Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

[p. 689]

De Hoofdpijnen, hare spoedige leniging en volkomene genezing; een Hulpboekje voor allen, die aan aanvallen van hoofdpijn lijden, door J.T.E. Albrecht, Med. Doct. te Hamburg. Vierde, vermeerderde en met eenige nieuwe hulpmiddelen en aanmerkingen verrijkte uitgave van Dr. W.M. Winchenbach, Praktisch Geneesheer enz. Uit het Hoogduitsch vertaald door Th.G. Entrup Bavink, Apotheker. Te Groningen, bij J. Oomkens. 1839. In gr. 8vo. XVI en 98 Bl. f 1-:

De redenen, welke den Schrijver tot het vervaardigen van dit Hulpboekje aangespoord hebben, zijn: schier dagelijksche aanvragen ter genezing van de hoofdpijnen; - hoe men dezelve behandelen moet; - hoe men zich daarvan bevrijden kan. Daar hij nu den noodigen tijd niet kan vinden, om naar de hoofdpijnen zoo naauwkeurig te onderzoeken, als vereischt wordt, en niet in staat is, zonder behoorlijk onderzoek, eene juiste geneeswijze terstond aan de hand te geven, zoo heeft hij dit kleine Hulpboekje tegen hoofdpijnen opgesteld. Hij heeft het zeer populair, voor het algemeen begrijpelijk, niet kunstmatig, nog minder geleerd, echter uit overtuiging geschreven. In geenen deele evenwel waant de Schrijver zich onfeilbaar, want - wij leeren nimmer uit! Het werkje schijnt nog al aftrek gevonden te hebben; want deze Voorrede wordt nog door twee andere, tot de derde en vierde uitgaaf behoorende, gevolgd. Uit die voor de vierde uitgaaf leeren wij, dat de Geneesheer steeds gevat moct wezen, om nieuwe ziekten te vinden, aan welke nieuwe middelen tegengesteld moeten worden. Hij is verpligt, wanneer hij kracht genoeg tot voordragen bezit, voor de nakomelingschap mede te werken (pag. VII). Aan de zoo menigvuldige navraag is men de vierde uitgaaf van dit boekje verschuldigd, die ten bewijze moet strekken van deszelfs nuttigheid en bruikbaarheid.

[p. 690]

Deze redenen hebben den Vertaler bewogen, ook het Nederlandsch publiek met dit oorspronkelijk in de Hoogduitsche taal geschreven Hulpboeksken tegen zulk eene nare kwaal (bl. X) bekend te maken. Daar een zeer bekwaam Geneesheer van hetzelfde gevoelen was, zoo heeft de Vertaler handen aan het werk geslagen, uit zucht, zoo als hij opregt en gemoedelijk verzekeren kan, om zijnen landgenooten van nut te wezen. Die Geneesheer, onder de letter S. aangeduid, heeft er eenige weinige aanteekeningen bijgevoegd, die echter niet verder schijnen te gaan dan tot bl. 21. De Vertaler heeft verder gemeend dengenen, die gaarne zelve een eenvoudig, gemakkelijk te bereiden medicament wenschen te verkrijgen, en denzulken, die gaarne mogen weten, welke bestanddeelen de medicijn, die zij gebruiken moeten, heeft, geene ondienst te bewijzen, door de achter het Hulpboekje geplaatste recepten in het Nederduitsch over te brengen!! - Zoo verliest het boekje zijn geneeskundig voorkomen, wordt een populair en toch systematisch behandeld geschrift (bl. X.)!!

