Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Tooneelen uit het Dagelijksche Leven. Zestal Verhalen van F.H. Greb. Te Dordrecht, bij van Houtrijve en Bredius. 1838. In gr. 8vo. XVI en 205 bl. f 2-:

De Opdragt van dit boeksken is aan den Heer a. van der hoop, jr., aan wien de Auteur erkent groote verpligting te hebben, naardien zijn geest door het génie van dien Dichter dikwerf werd aangeblazen, en deze hem in zijne letterlievende oeseningen van jongs af heeft voortgeholpen. Dan volgt Iets, dat strekken kan tot Voorberigt, waaruit men zien kan, dat deze Verhalen oorspronkelijk ter vervulling van leesbeurten zijn opgesteld, dat zulks op aanraden van een' vriend geschied is, en wat dezen tot die raadgeving bewoog. Aan het slot van dit Iets vindt men eenige welgemeende raadgevingen aan de Recensenten, en een heilwensch aan elken toegevenden Lezer.

De titels der Verhalen zijn: Ouderenschuld, Kinderschuld, Vooroordeel, Ligtzinnigheid, Teleurstelling, Miskenning.

Het eerste levert een waarschuwend tafereel, ten bewijze, dat de schande van de daden der ouders op hunne kinderen overgaat, gelijk hier de dochter van maria welnets zich verpligt ziet haren teedergeliefden minnaar op te geven, en kort daarna aan de tering wegkwijnt, omdat de moeder des minnaars, bovendien reeds uit adeltrots tegen die echtverbindtenis ingenomen, daarvan niets meer hooren wilde, toen zij vernomen had, dat maria zich, ook als vrouw, aan verregaande ongeregeldheden had overgegeven. De laatste maakt, uit wanhoop, een einde aan haar leven, en de ongelukkige minnaar volgt, na van de paden der losbandigheid, waarop zijne teleurstelling hem gevoerd had, teruggekeerd te zijn, zijn meisje vroegtijdig in het graf.

Kinderschuld heeft het vierde Gebod van de Wet der tien

[p. 491]

Geboden, niet der, maar, zoo als 't zeker gemeend zal zijn, naar de Augsburgsche Geloofsbelijdenis, (eigenlijk volgens den kleinen Catechismus van luther, Hoofdst. I) tot motto, t.w. Eert uwen Vader en uwe Moeder, enz. Een ongelukkig slagtoffer der verleiding van een zedeloos meisje en van haren even ondeugenden broeder wordt hier sprekende ingevoerd, en verhaalt op eene roerende wijze, hoe het veronachtzamen der vermaningen van brave ouders hem van misdaad tot misdaad, van onheil tot onheil gevoerd heeft, zonder dat iets in staat is geweest, de solteringen van zijn geweten tot bedaren te brengen. Het slot dezer geschiedenis is dan ook, dat de ongelukkige, die vrijwillig tot den rang van bedelaar is afgedaald, na eene vlaag van zinsverbijstering, in een gering Zeeuwsch herbergje den geest geeft.

Het derde Verhaal behelst de lotgevallen en bekentenissen van een slagtoffer des vooroordeels van den vader zijner eerste geliefde, die hem hare hard weigerde, omdat de vader des minnaars bankbreukig was geworden. De menschenhater, wiens nagelaten geschrift ons de bijzonderheden deswege mededeelt, heeft, in zijnen wrevel onverschillig en losbandig geworden, zijne vrouw van vedriet doen sterven, en komt, na zijne eerste geliefde als gehkkige vrouw en moeder ontmoet en nog eenigen tijd eer afgezonderd leven geleid te hebben, aan de tering om.

De onzalige gevolgen van het ligtzinnig spotten met de Liefde worden in het vierde Verhaal geschilderd. Een jeugdig losbol heeft het hart van een bevallig buurmeisje aan haren minnaar ontroofd; de vroeger ingetogen minnaar vangt een liederlijk leven aan, doet in dronkenschap eene poging tot zelfmoord, wordt nog gered, maar verlaat het Vaderland, zonder dat ooit meer iets van hem vernomen wordt. Het meisje, nu ook door den tweeden minnaar verlaten, komt van droefheid om, en de schuldige begeeft zich met der woon naar elders.

In het stuk, Teleurstelling getiteld, beklagen wij eenen ongelukkigen jongeling, die een meisje huwt, dat wel bevallig en onberispelijk, maar niet in staat is zijne gevoelige en fijn gestemde ziel te doorgronden. De derde hoofdpersoon in dit Verhaal is een ander meisje, beter hiertoe in staat, maar voor welke hij meer vriendschap dan liefde meent te gevoelen, waarom hij tot zijne eerste, reeds verlatene geliefde terugkeert. Deze echter, voor de oppervlakkige genie-

[p. 492]

tingen der wereld meer dan voor edeler gewaarwordingen vatbaar, wordt hem, na een tweejarig huwelijk, ontrouw, en de ongelukkige man vindt, vermoedelijk ten gevolge van zelfmoord, te Scheveningen in de zee zijn graf.

