Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

[p. 137]

Boekbeschouwing.

Prolusio Scholastica de Scoliis Groecorum, habita die XII Decembris, MDCCCXXXVIII, a Jano Guilielmo Grim, Phil. Theor. Mag. Liter. Hum. et Med. Doct., Gymn. Dordraceni Conrectore. Dordraci, apud Blussé et van Braam. 1839. In 8vo.

‘Alweder eene prolusie?’ vraagt iemand, die moed en geduld heeft gehad, de menigte dezer soort, die in de laatste jaren gedrukt is, door te lezen; en het bevestigend antwoord, dat op deze vraag gegeven moet worden, gaat vergezeld door het verzoek, dat hij zich het genoegen niet onthoude ook deze te lezen. Want niet slechts behoort het onderwerp, ofschoon zeer belangrijk in meer dan één opzigt, tot de minder bekende, zoodat zeker menig lezer dit werkje niet onvoldaan zal ter zijde leggen; maar daar de zucht tot vermeerdering van kennis ook somtijds vervelende en slecht geschrevene boeken doet lezen, zoo rekent Ref. het tot eene groote aanbeveling van dit, dat de goede Latiniteit en stijl het meer aanprijzen, dan men van een groot getal der philologische producten kan zeggen. Er is in de vele Duitsche monographiën buiten twijfel veel geleerdheid; maar aan den inhoud - soms aan het ten toon spreiden van ware of valsche geleerdheid, wordt de vorm meermalen opgeofferd. Men behoort bij de beoordeeling dezer prolusie in het oog te houden de aanleiding, die den druk heeft veroorzaakt. De Schrijver verhaalt ze in zijne voorrede, en erkent, dat hij op een moeijelijk standpunt zich bevond. De gehoudene redevoering beviel aan de hoorders, en deze verzochten den Schrijver om de uitgave. Hij kon deze dringende uitnoodiging niet weigeren, en besloot tot de uitgave, ofschoon ἑκὼν ἀέκοντί γε θυμῶ. De hoorders hebben het publiek aan zich verpligt.

Deze redevoering bevat vooreerst eene opgave over de natuur der Scoliën, en de belangrijkheid derzelve, als bij-

[p. 138]

drage, om den aanleg en de inborst des Griekschen volks te leeren kennen. Het tweede gedeelte levert deze scolia, in Latijnsche verzen overgebragt. Dit was het eigenlijke doel des Schrijvers: hij toonde daarin juist te kunnen vertalen, en daarenboven geen vreemdeling te zijn in de Latijnsche poëzij, die tegenwoordig zoo weinige beoefenaars vindt; of dit echter tot voor- of tot nadeel der classieke studie zij, wie durft dit beslissen? Het bewijst zeker, dat de smaak nu en dan verandert; - en verbetert? Het is zekerlijk opmerkenswaardig, dat horatius, terentius, plautus in de handen van zeer velen zijn, en dat virgilius en ovidius vrij wat minder gelezen worden.

Ware deze redevoering het eenige geweest, wat in dit boekje voorkomt, wij zouden geaarzeld hebben er eenige melding van te maken; maar er zijn eenige bijlagen bijgekomen, die het eene wetenschappelijke waarde bijzetten; - er komen hier te lande zoo zeldzaam philologische werken uit, dat men waarlijk wel eenige aandacht verschuldigd is aan die, welke in het licht verschijnen. Vóór dat wij echter kunnen overgaan, om verslag van deze aanmerkingen te geven, moeten wij hen, die misschien dit boek niet in handen hebben, bekend maken met enkele bijzonderheden, die in de prolusie zelve voorkomen. Het is de verdeeling der scalia in vier klassen, juister, naar het ons voorkomt, dan illgen gedaan had, die er negen stelde. (zie p. 59.) Deze vier klassen bestaan: 1. uit die liederen, welke tot bevordering der vrolijkheid gezongen werden; 2. die tot Godsdienst en vereering der Goden betrekking hadden; 3. die met de Geschiedenis in verband stonden; en 4. die eene zedekundige strekking hadden.

