Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Chronologisch Handboek der Algemeene Geschiedenis. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1837. In gr. 8vo. VIII en 367 bl. f 3-:

Dit werk, volgens de Voorrede, voor het onderwijs bestemd, is geschreven ter vervanging van het uitverkochte Chronologisch Handboek van de Geschiedenis der voornaamste Staten, door oudemans, en ‘meer ingerigt naar de behoeften van den tegenwoordigen tijd. Om aan de vereischten van zulk een Handboek te voldoen, heeft de Schrijver zich ten doel gesteld, beknoptheid en duidelijkheid met volledigheid te vereenigen, in zoo verre ten minste aan deze laatste eigenschap, bij zulk eenen beperkten omvang, kon voldaan worden.’ Over het geheel genomen wil Rec. er deze eigenschappen wel aan toeschrijven; maar hij kan niet ontkennen, dat, gelijk het meer in soortgelijke werken gaat, de zucht, om beknopt te zijn, en toch van alles iets te zeggen, wel eens eene dorheid en kronijk-

[p. 537]

matigheid aan het verhaal geeft, die voor het aangenaam lezen en leeren niet zeer bevorderlijk is, zoo als hij daarvan hier onder anderen in de verhalen van de Grieksche, Middeleeuwsche en Nederlandsche Geschiedenis voorbeelden gevonden heeft. - Wat de volledigheid betreft, deze komt hem voor, meer in de geschiedenis der oorlogen en staatsomwentelingen gelegen te zijn, dan wel in die van den voortgang der wetenschappen en kunsten, der beschaving en veredeling van de Volken en de Menschheid, en in de vermelding van de genen, die zich in dit een en ander verdienstelijk en beroemd gemaakt hebben, van welke hier genoegzaam niet anders dan de Vorsten en Staatsdienaars genoemd worden; gelijk het ook aan pragmatische beschouwing der Geschiedenis hier bijkans geheel ontbreekt. - De Schrijver heeft den ethnographischen vorm voornamelijk gevolgd, als voor het onderwijs den meest geschikten. Ofschoon men hierdoor ligtelijk in vooruitloopingen en herhalingen valt, en er ook, vooral wanneer men de algemeene Geschiedenis als Geschiedenis der Menschheid beschouwt, wel iets tegen te zeggen is, kan Rec. er hier over het algemeen in berusten.

De Schrijver verdeelt zijn onderwerp in Oude, Middeleeuwsche en Nieuwe Geschiedenis, en geeft van de verdere verdeeling in den vooraan geplaatsten inhoud een overzigt, dat evenwel, wanneer men het werk zelf vergelijkt, niet volledig is. Zoo heeft de Oude Geschiedenis, volgens bl. 5, deze vier gepaste hoofdafdeelingen: I. Oostersche Volken. II. Grieken tot op het verlies hunner onafhankelijkheid. III. Macedonische Monarchij, en de Rijken, die uit dezelve ontstaan zijn. IV. Romeinen. Maar in den inhoud vindt men de Volken, van de Ethiopiërs en Egyptenaren af, tot de Romeinen ingesloten, allen onder de rubriek Geschiedenis der Oostersche Volken. Ook zijn de verschillende tijdvakken dier oude Volken, die in het werk zelf zeer goed geplaatst zijn, in den inhoud niet te vinden; terwijl zij daarentegen bij beide wel voorkomen in de Geschiedenis der Middeleeuwen, maar wederom in den inhoud ontbreken bij de Nieuwe Geschiedenis, die, bl. 163, in vier tijdvakken verdeeld wordt, namelijk: I. Van het einde der Middeleeuwen tot den Munsterschen Vrede. II. Van den Munsterschen Vrede tot de Fransche Omwenteling. III. Van de Fransche Omwenteling tot aan den val van napoleon. IV. Van den val van

[p. 538]

napoleon tot op onze tijden, of het begin van een nieuw tijdvak.

