Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Reize om de Wereld, zijnde eene geregelde verzameling van het wetenswaardigste, hetwelk de Ontdekkingsreizen opleve-

[p. 534]

ren van Magellaan, Tasman, Dampier, Anson, Byron, Wallis, Carteret, Bougainville, Cook, Laperouse, Bligh, Vancouver, d'Entrecasteaux, Wilson, Baudin, Freycinet, Flinders, Porter, Duperrey, Krusenstern, Kotzebue, Bellinghausen, Basil Hal, Paulding, Beechey, Dumont d'Urville, Laplace, Lutke, Dillon, Morell, en anderen. In het Fransch uitgegeven onder opzigt van Dumont d'Urville, en in het Hoogduitsch overgebragt, en met eenige aanmerkingen en bijvoegsels vermeerderd, door Dr. A. Diezmann. Uit het Hoogduitsch vertaald door N. Anslijn, N.z. Iste Deel. Te Leyden, bij D. du Mortier en Zoon. 1837. In gr. 8vo. 376 Bl. f 3-:

De Reiziger, die in dit werk zijnen togt verhaalt, is eene soort van de wereld omreizenden anacharsis, een verdicht en geheel onafhankelijk mensch. Het oogmerk der zamenstelling van dit werk is, om bij lezers, die buiten de gelegenheid zijn, de kostbare beschrijvingen van werkelijk gedane reizen zelve aan te koopen, en wie de tijd ontbreekt, om die in derzelver geheelen omvang te lezen, de kennis der groote ontdekkingsreizen, welke tot heden ondernomen werden, meer algemeen te verbreiden.

De Reiziger vertrekt van Toulon, langs de Balearische eilanden, de Spaansche en Afrikaansche kust, naar Madera; van daar naar den Senegal en Rio Janeiro, de Kaap de Goede Hoop, Ile de France, Bourbon, Madagaskar, de Maldivische eilanden, Ceylon, Pondichery, Madras en Calcutta; terwijl dit deel besloten wordt met een afzonderlijk hoofdstuk over de Godsdienst der Hindoes.

In hoe ver er aan zulk een werk behoefte is voor de landgenooten van den Franschen Schrijver, of van den Hoogduitschen Vertaler, en in hoe ver aldaar door hetzelve in die behoefte kan voorzien worden, willen wij niet beslissen. Maar wij willen rond voor ons gevoelen uitkomen, dat dit het geval niet is met de overbrenging van dit werk in onze taal. Tot dit ongunstige oordeel worden wij bewogen door het oppervlakkige en onvolledige der beschrijving. Gedeeltelijk is dit gebrek moeijelijk te vermijden in een werk, waarin de Aardrijksbeschrijving vervat is in den vorm van eene

[p. 535]

Reis. Van alle die plaatsen, door welke men den Reiziger niet gevoegelijk zijnen weg kan doen nemen, moeten van zelve de berigten ontbreken. Het middel, om in dit gebrek te voorzien, is door den Schrijver niet gebezigd, namelijk den held des verhaals andere reizigers te doen ontmoeten en de berigten van dezen in het werk op te nemen; gelijk wij dit op eene smaakvolle en oordeelkundige wijze in het werk gesteld vonden in een Fransch werk van dezelfde strekking als het onderhavige: L'Ermite du Chimboraço etc. par c.h. de mirval. Paris 1837. Gedeeltelijk ook wordt dit gebrek veroorzaakt door de partijdige handelwijze van den Schrijver, die, niettegenstaande zijne weidsche optelling op den titel van zoo vele reisbeschrijvers, meestal bij voorkeur schijnt te putten uit Fransche reisbeschrijvingen, met blijkbare verwaarloozing van hetgeen door reizigers van anderen landaard in grooter overvloed en van meer gewigt tot bevordering der aardrijkskundige kennis geleverd is. Daarenboven hinderde ons eene zekere, wij zullen ze maar noemen Fransche ligtzinnigheid, die in het werk heerscht. Ten bewijze hiervan diene onder anderen de ontuchtige Negerdans bladz. 162, die, ofschoon dan ook al niet uitlokkend, echter vrij uitvoerig beschreven wordt, en de voorstelling van het Concubinaat als eene zeer verschoonbare betrekking. Onder de aardigheden, waarmede de Schrijver tracht zijne lezers te vermaken, behoort ook de beschrijving van een Nederlandsch schip, hetwelk onder de groote en fraaije en zindelijke Fransche en Engelsche schepen eene jammerlijke figuur maakt. Het is voorzien van een rond en zwaar achterschip, van lage en zwakke masten, de kajuit is slechts zes voet lang en vier breed. De dampkring, waarin de kaaslucht de overhand heeft, is daardoor insupportable. En met dit schip moet onze arme Franschman naar Rio Janeiro!

De naam van den Nederduitschen Vertaler, die in ons vaderland als Schrijver in het vak van opvoeding en onderwijs niet ongunstig bekend is, en ook de naam, op den titel aan het werk gegeven: geregelde verzameling van het wetenswaardigste, hetwelk de ontdekkingsreizen opleveren, geven van zelve aanleiding, om, bij het beoordeelen van dit werk, ook in aanmerking te nemen, of hetzelve eene nuttige lektuur oplevert voor de jeugd. Het reeds aangemerkte zal voldoende zijn, om onze lezers te doen gevoelen, hoe wij het werk ook uit dit oogpunt beschouwen. Daarenboven

[p. 536]

had men van den Vertaler eenen beteren stijl en taal mogen verwachten. Sommige volzinnen zijn onverstaanbaar, b.v. bl. 46: ‘Voor het de zoo verschillende ladingen, welke Londen en Liverpool naar Italië, Sicilië, Maltha, en de Levant zenden, behoudt Gibraltar voor zijne rijke bewoners’ enz. Zoo ontmoeten wij ook slyboot en Riebeck voor vlieboot en Riebeek. Zonderling is ook de keuze van den Vertaler, daar hij, op zijne wijze het onregt willende vergoeden, hetwelk door den Franschen Schrijver de Nederlandsche aardrijksbeschrijvers wordt aangedaan, door hunne verdiensten niet te vermelden, slechts vier van onze reis- of aardrijksbeschrijvers, en wel onder dezen de eersten noemt troost en modera.

Om dit werk belangrijk voor den Nederlandschen lezer te doen worden, had aan hetzelve eene even zoo oordeelkundige en smaakvolle bearbeiding in onze taal moeten ten deel vallen, als aan cooley's Geschiedenis der aardrijkskundige Ontdekkingen te beurt gevallen is. Maar welk eene vergelijking! Welk eene smartelijke herinnering wekt zij op! Deze vertaling van eene vertaling - en de voortreffelijke arbeid van onzen reeds aan de wetenschap ontrukten van kampen!