Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Notice Historique sur l'établissement et les progrès de la Société établie dans les Pays-Bas pour l'amélioration morale des prisonniers; suivi du Réglement de la dite Société. Par Jean Etienne Mollet. Amsterdam, chez S. de la Chaux et Fils. 1838. 8vo. 120 pag. f 1-50.

Het Voorberigt vermeldt de reden, waarom dit werkje het licht ziet. Niet alleen enkele personen uit het buitenland, maar ook menschlievende Vereenigingen, of Gouvernements-administratiën, uit verschillende oorden van Europa, wenschten het op den titel genoemd Genootschap, in deszelfs aard, doel en werkzaamheden, te leeren kennen; dan daartegen bleef de onbekendheid met onze moedertaal, bij den vreemdeling, eene groote, soms onoverkomelijke, zwarig-

[p. 437]

heid in den weg leggen; en van hier, dat deszelfs Hoofdbestuur besloot, aan een' zijner medeleden, den Heer mollet, tevens Secretaris voor de buitenlandsche betrekkingen, de taak op te dragen, om, door het opstellen van dit geschrift in de Fransche taal, aan eene wezenlijke behoefte te voldoen.

De Schrijver heeft dezen zijnen arbeid opgedragen aan zijne Medehoofdbestuurders, en hij deed zulks in weinige, maar veelzeggende en hartelijke bewoordingen. Aandoenlijk zelfs is het slot dier Opdragt, die wij hier, vertaald, laten volgen: ‘De betrekkingen, die ik met Ul. aanknoopte, hebben mij den oogenblik doen zegenen, waarin uw Vaderland het mijne geworden is; en alhoewel mijn hart nog steeds in liefde wordt aangetrokken door dat Zwitserland, waar ik het eerste licht aanschouwde, zoo beklaag ik het mij niet, hetzelfde lot met den Rijn te deelen, die, afgedaald van de bergen van Helvetië, zijnen loop in de vlakten van Holland gaat eindigen; vermits mijne laatste blikken zich kunnen vestigen op die achtingwaardige vrienden, die eenige mijner laatste levensjaren verzoet hebben, door het bekoorlijke hunner Vereeniging zoo wel, als door het voorbeeld hunner deugden.’

Na, in het Voorberigt, eenige algemeene denkbeelden, zoo wel ten aanzien van het in dit Rijk aangenomen gevangenisstelsel, als van de beginselen, die door het Genootschap worden aangekleefd, kortelijk ontwikkeld te hebben, behandelt de Schrijver, in acht Hoofdafdeelingen, de volgende onderwerpen: 1^o. Oorsprong des Genootschaps. 2^o. Verrigtingen van het Gouvernement, met opzigt tot gevangenissen en gevangenen. 3^o. Betrekkingen des Genootschaps tot het Gouvernement. 4^o. Betrekking van hetzelve tot de gevangenen. 5^o. Betrekking van hetzelve tot de ontslagenen. 6^o. Binnenlandsche betrekkingen des Genootschaps. 7^o. Deszelfs betrekking tot het buitenland. 8^o. Besluit. Wordende hierachter de vertaling van het Reglement des Genootschaps gevonden.

Het blijkt, dat de Schrijver, bij het opstellen van dit werkje, een gepast gebruik gemaakt heeft van de jaarlijksche Verslagen, van wege het Genootschap in 't licht gegeven, waardoor dan ook dit geschrift inzonderheid rijk in zaken mag genoemd worden. Inderdaad, dit werkje mag als de quintessence van al deze meer uitvoerige Verslagen worden aangemerkt; en moet men zich verwonderen, dat het Ge-

[p. 438]

nootschap, met zoo geringe middelen, in verhouding tot de groote behoeften, en in zoo weinige jaren, zoo veel goeds heeft mogen tot stand brengen of helpen bevorderen. Hoogstbelangrijk zijn de mededeelingen, bl. 72 te vinden, en waaruit blijkt, dat, van den jare 1828 tot 1837, een getal van 2903 ontslagenen tijdelijk zijn ondersteund, en 564 aan een middel van bestaan zijn geholpen; van deze 3467 individus hebben, volgens ingekomene berigten, een aantal van 93 zich de hulpbetooning, aan hen bewezen, onwaardig gemaakt; dan men mag teregt vragen: wat zou er van die 3467 geworden zijn, indien het Genootschap zich deze ongelukkigen niet had aangetrokken? Immers, de zorg voor gevangenen en ontslagenen, althans in den zin en geest des Genootschaps, was, tot vóór weinige jaren, ook in ons Vaderland, eene geheel vreemde zaak.

