Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

[p. 608]

Theoretisch-practisch Handboek der algemeene en bijzondere Heelkundige Instrumenten- en Verbandenleer, enz.; door F.A. Ott. VI Afleveringen.

(Vervolg en slot van bl. 104.)

In de vierde Aflevering met bl. 257 begint het practische gedeelte van dit theoretisch-practisch Handboek, waarvan het theoretische gedeelte door ons reeds behandeld is. Het wordt nog door twee Afleveringen voortgezet en eindigt met bl. 504. Op bl. 505 wordt een bijvoegsel gevonden, bevattende eene Proeve van een stelsel, aangaande de werktuigelijke Geneesmiddelleer, gegrond op de gedaante der werktuigelijke geneesmiddelen, 505-536. Het werk wordt besloten met de Litteratuur der Instrumenten- en Verbandenleer.

Dit practische gedeelte wordt in twee Afdeelingen gesplitst, waarvan de eerste de algemeene Heelkundige Gereedschappen, de tweede de bijzondere Heelkundige Gereedschappen beschrijft, en dus ter toelichting verstrekt van de werktuigen enz., wier afbeelding op 44 Platen gevonden wordt.

Wij zullen ons bij de aankondiging en beoordeeling van dit gedeelte kunnen bekorten, omdat het onderwerp in al deszelfs bijzonderheden na te gaan ons tot eene al te uitgebreide mededeeling zoude brengen. Elk werktuig als 't ware te willen ontleden, het gebrekkige aan te wijzen, verbeteringen op te geven, zoude nagenoeg gelijk staan met eene eigene bewerking van dit onderwerp. Niets is bovendien moeijelijker, dan de beoordeeling van werktuigen, vooral met betrekking tot daarbijgevoegde veranderingen. Indien een nieuw eigenaardig werktuig slechts geene grove gebreken oplevert, is het als een bijzonder eigendom van den vinder te beschouwen, die er zich op eene hem eigen gewordene wijze van behandeling, door de ondervinding, van weet te bedienen. Of zoo vele werktuigen eene volstrekte be-

[p. 609]

hoefte zijn, tot eene behoorlijke en doeltreffende uitoefening der Heelkunde, is eene andere vraag, die wij niet gaarne toestemmend zouden willen beantwoorden. In rust en vrede, waar de beoefening der Heelkunde met bespiegelingen gepaard kan gaan, groeit het getal der heelkundige werktuigen aan, zonder dat er de kunst dikwijls veel bij wint; op het slagveld, waar men met kracht, nadruk en spoed handelen moet, worden met weinige en eenvoudige werktuigen de belangrijkste kunstbewerkingen verrigt; en werd die plaats de school, van welke met geringe middelen groote mannen, als theden, schmucker, larrey en anderen, uitgingen en der kunst schitterende aanwinsten bezorgd hebben.

De Schrijver bevestigt in zekeren zin ook dit gezegde door eene soort van korte inleiding of voorafspraak, welke in § 1 aan het hoofd dezer Afdeeling geplaatst is, in welke hij tevens reden geeft, waarom, en te regt, hij de verloskundige niet meer onder de heelkundige werktuigen heeft opgenomen, zoo als hij dit vroeger gedaan heeft. Tevens ontvouwt hij zijn aangenomen systema der werktuigelijke geneesmiddelleer, waardoor hij tot eene eigenaardige rangschikking dezer werktuigen op het einde van dit werk gekomen is. De Schrijver deelt zelf het onvermijdelijk gebrekkige van zulk eene rangschikking mede; het is te wenschen, dat de goede uitkomsten, welke het zoude kunnen aanbieden, door den tijd verwezenlijkt zullen worden.

Na dit gezegd te hebben, gaat hij in Hoofdst. I over tot de beschrijving van eenige vervoeringstoestellen, en beschouwt in Hoofdst. II tafels ter verrigting van kunstbewerkingen, in Hoofdst. III de ziekenbedden, en in Hoofdst. IV zoogenoemde ziekenligters. Wat de vervoeringstoestellen betreft, die wel het meest te pas zullen komen bij verwondingen op het slagveld, zoo zullen de eenvoudigste, om welbekende redenen, steeds de doelmatigste en bruikbaarste wezen.

