Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

Geologie. Populaire schets van den voortgang, de hoofdtrekken en laatste ontdekkingen in deze wetenschap. In het Engelsch opgesteld door John Laurance. Met Bijvoegsels en Afbeeldingen. Te Deventer, bij J. de Lange. In gr. 8vo. 140 bl. f 1-60.

Onder de wetenschappen, welker beoefening (wij kunnen natuurlijk slechts oordeelen uit hetgeen er van bekend geworden is) bij onze landgenooten misschien geenen gelijken tred

[p. 120]

gehouden heeft met de vorderingen vooral van Fransche en Duitsche Geleerden, staat de Geologie waarschijnlijk bovenaan. Te ontkennen is het niet, dat deze wetenschap wel eens stouter sprongen heeft gedaan, en der geloofwaardigheid van de Bijbelsche oorkonden wel eens nader is gekomen, dan der bedachtzaamheid en godsdienstigheid van onze natie aangenaam wezen kon; en dit heeft Rec. sedert lang beschouwd als de hoofdoorzaak van den minderen opgang, dien de latere ontdekkingen in dit vak van menschelijke kennis bij ons hebben gemaakt; want dat onze grond te weinig geologische merkwaardigheden opleveren zou, staat Rec. nog niet toe. Er moge wel toe bijgedragen hebben de vertaling der ellendige misgeboorte van ballenstedt, meer, naar het ons voorkomt, bekend geworden, dan het oneindig veel betere werk van link; terwijl over het geheel misschien geene wetenschap zich meer heeft bezondigd, dan deze, tegen gezond verstand en Goddelijke openbaring, tegen het eerste aandruischende door hypothesen, zoo belagchelijk, dat men zich het meest verwonderen moet over den ernst, waarmede zij worden voorgedragen; zoo als bij voorbeeld die van chabrier (Dissertation sur le déluge universel), die den zondvloed, alle gebergten, de verschillende menschenrassen zelfs doet ontstaan door de ééne stelling, dat dit alles stukken zijn, op de aarde gevallen van eene, toen gesprongene, groote planeet tusschen Mars en Jupiter!! Doch abusus non tollit usum; en dat vlijtige, zelfs diep grondige beoefening der Geologie zich uitnemend verdraagt met hetgeen wij, Christenen, ons niet schamen als onmiddellijke Goddelijke ontdekking aan het menschdom te eerbiedigen, zulks behoeft men niet meer te bewijzen, als men den naam van cuvier slechts genoemd heeft.

De onderhavige schets der Geologie (want meer is het niet, en noemt het zich ook niet) hebben wij over het geheel niet zonder goedkeuring gelezen. Nieuws bevat zij niets; en wat de titel zegt van laatste ontdekkingen in deze wetenschap, is eenigzins cum grano salis op te vatten. Zelfs de geleerde de luc heeft, minder in zijne Lettres physiques sur l'histoire de la terre, maar meer in zijne geologische brieven aan blumenbach, vertaald opgenomen in een Duitsch Tijdschrift voor natuur-wetenschappen, dat wij nu niet nader weten aan te duiden, zaken genoeg voorgedragen, die onzen Schrijver blijkbaar niet bekend waren. Hij stapt ook over de nieuwe,

[p. 121]

scherpzinnige beweringen van cordier (Annales des Mines, 1827, pag. 53 sqq.) luchtigjes op bladz. 124 heen, niettegenstaande deze Geleerde een geheel nieuw veld, zoo niet van beschouwing, dan toch altoos van onderzoek, heeft geopend door zijne stelling, dat de lagen (strata) niet, zoo als men altijd gemeend heeft, hoe dieper zoo ouder, maar omgekeerd, zijn. En wat onze Schrijver op het laatst zijner verhandeling zegt van het ontstaan der aarde uit eene ophooping van nevelmassa; als hij daar de schoone hypothese van la place, voorgedragen in het onvergelijkelijk schoone werk: Exposition du système du Monde, uitdrukken wil, dan doet hij het zeer mager. Wil de Nederlandsche lezer de beschouwing van dien Geleerde kort en zeer goed zamengetrokken lezen, hij raadplege het boekje van de pontecoulant over de Komeet van Halley, bladz. 54 verv., dat, al ware het hierom alleen, de weinige stuivers wel waard is, die het kost.

De titel spreekt ook van bijvoegsels. Daardoor heeft men te verstaan eene aanteekening, denkelijk van den Vertaler, over de Geologie onzes vaderlands, waarvan het ons niet zon gehinderd hebben, dat zij wat uitvoeriger ware geweest.