In drie Afdeelingen vindt de hulpbehoevende lezer, och arme! eerst algemeene aanmerkingen over de hoofdpijn, bl. 1-28. Op bl. 9 kan men lezen, dat de hoofdpijnen somwijlen toch goed tegen het te vet worden kunnen zijn; want een man van zestig jaren, van een melancholiek temperament, sedert 16 jaren aan eene bijkans onophoudelijke hoofdpijn, door belette circulatie in het systema ontstaande, (?) lijdende, is echter, trots de vermagerende eigenschap der hoofdpijn, van eene gewone zwaarte tot boven de tweehonderd ponden gestegen! En voegt er de steller dezer noot bij: Hoe zwaar zoude deze grijsaard zonder hoofdpijn niet geworden zijn! Eene hoofdpijn, die den mensch jaren lang kwelt, met oorenvloed en etterende ooghoeken, mag wel eene langwijlige hoofdpijn genoemd worden, (bl. 3, noot 11.) Op bl. 16 wordt van eene hoofdpijn gesproken, die somwijlen gepaard gaat met eene woedende fantasie! Voor febris lavata, bl. 21, leze men larvata. Ook de ziek-

[p. 691]

tekundige ontleedkunde wordt niet voorbijgezien: zoo volledig is dit hoofdpijnboeksken! Ten gevolge van eene ondragelijke hoofdpijn stierf eene ongeveer veertigjarige vrouw, en men vond - de anders brijachtige (?) hersenen zoo hard als leder!

In de tweede Afdeeling spreekt de Schrijver van de verbindingen van het gevoel der hoofdpijnen met de soorten en oorzaken van dezelve, bl. 29-44.

De derde Afdeeling, van de genezing der onderscheidene soorten van hoofdpijnen, en van de handelwijze, om het daarheen te brengen, dat dezelve niet wederkeeren, begint met het Brownsche stelsel over de Geneeskunde voor een goed opgesteld stuk te verklaren! - Aardig is verder, dat de Schrijver zeer vele oude recepten voor erbarmelijk prullenwerk houdt, en dat hij de geneeswijze verklaart thans op een' veel eenvoudiger voet uitgeoefend te worden, en niet meer met een heir van oliën bezwaard te zijn. Men vindt evenwel op de laatste bladzijde den Bals. vitae Hoffm. aanbevolen, die uit niet minder dan acht oliën zamengesteld is. Er zoude op geneeswijze en geneesmiddelen nog al wat aan te merken zijn; doch men vergeeft den Schrijver zijne te groote eigenliefde en vooringenomenheid met zijne eigene middelen en voorschriften, (bl. 27) van wege zijnen goeden raad, om bij hardnekkige hoofdpijnen de hulp van eenen bekwamen Arts in te roepen; eenen raad, dien hij meermalen herhaalt, als op bl. 44, waar hij achter elkander het opzoeken van eenen bekwamen, van eenen ervarenen Arts aanbeveelt. Vooral vinden wij den raad allergepastst, bl. 48, om, wanneer zachte huismiddelen niet baten, zich tot eenen bekwamen Geneesheer te wenden, die in vele gevallen alleen beslissen kan, bl. 49. Maar, wanneer men dezen raad opvolgt, wat behoeft dan de leek verder aan geneeskundige voorschriften te denken en zich met een onderzoek naar den aard zijner kwaal te verpijnen? Naardien wij, om deze en andere redenen, het boeksken nagenoeg voor overtollig en doelloos houden, behoeven wij den lezer ook niet verder met eene

[p. 692]

beoordeeling, nu voor hem van geen verder belang, te vermoeijen. Wij moeten ons slechts ééne aanmerking nog veroorloven omtrent § 2 en 3 op bl. 62 en 63. Zij betreft bij den rijken het aanprijzen van den Maderawijn, als den versterkendsten van alle wijnen, in verband met het gebruik van opium; en dat hij, die dit niet verdragen kan, zijne toevlugt tot de kamfer-mixtuur N^o. 10 behoort te nemen. Madera-wijn kan er door, vooral bij de tegenwoordig algemeene voorzetting van dezen kostelijken drank, ter vervanging van het vroeger niet minder algemeene, thans minder hoofsch geachte bitter; maar opium en kamfer?! - Het ware te wenschen, dat, even gemakkelijk als voor de gegoeden in deze dagen de versterkendste van alle wijnen, de Madera, te verkrijgen is, de armen overal ziekenhuizen mogten vinden, waar zij vleeschsoepen, uit beenderen gekookt, konden verkrijgen; anders zoude men van den Schrijver wel de kunst willen leeren, hoe armen zich zulke soepen met geringe kosten uit de beenderen kunnen koken.