De draagstoel van tober, niet fober, zoo als

[p. 610]

op eene andere plaats gelezen wordt, kan desgelijks onder de zeer zamengestelde werktuigen gerekend worden. Wat de afbeelding der tafel, op 1/24 verkleind, op pl. 1. fig. 4 betreft, hoe zindelijk deze afbeelding ook bewerkt is, wij houden het voor hoogst moeijelijk, om, volgens de afbeelding en beschrijving, van haar een juist denkbeeld te verkrijgen, vooral om door eenen werkman naar die afbeelding te laten werken. Zulke zamengestelde en dus tevens zeer kostbare werktuigen zijn alleen te verkrijgen in groote ziekeninrigtingen, waar tevens de handen door een stelsel van bezuiniging niet gebonden zijn. Van vele dezer werktuigen kan gezegd worden (waarmede de Schrijver dit Hoofdstuk sluit): ‘Deze ligter is alleen voor ziekeninrigtingen geschikt, en de uitvinding daarvan veelligt geestiger uitgedacht dan practisch bruikbaar.’

De Schrijver gaat thans in de volgende Hoofdstukken voort, bij afwisseling, nu eens werktuigen, dan wederom verbandtoestellen te beschrijven. Het werk wordt dus als van gemengden inhoud en de draad telkens afgebroken. Stelselmatig worden de werktuigen tot de eene of andere kunstbewerking met derzelver verbandtoestellen verbonden; maar voor beginnende kunstoefenaren inzonderheid zal daardoor dit Handboek niet bruikbaarder worden.

De afbeelding van de eigenlijke verbandstukken laten doorgaans, tot een goed begrip van dezelve, veel te wenschen over, omdat zij geen' zoo standvastigen vorm aannemen en bewaren, als zulks het geval is met eigenlijke heelkundige werktuigen, vooral wanneer die uit een of ander metaal vervaardigd zijn. Wanneer derzelver aanlegging ook uit de beschrijving van de handgrepen moet geleerd worden, zal deze veel moeite kosten, veel tijd vereischen, en toch niet altijd doel treffen. Sedert eenigen tijd heeft vereenvoudiging ook hier veel veld gewonnen, en wanneer men nu maar niet tot een ander uiterste vervalt, zoo zullen en kunst en lijders er niet bij verloren hebben.

[p. 611]

Wat van de verbanden gezegd is, kan ook op de werktuigen toepasselijk gemaakt worden. Op den duur worden werktuigen uitgedacht, veranderingen, zoogenoemde verbeteringen aangebragt; daardoor komen andere in onbruik. Het is dus moeijelijk, eene volledige verzameling, een zoogenoemd heelkundig wapenhuis behoorlijk in te rigten. Tot zoodanig doel is hier niet alles bijeenverzameld; voor een Handboek had veilig nog het een en ander, hetwelk geheel verouderd is, weggelaten kunnen worden.

Hetgeen echter op de Platen is afgebeeld, kan gezegd worden doorgaans zindelijk, net en duidelijk voorgesteld te zijn; eene groote verdienste, dat hiermede door alle Asleveringen volgehouden is, en dat de ijver bij de laatste Platen niet verflaauwd is. Heeft men op de uitvoering van enkele figuren hier en daar iets aan te merken, het geheel voldoet aan de boven vermelde vereischten. Tot dusverre blijft ook de pers, van welke de Heer van den heuvell zich bedient, zich gelijk, en onderscheiden de uitgaven van geneeskundige werken zich voordeelig bij die van anderen. - Dit gedeelte (het eigenlijk practische) met de aankondiging en beoordeeling van het eerste of theoretische gedeelte vergelijkende, zal men, met terhandneming van de Platen, de doorgaande verdeeling van dit tweede gedeelte voldoende leeren kennen. Het practische gedeelte nog eens te doorloopen, gelijk wij het theoretische gedaan hebben, zoude ons in herhalingen hebben doen vervallen; eene kritische beschouwing van sommige werktuigen ons te verre henen geleid hebben, vooral bij het verschil, hetwelk er nog bestaat, bij die van latere uitvinding. Wij wijzen hier alleen op den strijd, door de vinding der steenverbrijzeling en de daartoe benoodigde en reeds veranderde werktuigen opgewekt.

Over het algemeen heeft de Vertaler zich te veel aan de Hoogduitsche woordvoeging gehouden, zoo als dit ook reeds bij de beoordeeling van het eerste gedeelte is aangemerkt, waardoor de stijl dikwijls iets gewrongens

[p. 612]

heeft verkregen. Doorgaande schijnt echter aan dit tweede gedeelte eene naauwkeuriger herziening besteed te zijn.