|
| |
| |
| |
Iets merkwaardigs betrekkelijk eene sedert het jaar 1828 gevestigde bewaarschool (Salle d'asile) te Amsterdam.
Ten jare 1781, gedurende den krijg der Engelschen met de, later door hen onafhankelijk verklaarde, Staten van Noord-Amerika, werden er, door het Britsch Gouvernement, zonder eenige voorafgaande oorlogsverklaring, kaperbrieven tegen de Hollandsche schepen uitgevaardigd, onder voorwendsel, dat, door dezelve, aan de zoogenaamde opstandelingen, krijgswapenen en krijgsbehoeften werden toegevoerd. Een dezer kapers, te Londen uitgerust, maakte zich, in de nabijheid der zuidelijke kusten van Ierland, meester van een Nederlandsch koopvaardijschip, genaamd Amsterdams Welvaren, van Curaçao naar het Moederland bestemd, hetzelve naar eene der Iersche havens opzendende; terwijl de kaper naar Londen stevende, alwaar de reeders den genomen' prijs lieten verzekeren. Inmiddels leed het geroofde vaartuig schipbreuk op de Iersche kust, en de Assuradeurs keerden de verzekerde som aan de drie deelhebbers uit, die daarvoor elk 1800 ponden sterling ontvingen. Dan, aangezien één van hen tot de godsdienstige gezindte der Vrienden, of dusgenaamde Kwakers, behoorde, wier grondbeginselen, gelijk bekend is, niet gedoogen, onder welk voorwendsel ook, krijg te voeren, of ook eenig voordeel uit deszelfs kansen te trekken, zoo besloot deze, het door hem ontvangen aandeel aan zekere bepaalde administratie, ter bewaring en beheering, in handen te stellen. Door dit bestuur werd de bovengenoemde som in de publieke fondsen belegd, en de ontvangene renten op gelijken voet besteed, met oogmerk, om, t' avond of morgen, deze gelden aan den wettigen eigenaar terug te geven.
Na den vrede des jaars 1783 werden er, door gezegd bestuur, in de publieke papieren, aankondigingen geplaatst, waarbij de eigenaars van den genomen' koop- | |
| |
vaarder werden uitgenoodigd, om, ten kantore van een aangeduid handelshuis, derzelver regt van eigendom te staven, ten einde daarna in het bezit te worden gesteld van de som, eenmaal door de Assuradeurs uitgekeerd. Dan, de meesten dier eigenaren waren inmiddels gefailleerd, en, ondanks herhaalde oproepingen, meldde zich niemand aan. Niet lang hierna brak de oorlog, ten gevolge der Fransche Omwenteling, uit, en bij vernieuwing werd het handelsverkeer met Holland afgebroken. Bij den vrede van Amiens, in 1802, werden de vroegere oproepingen herhaald; dan ook thans weder zonder gevolg, terwijl aldra de oorlog hervat werd. In 1816 hadden nieuwe aankondigingen, in de Amsterdamsche Courant, een' beteren uitslag: eenige eigenaars van schip en lading, of wel derzelver erfgenamen, vonden zich in staat, hun goed regt te bewijzen, en er werd een termijn van tijd gesteld, na welken geene nieuwe vorderingen zouden worden aangenomen. Het bedrag der gereclameerde gelden beliep in het geheel ongeveer 3800 ponden sterling; en men kwam onderling overeen tot het uitbetalen van genoemde som, met terughouding van het meerdere gedeelte van het, door de ontvangene renten, toegenomen kapitaal; welk gedeelte of overschot, door het bestuur in Engeland, bestemd werd, om daarvoor eenige nuttige Inrigting, binnen de stad Amsterdam, tot stand te brengen.
