoordige Uitgever in de Nederlandsche taal er onder geplaatst, en belooft in een' tweeden cursus de moeijelijkste woorden wel verklaard, maar niet overgezet te geven, behalve tot goed verstand van moeijelijker stukken, en in een' derden cursus alleen eene keur van dichtstukken te leveren, die op de laatstgenoemde wijze zullen verklaard worden.