Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Harp en Psalter. Eene Verzameling Christelijke Liederen ter huisselijke stichting, naar het Hoogduitsch van C.J.P. Spitta, door W.R. van Hoëvell, Theol. Dr., Predikans in Neêrlandsch Indië. Te Groningen, bij J. Oomkens. 1837. In kl. 8vo. 167 Bl. f 1-25.

Vreemd en duister is het eerste gedeelte van den titel dezer Liederen, want welk een muzijkinstrument de psalter is, zullen de meeste lezers derzelven wel niet weten; en wat doet het dan nog tot kenmerking van dit bundeltje? Doch den zamensteller schijnt het zonderling contrasterende tusschen titel en inhoud wel meer eigen te zijn. Zoo luidt reeds het opschrift van het eerste stukje: Op! harpen en schalmeien! Wie zou nu hier niet verwachten eene vrolijke, in zachte en liefelijke poëzij gestelde opwekking der Christenen tot Gods lof, of dergelijke? En waarlijk, dan kon het als inleiding van de geheele verzameling zeer gepast geweest zijn: maar neen! het heft aldus aan:

Stiller was het nooit voor dezen

Op den weg naar Kanaän, enz.

Verder wordt de poëzij wel beter, en het stukje is niet van de slechtste; maar het is een lied op de terugkeering der Israëliten uit Babel naar hun Vaderland; en wat dit hier doet, begrijpen wij niet. - Zoo is het tweede getiteld: De Verschijning van christus, en doet iets verwachten over de hooge waarde der komst des Zaligmakers in de wereld; maar hiervan vindt men niets: met ziet wel, dat er lang gezinspeeld wordt op het bezoek der Oostersche Wijzen; maar

[p. 388]

wat dan eigenlijk dat zoeken en vinden van jezus voor ons is, dit blijft in het duister. Men zie ook het stukje, getiteld: Aandacht, bl. 111:

t Is mij zoo wél in 't Godsgebouw,

Hoe? kan ik naauw vertellen,

Mijn oog besproeit een tranendauw,

Mijn borst vangt aan te zwellen.

o Traan, waarom besproeit ge 't oog?

Mijn hart, waartoe die slagen? -

De geest wordt tot mijn God omhoog

En 't lijf ter rust gedragen.

Wat is dit nu? Eigenlijk met schijnbaar aandoenlijke woorden niets; en wat beteekent hier de laatste regel? - Meer dergelijke voorbeelden zou Ref. kunnen aanhalen. - Voor het overige zijn wel vele onderwerpen zeer belangrijk, en der verhevenste of zachtste Poëzij overwaardig; maar de behandeling beantwoordt er dikwijls zeer sober en flaauw aan; het is dikwerf niet veel meer dan plat proza en rijmelarij: is het al eens wat beter, het verheft zich zelden boven het middelmatige, en blijft verre beneden de waarde van het onderwerp. Voorbeelden kan men overal vinden, waar men het boekje maar openslaat. Men neme b.v. het stukje, U behoor ik toe, of: Verlangen; en zoo zijn er vele andere. Of kan iemand iets beters vinden in plaatsen als deze, (bl. 92, 93) waar tot de lelie in het veld gezegd wordt, dat God haar ‘vaak een' Engel zond Tot wachter in den nacht, Die wascht uw kleed, zoo fraai en fijn, En droogt het in den wind, En bleekt het in den zonneschijn, En tooit zijn bloemenkind.’ Een Engel dus, die de wasch opdoet.... welk een mislukt streven naar het schoone of verhevene! - Er zijn nogtans ook enkele stukjes, die over 't geheel beter en van zekere eenvoudige schoonheid niet ontbloot zijn, b.v. Avondgebed, (bl. 101,) hoewel het eigenlijk geen gebed is, maar eene opleiding tot bidden door de avondstilte, de Plant door God geplant, (bl. 142,) het Lied van 't Sterven, (bl. 158,) Hoe zal 't ons zijn? (bl. 165-167) hoewel tegen het einde te zeer dalende. Eene kleine proeve uit de Plant door God geplant:

Bewaar in mij de groeikracht, 't vruchtbaar hopen

[p. 389]

 

Op U, uw rijk en uw geregtigheid,

 

En sluit voor mij de milde bronâar open,

 

Die wasdom in den dorren tijd verspreidt.

 

Rondom mij heen spruit onkruid op uit de aarde;

 

o Reinig mij, opdat ik in uw gaarde

 

Ten prijs van uwe liefde en hoede sta

 

En niet, verstikt in 't kiemen reeds, verga!

 

 

 

Ik weet, Gij geeft het kiemen, wassen, bloeijen,

 

Gij, Vader, die en zaait en plant op aard,

 

En waakzaam steeds, met liefderijk bemoeijen,

 

Elk spruitje kweekt en koestert en bewaart.

 

Ik weet, er is geen halm zoo klein en teeder,

 

Of zorgend ziet Ge er van omhoog op neder;

 

Ik weet, dat Gij, die 't minste zaad gedenkt,

 

Ook mij 't ontkiemen, groeijen, rijpen schenkt.

De godsdienstige toon, die in deze Liederen aangeslagen wordt, is welmeenend, ernstig, hartelijk: hier en daar zou men denzelven zuiverder en helderder Evangelisch, zonder inmenging van den valschen toon van zekere zoete mystiek, mogen wenschen. Niet alleen toch wordt hier, gelijk in menig ander geschrift van vroeger' en later' tijd, het Hoogste Voorwerp van vereering te zeer verward en veranderd, en de Zaligmaker te dikwerf alleen en op zichzelf in plaats van den eenigen God gesteld; maar ook zijn er plaatsen, die meer duistere mystieke spelingen, dan klare Christelijke waarheid bevatten. Reeds is het stukje, (bl. 32,) mijne ziel dorst naar den levenden God, ofschoon wel iets waars en goeds bevattende, daarvan niet vrij; maar nog meer is het zigtbaar in de stukjes, de Zegen van Christelijke Gemeenschap (bl. 108-110) en de dorre tijd, (bl. 144-146,) waar het goede, dat er nog onder schuilt, door overdrijving en wonderlijke voorstelling onkenbaar en onbruikbaar gemaakt wordt. Onze Lezer zal, hoopt Ref., hiervan geen voorbeelden verlangen; wij hebben reeds lang genoeg stilgestaan bij dit wel net gedrukte, maar naar inhoud niet zoo fraaije bundeltje Liederen, dat wij het hoog kunnen aanprijzen.