Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1840

[p. 26]

Ontwerp van regtstreeksche Verkiezingen en zamenstelling der Staten-Generaal in Nederland. Door Mr. T.M. Roest van Limburg. Te Arnhem, bij C.A. Thieme. 1839. In gr. 8vo. 46 bl. f :-60.

Van harte vereenigen wij ons met den lof, reeds van velerlei zijden aan dit gematigd en weldoordacht Ontwerp van regtstreeksche Verkiezingen en zamenstelling der Staten-Generaal gegeven. Het is niet de vraag, of men deze of gene bepaling niet nog beter zou kunnen maken, door wijziging of uitbreiding. Het nader onderzoek tot in alle bijzonderheden zou eerst bij de discussie over het Voorstel kunnen plaats grijpen, indien het Ontwerp als zoodanig wierd voorgedragen. Thans beschouwe men hetzelve als de uitwerking van een denkbeeld, de proeve tot bruikbaarmaking eener theorie, de aanwijzing, hoe men b.v. zou kunnen te werk gaan, en daardoor tevens als wederlegging met de daad van de bezwaren der zoodanigen, die of de ten uitvoer legging van het denkbeeld in ons land niet mogelijk of overtollig achten, of wel meenen, dat men geene regtstreeksche verkiezingen zou kunnen aanprijzen, veel min invoeren, zonder der omwentelingszucht (die in ons Vaderland bijna nergens bestaat) in de hand te werken.

De bekwame Regtsgeleerde toont eerst de belangrijkheid en nuttigheid aan van der burgeren bemoeijing met de aangelegenheden des Lands, door behoorlijken invloed op de keus der volksvertegenwoordigers; terwijl hij tevens bewijst, (hetgeen trouwens tegenwoordig vrij algemeen erkend wordt) hoe veel onze nog in werking zijnde Grondwet in dezen te kort schiet; hoe nadeelig dit is voor den publieken geest en voor de behartiging van 's volks belangen. Dit brengt hem op zijn eigenlijk onderwerp. ‘Regtstreeksche verkiezingen’ (wenscht de Schrijver op bl. 23) ‘door al de tegenwoordig stemgeregtigden voor de stedelijke en gemeentelijke besturen, waarbij ieder ingezeten het meest dadelijke belang heeft; regtstreeksche verkiezingen voor de Tweede Kamer door al de tegenwoordig tot Kiezers verkiesbaren, bij welke men meer algemeene kennis onderstelt, meer bevoegdheid om over de staatsbelangen te oordeelen, en wier getal beperkter zijn moet, wil men groote volksvergaderingen vermijden. Het kiesregt daarbij toegekend niet alleen aan geldelijke middelen, maar ook aan verkregene kunde, door akademischen titel gewaarbergd.

[p. 27]

Verkiezingen voor de Eerste Kamer aan al wat tot de factische aristocratie behoort.

Zoo is aan de drie beginsels (het monarchale, aristocratische en democratische) invloed gegeven op het Staatsbestuur, en middel om het (dien invloed?) wettig te doen gelden. Zonder botsing, harmonisch als het ware; want geen der beginsels is geheel zelfstandig tegenover de andere gesteld.

Het democratische beginsel, hetwelk men toch niet lager zal willen uitstrekken dan de tegenwoordige stemgeregtigden, erlangt eenen overwegenden invloed op de plaatselijken besturen. Zijn invloed is evenwel getemperd door de medestemming der rijkeren en der gegradueerden; zoodat men er niet ligt overdrijving van te vreezen heeft, al bezat het volk geene natuurlijke neiging om uit hoogere standen te kiezen. - Datzelfde beginsel, hierbij niet beperkt, maar nog verder ademende in de provinciale Staten, door middel der verkiezingen voor dezelve door de stedelijke regeringen, en in de Eerste Kamer door middel van de benoemingen tot dezelve door eenige steden.

Het meergegoede en geleerde gedeelte der Natie, dat gedeelte, hetwelk men onjuist democratisch noemen zou en hetwelk nog niet onder den naam van aristocratie wordt begrepen, overwigtig in de verkiezingen voor de Tweede Kamer, wederom getemperd echter door de medestemming van diegenen, welke men onder aristocratie begrijpt.

En eindelijk de factische aristocratie, en wel al derzelver takken, overwigtig in de zamenstelling der Eerste Kamer; getemperd evenwel op hare beurt door een monarchaal bestanddeel, de elf leden benoemd door den Koning, alsmede door eene domocratische tint, in de leden, door de elf bevolktste steden gekozen.’

Na nu nog het een en ander te hebben aangevoerd, komt men tot het eigenlijke Ontwerp, dat der overweging waardig is, en in 't algemeen lof verdient. Wij kunnen den Schrijver hier niet op den voet volgen, maar merken slechts aan, dat hij zoo min de leden der Eerste als der Tweede Kamer levenslang wil benoemd hebben, doch ook beide Kamers door den Koning ontbindbaar wenscht. Dat, behoudens bij enkele besloten zittingen, de debatten van beide Kamers openbaar zouden zijn. Dat de Kiescollegiën tot benoeming van leden voor de Tweede Kamer ten hoogste uit 400 leden zouden bestaan, en hunne vergaderingen houden onder voorzitting van den President der Arrondissementsregtbank, of die hem in zijne functiën vervangt; of anders van

[p. 28]

den Kantonregter, of zijnen plaatsvervanger. Reclames worden beslist door het Provinciale Geregtshof, behoudens voorziening in cassatie, alles vrij van regt van zegel en registratie. Alle stembriefjes zijn verzegeld en ongeteekend, maar op de overhandiging kan van alle zijden naauwkeurig worden gelet. De Tweede Kamer der Staten-Generaal zou uit omstreeks 90 leden bestaan; de Eerste Kamer uit 49 leden. De Tweede telt éénen vertegenwoordiger op 30,000 zielen; in de eerste worden 11 leden benoemd door den Koning, 2 door den Hoogen Raad, 11 door de Provinciale Hoven en de Criminele Regtbank, 3 door de Akademiën (door elk ééne), 11 door de 11 bevolktste Steden, (door elke dier steden één) en eveneens 11 door de elf Ridderschappen, elke één.

Welmeenend wenschen wij, dat de Staten-Generaal, zoo haast zij in dubbelen getale zullen zijn zamengekomen, geneigd mogen zijn, ons in dergelijken geest een Verkiezingsstelsel te bezorgen; en nog sterker is ons verlangen, dat de Koning en Hoogstdeszelfs Ministers daartoe mogen medewerken, daar wij in dit laatste geval aan den goeden uitslag niet twijfelen.