Het bestuur raadpleegde onderscheidene personen in genoemde stad, ten einde het voorgestelde doel, in overeenstemming met de godsdienstige beginselen, door het Genootschap der Vrienden als de zijne erkend, te bereiken; dan veel tijds verliep, alvorens men hierin vermogt te slagen. Mijn Stadgenoot en Vriend, j.s. mollet, (uit wiens mededeelingen, geplaatst in het Journal de la Société de la Morale Chrétienne. Tome 12. No. 1. Paris, 1837, ik dit berigt ontleende) zich, in 1824, te Londen bevindende, werd insgelijks over dit onderwerp geraadpleegd; en daar deze destijds eene der scholen voor zeer jonge kinderen (Infantschools) had
| |
| |
bezocht, zoo stelde hij voor, eene dergelijke Inrigting te Amsterdam te vestigen. Dit denkbeeld werd aangenomen; ofschoon de moeijelijkheid, om een geschikt lokaal en eene bekwame onderwijzeres te vinden, de werkelijke uitvoering nog, gedurende een lang tijdsverloop, vertraagde. Ten laatste werd, in de maand November des jaars 1828, in de Beerenstraat, hier ter stede, de school, voor een aantal van 30 jonge kinderen, geopend. Schikkingen, ter vergrooting van het lokaal, in de lente van 1829 tot stand gebragt, gedoogden later de opname van meer kinderen, tot een getal van 70 tot 75. Sedert de opening der school, tot het jaar 1837, zijn er ongeveer 250 kinderen, van 2 tot 6 jaren, achtereenvolgens, aangenomen, en kunnen dezelve bijwonen, tot dat zij den leeftijd van 7 jaren hebben bereikt; alsdan tot de gewone, lagere scholen overgaande, alwaar hunne vorderingen spoediger voortgaan. ‘Ik had (getuigt mijn Vriend mollet) dikwijls de zelfvoldoening, het jaarlijks openbaar examen van de leerlingen op de Stadsscholen, en het uitreiken van prijzen, bijwonende, een aantal kinderen te zien bekroonen, die de eerste beginselen van lezen en schrijven in de school, onder mijn opzigt, zich hadden eigen gemaakt.’
Om in de Bewaarschool te kunnen worden opgenomen, behooren de ouders eene geboorteäkte van het kind over te leggen; mitsgaders eene, door een Genees- of Heelkundige opgemaakte, verklaring, dat hetzelve, met goed gevolg, is gevaccineerd, of de kinderpokken heeft gehad; gelijk dit in al de scholen binnen dit Koningrijk gebruikelijk is. Bij het lezen wordt de leerwijze van den Heer prinsen gevolgd; bij het gebruikmaken van figuren en afbeeldingen worden nagenoeg die gebezigd, welke, in Frankrijk, door den Heer berthaud, gebezigd worden, en waardoor zij de verschillende taalklanken leeren kennen. Daarna doet men hun woorden zamenstellen uit enkele letters, op karton gedrukt, en voorts, allengskens voortgaande, worden hun leesboeken, ter oefening, in handen gegeven; tot dat zij, elke
| |
| |
soort van letters kennende, in het lezen ervaren zijn, wáár ook het boek openvalt.
Bij het schrijven bedient men zich van leijen, waarin lijnen zijn gesneden, aan wier begin eene schrijfletter gegraveerd is, die zij, met een griffel, moeten navolgen. - Voor het rekenen worden kleine, vierkante stukjes hout gebruikt; en, wanneer hunne vaardigheid hiertoe blijkt, oefent men hen in het uit het hoofd rekenen; daarbij, in de toepassing, zich bedienende van bekende en gewone voorwerpen, waarvan zij zich een juist begrip kunnen vormen.
Door middel van gekleurde prenten leert men hun de voornaamste bijzonderheden der gewijde geschiedenis kennen, bij forme van kort begrip, en zonder inmenging van iets leerstelligs, het bestaan van het Opperwezen en deszelfs volmaaktheden uitgezonderd. Men tracht hun zedelijke indrukken te doen verkrijgen, doór korte verhalen, onder het bereik hunner bevatting liggende; waardoor hun wordt aangetoond, welk verband er bestaat tusschen de Goddelijke weldaden en hunne verpligting tot gehoorzaamheid, vlijtbetooning, zachtmoedigheid en verdraagzaamheid; terwijl men, in het algemeen, zich voornamelijk toelegt op de vorming van hun karakter, het gewennen aan orde, zindelijkheid en welwillendheid. Zoo veel mogelijk worden alle strafoefeningen vermeden, en, indien dezelve niet kunnen achterblijven, bepaalt men zich hierbij tot het plaatsen van den overtreder in een' hoek, met het gelaat naar den muur gekeerd, of tot het onthouden van anders gebruikelijke ververschingen, die hun in een' tuin of opene plaats, rijkelijk met zand voorzien, worden toegediend, en waar zij zich met eene wipplank of ander kinderspel, geschikt om hunne physieke krachten te ontwikkelen of te versterken, mogen vermaken.
Het lokaal behoort aan het meergenoemd bestuur te Londen, hetwelk, telken jare, eene som van ongeveer f 1000 Nederl. overmaakt, ter betaling van het traktement der Schoolopzigtster en Onderopzigtster, te zamen
| |
| |
nagenoeg f 625 beloopende. Het overschot wordt tot bestrijding van de kosten voor benoodigdheden, onderhoud en lasten, besteed.
Het meerderdeel der kinderen eet des middags ten hunnent; een klein getal, te verre verwijderd wonende, gebruikt het middagmaal in de school. Alle kinderen genieten daarenboven water en melk voor drank; terwijl het aan de Opzigtsters verboden is, van de kinderen of derzelver ouders, eenige toelage te mogen aannemen, onder wat voorwendsel het zij.
