Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Aanwijzing van de Echtheid der gezamenlijke Schristen des Nieuwen Verbonds. Voor nadenkende niet geleerde Lezers. Door Dr. H. Olshausen, Prosessor te Erlangen. Uit het Hoogduitsch vertaald door A.R. Berghege, Hzn., Predikant te Hillegondsberg. Te Rotterdam, bij van der Meer en Verbruggen. 1838. In gr. 8vo. VIII, 238 bl. f 2-:

De Schrijver van dit werkje, door meer dan één vooral uitlegkundig geschrift bekend, ook bij onzen Landaard, had ten jare 1823 als buitengewoon Hoogleeraar te Koningsbergen in het licht gegeven: Die Echtheit der vier canonischen Evangelien aus der Geschichte der zwei ersten Jahrhunderte erwiesen. Dit geschrift, den Geleerden genoeg bekend, had aan eene vertaling voor Nederlanders geene behoefte. Het werkje, dat hier wordt aangekondigd, is bestemd voor het grootere Publiek. Niet geleerde, maar beschaafde Lezers, die iets vernomen hebben van de bedenkingen nopens de echtheid van de Schriften des Nieuwen Verbonds, vinden hier aanwijzing van de echtheid dier Schriften, zoo verre dit in beperkte ruimte, met terzijdestelling van alle eigenlijke geleerdheid, geschieden kon. Het spreekt van zelve, dat Geleerden hier niet veel voor zich zullen vinden, maar evenzeer, dat zij, afgaande op den titel, hier niets voor zich zoeken zullen. De vertaling zou ook voor

[p. 511]

hen onnoodig zijn, welke, nu voor een ander Publiek bestemd, door berghege regt goed is bezorgd geworden.

In eenen tijd, waarin alles openlijk wordt behandeld, kan dit vertaalde stukje nuttig zijn; ofschoon wij voor ons nog ruimer aanbevelen de voortreffelijke Verhandeling van Doctor van heyst over het kanoniek gezag van de Schriften des Nieuwen Verbonds, eene Verhandeling voor Geleerden hoogstbelangrijk, en voor nietgeleerden, die iets meer dan aanwijzing verlangen, onmisbaar. Doch wij willen van Professor olshausen niets vergen, buiten hetgeen hij beloofd heeft.

Wij geven den hoofdinhoud op. Inleiding, bl. 1-13. Hierop volgen tien Afdeelingen: 1. Over het Nieuwe Verbond in het algemeen, bl. 14-32. 2. Over de verzameling der Evangeliën, bl. 33-47. 3. Over de vier Evangeliën en de Handelingen der Apostelen, bl. 48-71. 4. Over de Brieven van paulus, bl. 72-103. 5. Vervolg. Over de Brieven van paulus, welke tijdens en na zijne gevangenschap te Rome geschreven zijn, bl. 104-127. 6. Over den Brief aan de Hebreën, bl. 128-143. 7. Over de Algemeene Brieven, bl. 144-159. 8. Over den tweeden Brief van petrus, bl. 160-179. 9. Over de Brieven van jacobus en judas, bl. 180-198. 10. Over de Openbaring van johannes, bl. 199-218. Alles wordt besloten met opgaaf van de slotsom, bl. 219-238. Het is onze gewoonte niet, bladwijzers te schrijven op de werken, die worden aangekondigd of beoordeeld. Hier evenwel hebben wij dit noodig geacht, om deskundigen te doen gevoelen, dat alles door Prof. olshausen beknopt is behandeld, zoodat er weinig gelegenheid is tot korte zamenvatting van den hoofdinhoud des werks, of tot meer bijzondere beoordeeling van eenige punten; daar de beknopte behandeling van zoo vele en groote bezwaren, als men weet, dat bij dit onderwerp in overweging moeten komen, weinig meer kan zijn, dan op-

[p. 512]

gaaf van aanmerkingen, die door hare algemeenheid veelal buiten schot zijn.

Onnaauwkeurig is de opgaaf der betwiste lezing 1 joan. V:7, 8, bl. 5. ‘De woorden: Drie zijn er, die getuigen in den hemel, de Vader, het Woord en de Heilige Geest, en deze drie zijn één, zijn zonder twijfel als onecht te beschouwen.’ Van de onechtheid der gewone lezing houden wij ons overtuigd. Geen tot dusver echt bevonden Handschrift deelt die lezing mede. Doch de opgaaf van olshausen is niet juist, daar alzoo de woorden op de aarde schijnen aangehouden te worden, waaruit niet geleerde maar nadenkende lezers bewijs voor de echtheid van het overige zouden kunnen ontleenen. Wij herinneren ons uit onzen Akademischen leeftijd dergelijk betoog uit den mond van Geleerden gehoord te hebben. Het onechte is in het volgende, zoo als het behoort, onderscheiden aangewezen: ‘Drie zijn er, die getuigen [in den Hemel, de Vader, het Woord en de Heilige Geest, en deze drie zijn één. En drie zijn er, die getuigen op de aarde] de Geest en het Water en het Bloed, en die drie zijn tot één.’ Voor niet-geleerden is naauwkeurigheid nog meer noodig, dan voor Geleerden, die middelen genoeg bezitten, om het onnaauwkeurige dadelijk te ontdekken.

Zoo vinden wij ook onnaauwkeurigheid bl. 14: ‘De oudste sporen van het aanwezen van het gansche N.V., als eene verzameling van Schriften, welke een gesloten geheel uitmaakten, vinden wij eerst driehonderd jaren na de tijden der Apostelen.’ Dit is met andere woorden hetzelfde, maar nog korter gezegd: Eusebius heeft het eerst melding gemaakt van die Schriften als een gesloten geheel. In zoo verre hebben wij niets hierop aan te merken. Maar minder juist is het, wanneer olshausen hierop volgen laat: ‘Dat er zulk een geruime tijd verliep vóór en aleer deze verzameling van Schriften naauwkeurig bepaald was, had deszelfs grond vooral daarin, dat de afzonderlijke Schriften

[p. 513]

van dezelve, welke natuurlijk vroeger bestonden dan de gansche verzameling, in den beginne of elk op zichzelven of in kleinere verzamelingen in omloop waren.’ Hier heeft zich olshausen niet naauwkeurig uitgedrukt. Niet geleerde maar nadenkende Lezers zouden hieruit afleiden, dat eerst na drie eeuwen de verzameling bestond; terwijl de onderscheiding en algemeen erkende, betwiste en onechte ten tijde van eusebius een vroeger aanwezen van die verzameling aanduidt. De zaak is: eusebius is de eerste kerkelijke Geschiedschrijver ook omtrent hetgeen vóór hem is geschied. Al vermeldt hij het eerst die verzameling als een gesloten geheel, zoo kan die verzameling veel vroeger hebben bestaan, zoo als dit met het Nieuwe Verbond meer dan waarschijnlijk is. Olshausen had voor zijn publiek juister moeten schrijven. Maar het is allen Geleerden niet gegeven, voor ongeleerden bevattelijk te schrijven. Men moet en op woorden en op zaken letten, zal men de ongeleerden niet buiten hunnen kring op vreemd grondgebied overbrengen, en van zaken spreken, waarover zij niet juist kunnen oordeelen.

Als aanwijzing van de echtheid der Schriften van het Nieuwe Verbond zal het zijne lezers vinden, die intusschen bij het lezen dienen op het oog te houden, dat zij, om tot vastheid te komen, vaster steunsel behoeven, dan olshausen hun in dit geschrift heeft aangeboden.