Eene of andere van de aanmerkingen, die Rec. onder het lezen voorkwamen, zij het hem vergund hier bij te voegen, of zij misschien bij eenen herdruk des werks van dienst konden zijn. - In de beschrijving van de Geschiedenis der Israëlieten komt, naar zijn inzien, het theocratische niet genoeg uit; en wordt dit voorbijgezien, of niet duidelijk genoeg voorgesteld, dan kan zij niet juist, en moet zelfs dikwijls zeer scheef beoordeeld worden. Zoo is het b.v. niet juist, wanneer bl. 15 gezegd wordt: ‘Saul's heerschzuchtig karakter gaf aanleiding, dat samuël den schoonen en verstandigen zoon van isaï, david, uit den stam van Juda, als toekomstigen Koning zalfde.’ Neen! gelijk duidelijk in de Geschiedenis te lezen staat, het was samuël niet, die dit op eigen gezag deed, maar het was op last van God, en wel omdat saul tegen een uitdrukkelijk staatsbevel van jehova gehandeld, en dus uit het oog verloren had, dat hij slechts Koning was onder jehova, als hoogsten burgerlijken Koning van den Israëlitischen Staat; terwijl samuël zelf, ofschoon aan Gods bevel zich onderwerpende, er nog lang leed over droeg, dat saul zich dus der regering onwaardig gemaakt had. - Dat het volk van Israël, vooral de meer verwijderde stammen, door salomo gedrukt werd, en dat de toegefelijkheid van dien Vorst voor de Afgodsdienst zijner vreemde vrouwen de Priesters vertoornde, gelijk bl. 16 te lezen staat, is door de Geschiedenis niet bewezen, of men moet, wat het eerste aangaat, alles gelooven, wat een onrustige, ondankbare, nooit te vreden volkshoop, met eenige woelige Demagogen aan het hoofd, (zie België op het woord grieven, opstand enz.) gelieft op te werpen; ook hierbij is het theocratische niet genoeg op den voorgrond gebragt. - Het is wonder, dat de Geschiedenis van dit Volk, bl. 21, niet verder voortgezet wordt, dan tot op alexander den grooten: de Schrijver heeft het overige, tot de slooping van den Staat ingesloten, wel bl. 49, 50, bij het Syrische Rijk, en bl. 79, bij de Romeinen; maar het behoorde toch eigenaardiger ter eerstgenoemde plaatse als één geheel bij elkander. - Het is ook vreemd, dat wel het latere Syrische Rijk vermeld wordt, maar niet de vroegere geschiedenis der Syriërs, die toch reeds vroeg schijnen bestaan te hebben, en in de Israëlitische His-

[p. 539]

torie nog al een- en andermaal eene rol spelen. - Zoo vindt men hier in de oude geschiedenis der Oostersche Volken ook niets van Indië vermeld. - Somtijds komen er wel eens dingen genoemd voor, waarvan wel eenige korte beschrijving had mogen bijgevoegd worden, opdat de leerlingen iets meer dan namen mogen onthouden. Zoo vielen Rec. b.v., bl. 32, in het oog de Grieksche Mysteriën, de Raad der Amphictyonen, de Argonautentogt, de Thebaansche oorlog, zonder eenige aanduiding, wat hierdoor verstaan moet worden. Zoo ook, bl. 91, Ariaansch Christendom, bl. 92, Orthodoxen en Ketters, welke woorden ook wel eenige opheldering zouden behoeven, of anders, wat Rec. nog liever verkiezen zou en daar zeer goed geschieden kon, mogten weggelaten worden. Rec. zou hier nog meer kunnen bijvoegen; doch het zij genoeg, om te toonen, dat hij dit werk niet zonder aandacht en belangstelling gelezen heeft, en om eenen wenk te geven, hoe noodig het is, vooral in onderwijsboeken, ook op de kleine punten acht te geven.