Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

[p. 453]

Boekbeschouwing.

Commentarius perpetuus in Epistolam Pauli ad Philippenses. Edidit Wessel Albertus van Hengel. Lugduni Batavoruni et Amstelodami, apud S. et J. Luchtmans et J. Müller. 1838. formâ 8vâ. maj. VIII et 349 pag. f 3-90.

Voor eenen Brief van naauwelijks zes bladzijden eene doorloopende verklaring van 333, dat is dus voor elke door malkander van 55½ bladzijden aanteekeningen, dit is zeker, op zichzelf beschouwd, niet zeer uitlokkend: men vraagt zich, of paulus dan zoo duister en moeijelijk geschreven heeft; en verbeeldt men zich, dat de gansche Bijbelbundel eens in deze manier gecommentarieerd wordt, dan schrikt men voor de immensa librorum moles, waarmede men dan overladen zal worden: men brengt zich onwillekeurig langwijlige Commentators van vorige eeuwen, zoowel in de Classische als in de Bijbelsche Letterkunde, te binnen, en denkt aan rabener's Hinemar van Repkow, Noten zonder tekst. De Hoogleeraar zelf schijnt dit gevoeld te hebben, daar hij zich in de Voorrede over de uitvoerigheid eenigzins verontschuldigt, maar als redenen daarvan opgeeft, 1^o. dat hij eene doorloopende verklaring heeft willen schrijven, waarin niets, dat tot kennis van de woorden en spreekwijzen en van den ganschen zamenhang der rede dienen kan, overgeslagen wordt; 2^o. dat hij dikwijls de verkeerde beteekenissen heeft moeten wederleggen, die men, als bij uitlegkundige overlevering, aan de woorden gegeven heeft; 3^o. dat hij gemeend heeft, de verschillende gevoelens der Uitleggers te moeten aanwijzen en, waar zij met zijn gevoelen streden, te wederleggen; 4^o. dat hij zijne verklaring ook door uitwendigen vorm den lezers wilde aanbevelen. Gaarne laat Rec. deze redenen gelden voor hetgene zij kunnen, en gevoelt ook,

[p. 454]

hoe moeijelijk het is, een' ander als het ware voor te schrijven, hoe verre hij de grenzen van zijnen arbeid zetten moet; maar hij kan toch niet ontveinzen, dat hem de omslagtigheid, waarin de Commentator door dit een en ander vervalt, wel eens hinderde, en het somtijds moeijelijk maakte, niet alleen deszelfs eigen gevoelen op te delven, maar ook en vooral met den oorspronkelijken Schrijver, die opgehelderd wordt, zoo gemeenzaam te worden, dat hem de zin en de schoonheden van dezen voortreffelijken Brief duidelijk voor oogen kwamen. - Hoe dit intusschen zij, men mag in allen gevalle den Hoogleeraar dankbaar zijn voor het vele goede, dat hij hier tot het hoofdoogmerk bijeengebragt heeft; waarbij men nog voegen kan het licht, dat hij ook aan andere plaatsen van gewijde en ongewijde Schrijvers toegebragt heeft; hoewel Rec. wel bekennen wil, dat hem zulke excursus in oude en nieuwe Commentariën doorgaans niet bevallen, vooreerst omdat zij de rede met eenen ballast van geleerdheid, waaronder de eigenlijke Schrijver soms bedolven wordt, overladen en langwijlig maken, en ten andere omdat zulke uitweidingen grootendeels weder verloren en vergeten raken, daar men, ofschoon de Schrijver, even als de Hoogleeraar van hengel, door Indices daarin tracht te voorzien, dezelve daar niet zoekt, en naderhand niet zal gaan zoeken, ten ware men onder het lezen met de pen in de hand dezelve in zijne adversaria overgebragt heeft.

De Hoogleeraar meent, dat deze Brief van paulus, ofschoon groote moeijelijkheden hem somtijds verhinderd hebben zichzelven te voldoen, nogtans door deze Verklaring opgehelderd is. Het spreekt van zelf, dat Rec. zulks niet in bijzonderheden kan gaan toetsen; en al wilde hij zich zelfs maar tot enkele plaatsen bepalen, dan zou hij nog, hetzij bij overeenstemming of bij verschil, slechts zijne individuéle meening gezegd hebben, waarvoor, behalve dat, in dit Tijdschrift geene genoegzame ruimte is; maar tevens houdt hij het er niet voor, en hij denkt, ook de Hoogleeraar niet, dat het onderzoek

[p. 455]

nu, om zoo te spreken, gesloten is, maar dat er nog wel eens onderzoekers en verklaarders na van hengel zullen opstaan, die hier of daar nog wel eens een straaltje, misschien slaauwer, misschien helderder, zullen laten vallen, maar aan welke toekomende lichtontstekers hij nogtans van voller harte raden wil, het licht, dat hun hier van de Minerva Leidensis toestraalt, niet te versmaden.