Ook de zang maakt een deel van het onderwijs uit, en verbindt zich met sommige hunner oefeningen; er zijn weinigen, wien het hiertoe aan opgewektheid ontbreekt.
Zietdaar een beknopt verslag van deze Inrigting, naar welker voorbeeld nog twee andere Bewaarscholen, onder het bestuur van eenige godvruchtige Vrouwen, zijn daargesteld, waar men zich meer bedient van godsdienstig gezang en van gebeden. Deze laatste, in de oorspronkelijke school gebruikt wordende, dienen alleen bij het aan- en uitgaan van dezelve; zij zijn kort, en kunnen aan geene Christengezindte aanstoot geven; want, met uitzondering der Israëliten, worden de kinderen van alle geloofsbelijdenissen toegelaten. Het deel der stad, waar zich de Israëlieten doorgaans ophouden, is trouwens ook te verre van het schoolgebouw verwijderd.
De mededeeling van het bovenstaande is mij, na de lectuur van het welgestelde Verslag van het bezoeken eener zoogenaamde Salle d'asile te Parijs, door den Heer jeronimo de vries, jz. in No. II der Vaderlandsche Letteroefeningen voor dit jaar, niet als geheel overtollig voorgekomen. Genoemde Heer had, bij zijne mededeeling van hetgeen elders gevonden wordt, ten oogmerk, om de meerdere uitbreiding van soortgelijke Inrigtingen hier te lande, bijzonder ten behoeve van minvermogenden, met vele jonge kinderen bezwaard, aan te prijzen; en met geene andere bedoeling wenschte ik het- | |
| |
geen hier ter stede werkelijk bestaat aan mijne Landgenooten nader te doen kennen; vooral ook, omdat de geschiedenis van de daarstelling der Amsterdamsche oorspronkelijke Bewaarschool zoo hoogstmerkwaardig is.
Een ons Vaderland onregtvaardiglijk aangedane oorlog, en het nemen van een Nederlandsch vaartuig, zeer vermoedelijk te Amsterdam te huis behoorende, (immers de naam van het schip maakt dit waarschijnlijk) moet, onder de leiding van het hooge Godsbestuur, in de gevolgen nog ten zegen gedijen. Een der eigenaars van den Britschen kaper moet (schijnbaar toevallig) tot eene godsdienstige gezindte behooren, wier beginselen niet gedoogen zich te verrijken met den gemaakten buit. Deze moet daarvan afzien, en denzelven tot een weldadig doel bestemmen. Jaren moeten verloopen, alvorens de wettige eigenaars van het prijsgemaakte en verongelukte schip zich kunnen aanmelden; terwijl inmiddels het kapitaal, door het zetten van rente op rente, zoodanig vermeerderd is, dat, nadat zij het hunne hebben bekomen, er nog een fonds overig blijft, om het oorspronkelijk doel des edelen Kwakers te verwezenlijken. En, eindelijk, moet, na ruim veertig jaren tijdsverloop, een Lid van het Gezelschap der Vrienden zich binnen Amsterdam vestigen - in 1824 Londen bezoeken - dáár over dit onderwerp geraadpleegd worden, en, ten gevolge van die raadpleging, zich, vier jaren later, eene Bewaarschool, zien tot stand gebragt. Het buitgemaakte en gestrande schip moge dan ook, in 1781, geenszins hebben beantwoord aan den naam, dien het voerde; maar, in de gevolgen, moesten, naar het bestel der ondoorgrondelijke Voorzienigheid, de omstandigheden zoo zonderling te zamen loopen, dat daaruit iets te voorschijn kwam, hetwelk hoogstweldadig op de welvaart van menig Amsterdamsch huisgezin zou kunnen invloeijen. In waarheid, hier mogen wij den vinger Gods niet voorbijzien! Hij toch is groot van raad en magtig van daad; Hij brengt het
licht voort uit de duisternis.
Zou er, in dit opmerkelijk bestuur der Voorzienig- | |
| |
heid, niet eene opwekking en aansporing voor ons zijn te bespeuren, om den weg te volgen, dien Hare hand ons zoo kennelijk aanwees? Na alles, wat de Heer de vries aangaande de Bewaarscholen op- en aanmerkte, mag het wel overtollig geacht worden, het door hem gezegde en gestaafde andermaal ter sprake te brengen. Daarom onthoude ik mij van alle verdere uitweiding over een onderwerp, dat alle behartiging van mijne Land- en Stadgenooten overwaardig is. Mogten deze weinige regelen hiertoe mede dienstbaar wezen; zij het ook alleen maar als Bijlage of Aanhangsel tot het vroeger geschrijf van eenen verdienstelijken Stadgenoot! |
|
Auteursrechtvrij