De Tabel, op bl. 73, is een gedenkstuk der weldadigheid van diegenen onzer Landgenooten, die, alle vooroordeelen ter zijde stellende, in 1823 en vervolgens, de nieuwe Instelling hielpen vestigen en sedert opgebouwd en geschraagd hebben. Immers blijkt uit dezelve, dat, van den jare 1825 tot 1837, voor onderwijs en invoering van arbeid in de gevangenissen, zijn besteed f 30,502: 87; dat aan ontslagenen is verstrekt f 34,555: 92⁵; dat de kosten van administratie hebben beloopen f 27,948: 54, en dat er, in 't geheel, in dertien jaren, een kapitaal van f 96,459: 45⁵ door ongeveer vierduizend onzer Landgenooten, ten nutte van gevangenen en ontslagenen, is bijeengebragt.

Het is der aandacht van den bekwamen en der zake kundigen Schrijver geenszins ontsnapt, dat onze Nederlandsche gevangenissen en derzelver inrigting, over het geheel, nog geenszins zijn, wat men, omtrent een en ander, als wenschelijk mag beschouwen, uitgaande van het beginsel: dat de gevangenisstraf tevens middel tot verbetering van den misdadiger behoort te zijn. Dan, hij gaat hierbij, aan de eené zijde, wel met rondborstigheid, maar ook tevens met bescheidenheid, en onder erkentenis van het bestaande goede, te werk. Recensent huldigt hierin de wijze voorzigtigheid des Schrijvers te meer, omdat er alle grond bestaat voor de onderstelling, dat het de bedoeling is van het Hoog Bestuur, om eensdeels in de lokaliteit der des behoevende gevangenissen, anderdeels in het, tot hiertoe gevolgd, gevangenisstelsel, die verbeteringen in te voeren, die zoo wel door het

[p. 439]

voorbeeld, elders gegeven, als door eigene ervaring, als nuttig en doelmatig erkend zijn. Maar daarenboven beschouwt Recensent het als gepaster, om bestaande leemten en gebreken, wier herstel en verbetering van het Rijksbestuur ashangen, bescheidenlijk ter kennis van dat Bestuur te brengen, dan dat men een overzigt daarvan geve aan het publiek, en nog wel (gelijk met het onderhavige werk het geval is) aan een buitenlandsch publiek, te eenemaal onvermogend, om de bestaande kwaal te verzachten of weg te nemen.

Van vele zijden beveelt zich dit werkje, alhoewel oorspronkelijk ten behoeve van den vreemdeling opgesteld, ook voor den Nederlander als belangrijk aan, wanneer hij begeerig mogt zijn, om van eene vaderlandsche Instelling, waaromtrent onkunde en vooroordeel geheel verkeerde denkbeelden vormen en verbreiden, duidelijke en welgegronde begrippen te erlangen. Niemand zal dit boek onbevredigd uit de hand leggen, en een iegelijk, die de waarheid liefheeft, zal, door de lezing van dit eenvoudig Verslag, indien hij tot hiertoe vreemd bleef aan deze Inrigting, zich gewis opgewekt gevoelen, om, door de uitgave van slechts één stuiver 's weeks, een penningsken te offeren op het altaar der menschenliefde.

Recensent bevond zich dikwerf in de gelegenheid, om met de bedoelingen en werkzaamheden des Genootschaps, ook in bijzonderheden, bekend te worden, en maakt daarom aan het einde van dit verslag de woorden des Heeren mollet, bl. 15 van het Voorberigt, gaarne de zijne: ‘Ik zal hier bij het gezegde niets meer voegen dan eenige woorden, ter verklaring van hetgeen ik door het Boetestelsel versta. Het is het, door alle denkbare middelen, in praktijk brengen van het voorschrift des Bijbels: “Heb berouw en bekeer u, en uwe zonden zullen u vergeven worden.” Indien de gevangene, welke zijne misdaad ook zij, daarover berouw gevoelt, zich in waarheid boetvaardig toont, en hij daarvan doet blijken, door een onderworpen, ootmoedig, bescheiden en arbeidzaam gedrag, gedurende zijn verblijf in den kerker; heeft hij dan niet de vergeving verdiend, die hem, onder deze voorwaarde, beloofd was? En die vergeving, wordt deze hem volkomen verleend, waar men zich alleen bepaalt, om hem de deuren van het verblijf der smart te openen? Behoort men niet, gelijktijdig, hem de helpende hand te reiken, en de aanwending

[p. 440]

der middelen gemakkelijk te maken, tot het verkrijgen eener eerlijke betrekking, waarin hij zich het onmisbaar dagelijksch brood kan verschaffen, zonder de toevlugt te nemen tot zijne voormalige afdwalingen? Edele en edelaardige zielen, spoedt u dan ter onzer ondersteuning! Uw eigen welbegrepen belang raadt u zulks, de menschheid schrijft het u voor, en de liefde, die deugd, welke alle andere overleeft, maakt het u ten pligt! De Zaligmaker der wereld beveelt u, uwe vijanden lief te hebben, en hen wél te doen, die u haten en vervolgen; met des te meer reden geldt dit, zonder twijfel, omtrent hen, die opgehouden hebben zulks te doen. Moge elken dag het getal van hen aangroeijen en zich verdubbelen, tot wie deze oproeping niet vergeefs is gerigt geweest!’