Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

A.E. van Noothoorn. Waarom is de Jenever erger dan de Cholera? en kan hij afgeschaft worden in Nederland? Te Doesborgh, bij Kets en Lambrechts. 1839. In kl. 8vo. 50 bl. f :-45.
J. Backer. Het Koningsbier voorgesteld als Volksdrank, ter wering van de Jeneverpest. Te Arnhem, bij I.A. Nijhoff. 1839. In gr. 8vo. 22 bl. f :-25.
Over het onmatig gebruik van sterken Drank, vooral bij

[p. 63]

het Volk, en de middelen om dit tegen te gaan. Te Utrecht, bij L.E. Bosch. 1839. In gr. 8vo. 48 bl. f :-60.

Bij eene andere gelegenheid heeft de beoordeelaar der bovenstaande stukjes duidelijk genoeg getoond, dat hij met warmte voor de bedoeling der Matigheidsgenootschappen ingenomen is. Maar deze ingenomenheid met het edele doel legt hem evenwel de verpligting niet op, al het door de oprigting dezer Genootschappen uitgelokte geschrijf goed te keuren. Wij ontvingen thans weder drie traktaatjes van verschillenden inhoud en strekking. De Lezers van dit Tijdschrift zullen zich met een beknopt verslag derzelven, zoo wij hopen, wel willen vergenoegen.

N^o. 1. Dit stukje is een zonderling product. Het bestaat uit twee deelen. Het eerste is een kort verhaal, waarin wij ons een jeugdig huisgezin zien voorgesteld, hetwelk, na eerst gelukkig geweest te zijn, later, doordien de echtgenoot tot dronkenschap verviel, diep rampzalig werd. Dit verhaal is niet overdreven. Maar nu volgt hierop een tweede hoofdstuk, over de vraag: ‘Kan de jenever in Nederland afgeschaft worden?’ en hier is de Schrijver in zijne redeneringen niet tot volkomene helderheid gekomen. Hij haalt, onder vele goede en ware zaken, ook veel, hetgeen weinig doordacht is, door elkander. Is het hem ernst, dat, wanneer alle Nederlanders braaf, deugdzaam en godsdienstig wierden, de Leeraars van de Godsdienst overbodig, en dan meer dan tweeduizend menschen zonder broodwinning zouden zijn? Ware dit alzoo, zou het dan nog ooit eene reden kunnen zijn, om deze algemeene verbetering van den zedelijken en godsdienstigen toestand der natie niet te wenschen? Maar waartoe ons vermoeid met noodelooze bewijzen aan te voeren tegen eene stelling, wier ongerijmdheid niet twijfelachtig is? De Leeraars van de Godsdienst hebben het niet noodig, dat hun edele werkkring op zedelijke verbastering van een volk berusten zou. Zij verlangen een' weltoebereiden, geen verwaarloosden en verwoesten akker voor het goede zaad. -

[p. 64]

Eindelijk slaat de Schrijver twee middelen voor, welke men, zoo men het gebruik van den sterken drank wil afschaffen, naar zijne bewering, alleen met goeden uitslag zou kunnen beproeven: 1. Men herscheppe alle stokerijen in bierbrouwerijen; 2, of de regering verbiede het gebruik van sterken drank. ‘Één beslnit,’ zegt hij, ‘is voldoende; kroeghouden en koffijhuishouden brenge men onder de verbodene bedrijven, even als het op poene van boete verboden is, geheime banken van leening of niet wettig geadmitteerde bordeelen te houden.’ Schertst hier de Schrijver, dan is zijne scherts kwalijk geplaatst; en wat bewoog hem, den indruk, dien hij door het eerste hoofdstuk scheen bedoeld te hebben, zelf zoo geheel weder weg te nemen? En schertst hij niet, dan geeft hij ons geen groot denkbeeld van zijne ondervinding en schranderheid.

N^o. 2. De Heer backer noemt het treurige waarheden, die wel van de daken mogten gepredikt worden: de Jenever erger dan de Cholera! de Brandewijn een pest! Hij meent echter, dat het niet genoeg is, te zeggen: laat staan uw glas! maar dat men er bij moet voegen: neem dit glas! Zoo dacht hij op een volksdrank, vervaardigde een nieuw fabrikaat, verkreeg er octrooi op, en geeft u aan het eind van zijn stukje eene Prijscourant van de onderscheidene soorten van zijn Koningsbier. Dit stukje behoort dus eigenlijk niet tot het gebied van een letterkundig Tijdschrift. De ondervinding zal voor of tegen het fabrikaat van den Heer backer moeten beslissen, en Rec., die hetzelve niet beproefd heeft, is volstrekt niet in staat, er zijn oordeel over te vellen.

N^o. 3. Dit stukje, zonder naam des Schrijvers, is blijkbaar door iemand geschreven, die eenige geschiedkundige en letterkundige opleiding heeft, maar bevat veel, dat men in zulk een werkje niet zoeken zou, om de eenvoudige reden, dat het tot het onderwerp geene betrekking heeft. Dat hij op bl. 22 het woord kennissen in de beteekenis van kundigheden bezigt, bewijst zijne bekendheid met de Hoogduitsche letterkunde. Overigens vindt men hier eene beschrijving van den voetboog (arbalesta) bl. 35, en een na-

[p. 65]

schrift over maliën en maliebanen van den Uitgever (den Heer bosch?)

Ondertusschen heeft N^o. 3 met N^o. 1 dit gemeen, dat men de weinige genietingen en uitspanningen der geringe volksklasse onder de bronnen van het onmatig gebruik van sterken drank vindt opgegeven. De Schrijver van N^o. 3 wil daarom volksfeesten en volksspelen invoeren. Alle stukjes komen overeen in den lof van het bier. Er is ondertusschen eene ernstige zijde in het onderwerp, wanneer men vooral op den treurigen toestand der geringere standen denkt, die in het eerste stukje hier en daar met ware en levendige trekken wordt afgeschetst. Wij zouden over dit onderwerp nu ook, op onze beurt, gaarne een woord zeggen; maar N^o. 3 heeft ons met zijne schuttersfeesten, met zijn kaatsen en dansen te zeer in eene vrolijke stemming gebragt, dan dat wij het niet liever tot eenen anderen tijd en betere gelegenheid zouden verschuiven.