Het laatste Verhaal heeft tot inleiding een gesprek over de redenen, waarom kunstenaars (kunstbeoefenaars van professie, ware hier welligt gepaster woord geweest) over het algemeen zoo laag staan in de achting hunner medemenschen. Onze Schrijver vindt de hoofdoorzaak daarin, dat de wereld te ongevoelig, te veel aardsch is, om in de kunsten meer dan een vermaak, een tijdverdrijf te beschouwen, daarom ook den kunstenaar niet naar verdienste huldigt, enz. Ferdinand evertson was het slagtoffer eener zoodanige Miskenning. Eerst wilde niemand hem in betrekking stellen, omdat hij Dichter was; toen werd hem de hand van een bemind meisje geweigerd, omdat hij, en desespoir de cause, Acteur was geworden. Nadat hij uit de brandende woning des vaders de voornaamste bezittingen van dezen geborgen had, en de trouweloosheid des aanstaanden echtgenoots van het meisje was ontmaskerd, zou de zaak zich welligt nog geschikt hebben; maar die ongelukkige tering kwam ook hier tusschenbeiden; de arme johanna daalde in het graf, en ferdinand, aan zijne eenige liefde getrouw tot in den dood, bleef tot zijn einde toe treuren en tooneelspelen.

‘Gij moogt weder komen verhalen,’ riepen de vrienden van den Heer greb, toen zij scheidden, en hij eindigt zijn boek met de woorden: ‘Mogt ik ook bij mijne lezers mogen wederkomen!’

Hoezeer wij, omdat het hier oorspronkelijke voortbrengselen geldt, reeds vrij uitvoerig zijn geweest, erkennen wij toch, dat uit de gegevene ruwe omtrekken niet veel over de bewerking valt te oordeelen. Maar den doorgaanden geest zal men er toch genoegzaam uit zien, en opgemerkt hebben, dat de thans zoo menigvuldig voorgeschrevene Roman-ingrediënten, vooral zelfmoord en tering, ook hier rijkelijk zijn aangewend. Rec. neemt de vrijheid, den Heere greb te vragen, of hij zich van zoodanige herhaling van akeligheden, in een zoo beperkt bestek, grooteren invloed belooft, dan van de karakterkundige voorstelling der minder ijselijke, maar toch even beklagelijke gevolgen van onderscheidene ondeugden en dwalingen, gelijk die in het dagelijksche leven voorkomen? Hij vreest, dat vele lezers, die daardoor in zich-

[p. 493]

zelve keeren zouden, nu de door hem geschilderde uitkomsten als te overdreven, te romantisch, zullen aanmerken, en dat daardoor voor sommigen hunner het goede doel zal verloren gaan, dat de Verhaler zich heeft voorgesteld.

Eene tweede algemeene aanmerking is, dat de Schrijver, die het toch in zijne keuze had, wien der door hem ingevoerde personen hij de zedelessen wilde doen uitdeelen, en de beslissende uitspraken, bij vriendschappelijke redetwisten, in den mond leggen, welligt de hem eigene bescheidenheid meer zou hebben doen uitkomen, wanneer hij daartoe een ander dan bijna altijd zichzelven had gekozen.

Wij zouden te breedvoerig worden, wilden wij al de bijzondere aanmerkingen nederschrijven, onder de aandachtige lezing dezer Verhalen gemaakt. Elk heeft zijne wijze van zien, en wij laten den Heere greb de zijne. Alleen hopen wij, om zijnentwille, dat hij niet al te zwart over de miskenning en vooroordeelen denkt, waaraan personen van smaak en verdienste onderworpen zijn. Wie zichzelven wrevelig uit den kring wil rukken, waartoe wij hier op Aarde bepaald zijn, zal zeker in dien kring weinig bijval vinden; maar wij gelooven, dat men, met de vereischte menschenkennis, door anderen bemind en geacht, en voor de Maatschappij nuttig zijn kan, al beoefent men, zonder daarom datgene te verwaarloozen, waartoe wij tot onderhoud van ons en de onzen verpligt zijn, eenig vak van wetenschap of kunst. De voorbeelden ontbreken niet.

Dit een en ander verhindert ons niet, de lezing dezer met smaak en onderhoudende levendigheid geschrevene Verhalen aan te prijzen, die allen het loffelijk doel tot bevordering van deugd en goede zeden, tot asmaning van schadelijke meeningen en gevaarlijke dwalingen, hebben. De Verhaler kome, zich gegronde aanmerkingen ten nutte makende, bij ons Publiek weder, en helpe, door goede oorspronkelijke, maar minder akelig afloopende Verhalen of andersoortige voortbrengselen, schadelijke vreemde lectuur verdringen! Hij blijve de vreugd zijner brave ouderen; toone voortdurend aan zijne tijdgenooten, dat men gevoel en smaak kan bezitten, zonder ligtzinnig te zijn; zij bevrijd voor de gevolgen van Vooroordeel en de smarten der Teleurstelling; en, wel verre van miskend te worden, ondervinde hij, dat men, ook onder ons, ware verdiensten weet op prijs te schatten en te vergelden!