Het tweede, wat onze aandacht trok, was de geestige en humane wijze, waarop eene grove fout van dalechamp omtrent een scolium, door athenaeus opgegeven, wordt behandeld, p. 23 en volgg. Het is een leerzaam voorbeeld, waaruit wij zien, hoe groote mannen (want ook casaubonus had deze fout niet goed ingezien) somtijds vreemd kunnen dwalen; en tevens, op welke wijze eene dergelijke fout

[p. 139]

aardig kan worden aangewezen, zonder op diegenen, die het niet gezien hebben, te schelden.

Nu volgt de annotatio, die strekt, om hetgeen in de prolusio niet kon worden opgenomen, en echter met het onderwerp in naauwe betrekking stond, mede te deelen. Zij beveelt zich aan, even als de verhandeling zelve, door zuivere en goede Latiniteit, en draagt blijken, dat de Schrijver gebruik heeft gemaakt van al hetgeen daarover elders was uitgekomen, en dat hij stond op de hoogte der wetenschap. Daarenboven wordt nergens een gevoelen, eene meening als zeker opgegeven, wanneer dit twijfelachtig is, of nadere bevestiging behoeft. En hier hebben wij nergens aangetroffen, wat elders zoo gereedelijk plaats vindt: dat deze of gene meening als eene eigene wordt opgegeven, terwijl zij reeds voorlang bij anderen, soms met verandering van woorden, was vermeld. Eindelijk straalt er in door eene volledige bekendheid met het onderwerp; de vrucht van grondige studie, die compilatie nimmer geven kan.

Wil men eene bevestiging van dit ons oordeel, men sla de elfde aanteekening op, waar de verschillende gevoelens des ouderen en lateren over den naamsoorsprong der scolia wordt opgegeven. Men zie de 14de, waar de denkbeelden van verschillende geleerden over het wezen der scolia worden medegedeeld; waar wordt aangetoond, hoe onzeker het is om een zeker onderscheidend kenmerk tusschen deze en andere naverwante soorten van poëzij op te geven. Het oordeel des Schrijvers zelven is aldus: ‘Equidem vehementer dubito, num Scolia certum aliquod ac destinc cum carminum convivalium genus fuerint, eaque, quae hoe nomine nobis tradita sunt, ideo Scolia dicta esse arbitror, vel quod certo constaret, in hunc usum ea composita esse, vel quod saepius pro Scoliis cantari solita, certam quandam hoe nomine auctoritatem adepta essent.’ Het schijnt mij toe, dat dit gevoelen veel waarschijnlijks bevat. Daarna volgt: Summa disquisitionis ilgenii de Scoliis; welk uittreksel een lof waardig is, die slechts zeldzaam aan dergelijke stukken kan worden toegekend: dat het een duide-

[p. 140]

lijk overzigt geeft van het onderzoek des geleerden Duitschers; terwijl het niet overbodig kan geacht worden, bij de moeijelijkheid, om het werk van ilgen zelven te verkrijgen. Het is een nederige vorm; en zeker zullen er velen zijn, die de verhandeling zouden geplunderd, hier verbeterd, daar verergerd, maar zeker er een opstel uit zouden gefabriceerd hebben, waarvoor zij hunnen eigenen naam, als dien des Schrijvers, zouden hebben nedergeschreven. Daarna worden de verschillende verhandelingen over dit onderwerp opgegeven; terwijl eene verzameling van scolia, in het Grieksch afgedrukt, dit boek besluit. Bij deze scolia is de opgave gevoegd, van waar zij genomen zijn. Verschillende lezingen zijn er, waar de zin dit vorderde, bij geplaatst; hier en daar eene enkele emendatie voorgeslagen.

Het zou ons leed doen, indien wij den Schrijver, die zich vroeger bekend gemaakt heeft door de uitgave van den Charon van lucianus, waaruit evenzeer eene groote belezenheid, als fijn oordeel en grondige kennis der Grieksche taal blijkt, niet nogmaals als uitgever van een of ander belangrijk stuk aantroffen. Want het tegenovergestelde zou ten bewijze kunnen verstrekken, dat hier te lande de studie der letteren beter beoefend wordt, dan men uit sommige andere proeven kan opmaken. Wie bekend is met hetgeen in ons vaderland uitkomt, zal moeten erkennen, dat er vele en ijverige pogingen vereischt worden, om te zorgen, dat deze studie niet geheel en al in woorden zonder zaken ga bestaan.