Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

De tempel Selo Grio.

De tempel Selo Grio in de dessa Setro wetjannan in het distrikt Bandongan, Residentie Kadoe is in 1835 het eerst ontdekt door den Resident hartmann. Na dezen en den Controleur petel was ik de eerste Europeër, die denzelve bezigtigde, en zal ook, naar ik meen, de eerste zijn, die zich aan eene beschrijving er van waagt.

Het gebouw moet in schoonheid en sierlijk voorkomen verre achterstaan bij die van Borobodoz Mundut en het Diëngsche gebergte. ofschoon het met deze laatste de meeste overeenkomst heeft. Het is 7 palen afstands noordwaarts van Magelang, tusschen hooge bergspitsen gelegen, die het tot aan het jaar 1835 bijkans voor aller oog verborgen hebben. De binnen ruimte is vierkant, en heeft tien voet lengte, even zooveel breedte en ongeveer 30 hoogte. Dezelve loopt piramidaal toe, op dezelfde wijze als de tempel van Mundut, d.i. de bovenste steen springt altijd boven de onderste

[p. 661]

binnenwaarts uit, met dit onderscheid echter, dat hier elke uitspringende steen afgerond is, en dus geen' scherpen, maar stompen of ronden hoek maakt. In de twee hoeken naar den oostkant is, op 10 à 12 voet van den grond, een driehoekige steen in den muur bevestigd, die zou hebben kunnen dienen, om er eene lamp, of offerschaal, of offervuurtest op te zetten. Terzelfder hoogte in het midden van het gebouw, springt aan weêrszijden nog een steen uit den muur, welke tot hetzelfde einde zou kunnen strekken. Overigens is de tempel van binnen zonder nissen of versierselen, en geheel ledig; doch in den grond vond ik een' gebeitelden steen van geelachtige kleur, vierkant, en eene lengte hebbende van 4½ voet, en even zooveel breedte, met eene dikte van 6 duim. Beneden en aan beide zijden was eene soort van handvatsel, terwijl een piramidaal hoofd van 1½ voet lengte de bovenzijde versierde. Naar het gebruik van denzelven heb ik vruchteloos gegist en onderzoek gedaan, hoewel een digt aan de randen, rondgaande gebeitelde voor of sleuf aanduidt, dat dezelve op een' vierkanten bak of iets dergelijks zal gelegen en gesloten hebben. In het midden van dezelven was eene cirkelvormige opening van ongeveer een voet diameter.

De ingang van het gebouw is, aan den oostkant, geheel afwijkende van de bouworde der overige tempels, die ik gezien heb. Dezelve bestaat uit eene soort van gang, die een weinig vooruitspringt, en 3½ voet lang en 2½ breed is, met eene hoogte van ongeveer 5 voet. Aan den zuid-noord-, en westkant ziet men drie beelden, welke in eenvoudige uitspringende, vierkante nissen, met dubbele kroonlijksten, geplaatst zijn. Aan den westkant, ter wederzijde van den gang ziet men twee mansbeelden, die denzelven als wachters schijnen te bewaken. Deze hebben tiara's op het hoofd, en zijn verder met oor- arm- en voetversierselen getooid. Ook aan den bovenarm en om den middel zijn zij met gewerkte banden en kettingen versierd, terwijl een bandelier van den linkerschouder afhangt. Zij zijn wijders met een sarong of kajin gekleed, die zij aan de linkerzijde een weinig opligten. Hunne kin is zonder baard, en aan hunne regterhand staat een lang drietand. Ter linkerzijde van den ingang, aan den hoek, ziet men nog een mondoliko, d.i. een beeld met vier armen en een' olifantskop; dat aan den regterhoek is verdwenen.

[p. 662]

In de nis ten zuiden staat een mansbeeld, met een' langen priesterlijken baard. Het is op de gewone wijze versierd, maar heeft, door toeval of moedwil, beide armen verloren. In de nis ten westen zit weder een mondoliko, wiens snuit gebroken is, op een voetstuk. Ten noorden ziet men een vrouwenbeeld met acht armen. Het staat op een' liggenden karbouw, en houdt in de regterhanden, onder anderen, eene slang, een' ring en den staart van den karbouw. In de linkerhanden houdt zij een kind bij de haren omhoog en een pedoepaän of offervuurtest.

Voor het overige is de tempel uit lavasteen gebouwd, en heeft 14 voet in den buitensten omvang. De koepel is voor een gedeelte ingestort, zoodat men deszelfs oorspronkelijke hoogte juist niet bepalen kan. Rondom denzelven zijn eenige stukken van een Gamblang-spel uit afzonderlijke steenklompen gehouwen, als vier zoogenaamde Gongs, vier Kromongs en vier Gedemongs, en voorts een ander spel, bekend onder den naam van Dakon. De Legende van dezen tempel is de volgende: De Hoogepriester bambang sombo, zoon van dorowattie, afkomstig van Soemowono in de Kadoe (alwaar nog negen tempels aanwezig zijn, onder de benaming van Gadong Songo) vroeg de dochter van een' minderen Priester ten huwelijk. De vader van het meisje, tot dit huwelijk ongenegen, doch zijn' Hoogepriester niet durvende afwijzen, wilde hem ten minste in zijn voornemen dwarsboomen, en eischte, dat de man, die haar trouwen wilde, binnen den tijd van zeven dagen een' tempel moest bouwen, daarin blijven wonen, en beloven, dat hij denzelven, na de voltrekking van het huwelijk, met beelden versieren zou; voorgevende, dat hij dit bij hare geboorte gedroomd had. De Hoogepriester stemde in de voorwaarde, volvoerde het werk, trouwde de dochter, en begon met elk jaar een beeld voor den tempel te vervaardigen. In het eerste jaar maakte hij zijn eigen beeld, en plaatste het in de nis ten zuiden van den tempel. In het tweede jaar maakte hij het beeld zijner vrouw en van zijn kind, en plaatste het ten noorden. In volgende jaren maakte hij de beelden ten westen en ten oosten van het heiligdom, en besloot zijne dagen, nadat hij een Wiendoe, dat is acht jaren, was getrouwd geweest. De Javanen schatten den ouderdom van deze halve ruïne op 600 jaren, en hebben dezelve nimmer durven bezoeken, doch nu een Europeër dit gedaan heeft, gaan zij er gerust

[p. 663]

binnen, geloovende, dat door dezen het kwaad, dat op hun bezoek zeker zou gevolgd zijn, is weggenomen.

Batavia, 1839.
s.a. buddingh, Theol. Dr. en Predikant te Batavia.