Doch, al zoo vele woorden besteed hebbende tot het commentariéren alleen van den titel, zijn wij fraai op weg, om de grenzen eener gewone boekbeoordeeling verre te overschrijden, inzonderheid voor een tijdschrift als dit. Wij bepalen ons dus bij een paar bijzonderheden, onder het lezen door ons opgeteekend, en nemen het kloeke besluit, om de Letteroefeningen niet op te schepen met een uitvoerig verslag van dit werkje, waartoe, wij bekennen het gaarne, anders minder deszelfs uitstekende (schoon, als verslag gevende, toch genoegzame) waarde, dan het onderwerp zelf, ons zou hebben uitgelokt.

In de noot op bladz. 20 staat van proeven, te Bonn genomen, waaruit blijkt, dat aardachtige stoffen, met den Rijn medegevoerd, 1/20 tot 1/12 van de watermassa uitmaken. Goed; maar het gaat mank, daaruit af te leiden, ‘dat 145,981 kubiekvoeten vaste stoffen alle vierentwintig uren op haren weg van de Alpen tot in den Oceaan bij Bonn worden voorbijgevoerd.’ De cursijf gedrukte woorden moesten weg; want ieder deeltje, dat van de Alpen medekomt, wordt niet met den waterstroom tot in zee gevoerd, maar is dan al lang op den grond gezakt, terwijl de snelle stroom zijn aandeel heeft in het schudden en roeren van den bodem der rivier,

[p. 122]

zoodat verre weg het meeste dier aardachtige deelen slechts plaatselijke zijn.

Bladz. 26 spreekt de Schrijver van ‘den vulkaan en zijn medgezel, de aardbeving, van welke Europa gelukkig vrij is.’ De Etna en Hecla dan? Of meent hij het vaste land? Dan is de Vesuvius zeker geen vulkaan? En aardbevingen? O Calabrië en Lissabon!

‘Dat water aandeel heeft bij het voortbrengen der werkingen’ van vulkanen, wordt te regt, bladz. 30, opgemerkt. Maar, met allen eerbied voor davy, wien de nijd zelfs den naam van een groot man niet zou kunnen ontzeggen, moeten wij toch den Vertaler onder het oog brengen, dat hij wel had mogen herinneren, dat onze uilkens reeds in 1801, voor zoover wij weten voor het eerst, geuit en opgenomen heeft in zijn werk: de volmaaktheden van den Schepper enz. D. I. bladz. 154. not. 54. (der 2de uitgave) het denkbeeld, dat, heete waterdamp aandeel heeft aan de vloeibaarheid der lava.

Het vermoeden, bladz. 103 medegedeeld, dat het de langzame vermindering van de koolstof des dampkrings, door de op elkander volgende vorming van de kolen en den kalksteen, geweest is, die de dampkringslucht langzamerhand voor het ademen, eerst der reptiliën en vervolgens der andere hoogere dieren, geschikt gemaakt heeft; dit is eene zeer fraaije opmerking. Het zou misschien over vele geologische vraagstukken een nieuw licht verspreiden, indien men iemand vond, die op de weinige daartoe voorhandene data eene athmosphaerologia praesumtiva der voorwereld grondde, met gebruik van allerlei kleine bijomstandigheden, in den smaak van cuvier's vergelijkende anatomie.

Wij zijn, om dit bij deze gelegenheid te zeggen, altijd van meening geweest, dat men over het geheel niet genoeg onderscheid maakt tusschen den Noachitischen zondvloed en den grooten watervloed, die, blijkens alle geologische nasporingen, eenmaal den aardbol moet overstroomd hebben. Den laatsten achten wij Gen. I:2 aangeduid, en de eerste kan niet van die ontzettende uitgestrektheid zijn geweest, om alle de verschijnselen te verklaren. Immers, de plantengroei was, blijkens Gen. VIII:2, niet eens afgebroken. Ook was het niet noodig, dat, tot verdelging van het, toen vast nog niet over de geheele aarde verspreidde menschdom, de vloed zoo uitgestrekt was, als de geologische (om dien zoo te noemen) moet geweest zijn. Dit denkbeeld vasthoudende,

[p. 123]

wordt de bewaring der dieren door noach in zijne ark begrijpelijk. Daardoor verklaart zich de ontstentenis van alle fossiele menschenbeenderen, enz. Wij kunnen hierover nu niet verder uitweiden, maar achten deze hypothese niet onaannemelijk. Dat de Noachitische slechts een partiéle watervloed zou geweest zijn, is een oud denkbeeld; maar de waarschuwing, om den Noachitischen van den geologischen vloed te onderscheiden, zal het minder zijn.

Op misstellingen en schrijffouten, zoo als bladz. 115 ‘20 yards sterk’ voor dik of breed, willen wij niet vallen. Het werkje heeft hier en daar het voorkomen van een extract uit een grooter geschrift, (b.v. bladz. 111) en, is dit het geval, dan heeft het, meer dan waarschijnlijk, bij het filtreren althans niet gewonnen.