Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Eduard Westburg, of de Aanslag der Zonen van Oldenbarneveld. Een oorspronkelijke Roman, door J. de Vries. Te Amsterdam, bij J.F. Schleijer. 1838. In. gr. 8vo. 281 Bl. f 2-90.

Wij hebben dezen eersteling van eenen jeugdigen Schrijver met veel genoegen en groote goedkeuring gelezen. Zulks zegt niet, dat wij geene aanmerkingen op dezen Roman hebben; b.v. dat de matrozen hunne redenen meer met zeemanstermen moesten doorspekt hebben; dat kleine misstellingen overbleven, zoo als bladz. 203: ‘De nog steeds aanhoudende vorst had de wegen effen en gelijk gemaakt; het water, reeds ontslagen van de winterboeijen, kabbelde in kleine golfjes zachtkens voort,’ waar het eerste tegen het laatste strijdt; bladz. 210, waar van eene beurs met goudgeld wordt gewag gemaakt, terwijl daarna, bladz. 219, de matrozen (die ook al zoo geneigd niet zullen geweest zijn, om hun geheim aan den eersten den besten te ontdekken) tegen Prins maurits van gerande rijksdaalders spreken, en dergelijke kleinigheden meer. De kritiek strekt zich meestal daarheen, dat zij den Schrijveren de gebreken in hun werk onder het oog brengt. De Heer de vries zal die denkelijk ook wel van anderen vernemen; het lust ons ditmaal, strekke het tevens te zijner bescheidene onderrigting, iets van de goede zijde zijns werks te zeggen.

Eene eerste verdienste in dezen Roman achten wij den aanleg des verhaals. De vinding is niet alledaagsch; zij is ook wel niet geheel onmogelijk, maar toch zooverre boven den gewonen gang der gebeurtenissen in het menschelijke leven, als een Roman dient te bezitten, om niet tot het alledaagsche te vervallen. Het is alleen aan de grootste meesters gegeven,

[p. 633]

van eene dagelijksche gebeurtenis eenen onderhoudenden Roman te maken. Men trekke dit niet te ver, en vervalle niet tot de meening, dat eene opeenstapeling van de zonderlingste voorvallen en situatiën aan jonge Schrijvers als eene verdienste zij aan te rekenen. Integendeel, het verraadt doorgaans onvastheid van smaak, en wij ontveinzen niet, dat de bewaring van het juiste midden tusschen de opgenoemde uitersten eene eigenschap is, die ons in dit boek zeer geviel. Helt de Schrijver, zoo hij het juiste midden al niet houdt, eenigzins tot het laatste over, welnu! zoolang dat bij een eenigzins blijft, vallen wij er hem niet hard om, gedachtig, dat weligheid van vernuft van zelf vermindert - als het maar geene waterloten zijn.

Verder rekenen wij den Heere de vries als eene verdienste toe de keuze zijner karakters. Er zijn goede en kwade - zoo behoort het, en zoo is het in het menschelijk leven. Maar het is, bij de hoogte, waarop dit vak van fraaije letteren tegenwoordig staat, niet gemakkelijk, in dit opzigt iets nieuws te voorschijn te brengen. Zien wij niet mis, dan is dit onzen Schrijver eenigzins gelukt, niet in den Jezuit, niet in den hoofdpersoon, niet in den praatzieken adelhorst met zijn Engelsch poespas, schoon wij deze noemen, als zeer goed uitgewerkt; maar in den overste van sommensteyn.

Wij voegen er bij, dat de Schrijver zich zorgvuldig heeft gewacht voor overlading. Het is een gebrek der meeste pas beginnende Romanschrijvers, (en sommige verleeren het nooit) dat zij hun verhaal al te overdadig oppronken met beschrijvingen van eenen schoonen avond en dergelijke. De Heer de vries heeft goeden smaak aan den dag gelegd, door zich van dat klatergoud doorgaande te onthouden. Het zijn toch allen geen walter scotts, die, zonder dat men hem met verveling leest, een paar bladzijden besteedt aan de beschrijving, hoe een zijner helden te paard gaat zitten.

Eindelijk prijzen wij in den Schrijver eene loffelijke getrouwheid aan de zeden en gewoonten van den tijd, waarin hij zijne lezers verplaatst - aan het kostuum. Eeniglijk, zoo ons niets ontgaan is, zonderen wij daarvan uit, dat, bladz. 50 en elders gesproken wordt van Mevrouw van duinen. Die titel, thans nagenoeg van elke fatsoenlijke vrouw de eernaam, werd in de eerste helft der zeventiende eeuw niet dan voor vrouwen uit den allerhoogsten stand gebezigd. Ma-

[p. 634]

ria van reigersbergen, zoo wij ons niet bedriegen, heette Jufvrouw de groot, zelfs nog toen haar echtgenoot Zweedsch Gezant aan het Fransche Hos was.

Na het bovenstaande zal de ons geheel onbekende Schrijver niet meer behoeven te vragen, of het hem onzentwege geraden zij, op den ingeslagen weg voort te gaan. Hij late zich echter door onze noch anderer lofspraak verleiden, om, door te snelle uitgave, de soms onbarmhartig besnoeijende, altijd beschavende hand te onthouden, aan hetgeen wij verder met genoegen van hem te gemoet zien. Vriendelijk en welmeenend hem radende, dat hij niet, door lofspraak opgewonden, naar het kwade voorbeeld van anderen, zich der kritiek ontwassen rekene, nemen wij, zoo wij hopen niet voor het laatst, van hem en zijn werk een gelukwenschend, aanprijzend en aanmoedigend afscheid.