Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

De waardij van de Kerkhervorming der zestiende Eeuw, in eenige Overdenkingen godsdienstig beschouwd, door wijlen Dr. F.V. Reinhard. Met bijgevoegde Aanteekeningen van W.N. Munting, Predikant te Leyden. Te Leyden, bij P.H. van den Heuvell. 1838. In gr. 8vo. XVI en 192 bl. f 1-90.

De zeven in dit bundeltje vervatte Overdenkingen zijn een vervolg van, en maken één geheel uit met de veertien andere over hetzelfde onderwerp, die de Heer munting, in 1810, vertaald en uitgegeven heeft: het zijn oorspronkelijk Leerredenen, maar door den Vertaler onder dezen veranderden titel gesteld. Ref. is geen beminnaar van zulke gemetamorphoseerde Leerredenen, die, onder den titel van Overdenkingen, Beschouwingen, Vertoogen, enz. haren ouden oorsprong moeijelijk verbergen kunnen, en, als tweeslachtige wanschepsels, noch tot de eene noch tot de andere soort behooren, waaraan het ware en eigenaardig kenmerkende leven ontbreekt, of, zoo zij met geringe moeite in voortbrengsels van de laat-

[p. 369]

ste te vervormen zijn, duidelijk genoeg toonen, dat zij voor de eerste eigenlijk niet deugen. - Doch kan men dit nu aan zijne plaats laten, dan zal men hier wèl ingerigte en nuttige beschouwingen vinden over het belangrijkste der Kerkhervorming, uit onderscheidene oogpunten bezien; en wel I. als een werk des geloofs, bijzonder van luther, aan de allesleidende regering van God, aan de Goddelijkheid des Evangelies, aan de overwinning der goede zaak, aan zijne roeping daartoe, aan zijne bovenaardsche bestemming. - Hierop wordt gehandeld, II. over de verpligting, om ons den waren geest der Evangelische Kerk voor te stellen, en de bewustheid van ons aandeel aan dezelve in ons te hebben. - Verder wordt, III. de aandacht gevestigd op de magtige bescherming van God, welke voor de uit de Hervorming ontslane Evangelische Kerk tot hiertoe gewaakt heeft. (Met dit bewijs, meent Ref. in 't voorbijgaan te moeten opmerken, moet men toch voorzigtig zijn, en daaruit niet te veel willen besluiten; want zoo die driehonderdjarige voortduring der Evangelische Kerk op zichzelve een bewijs van goedheid en Godebehagelijkheid ware, dan zouden niet alleen de twee andere hoofdafdeelingen der tegenwoordige Christenheid ditzelfde wapentuig met voordeel tegen haar kunnen keeren, maar dan zou ook het Mohammedanisme zich op zijn twaalfhonderdjarig bestaan mogen beroemen, hetwelk wij zeker gelooven, dat door de Voorzienigheid, om gewigtige en voor de zaak van Godsdienst en Menschheid waarlijk nuttige redenen, alzoo toegelaten en beschermd wordt.) - Nu wordt, IV. een opwekkend overzigt gegeven van de heilige banden, welke de Evangelische Kerk tot één geheel verbinden, namelijk ‘vrijheid van geweten, onderwerping aan het gezag der H.S., geloof aan de hoofdwaarheden van het Evangelie, verdraagzaamheid in al het overige, moedig voorwaarts streven tot elken trap van volkomenheid.’ - In het Vde stuk heeft reinhard opwekkingen ontleend uit de wijze, op welke God groote veranderingen in de zedelijke wereld

[p. 370]

doet voortkomen, gelijk hij dan bepaaldelijk de Kerkhervorming als zoodanig eene beschouwt, die ‘voorbereid is in stilte; in beweging gebragt door zwakke werktuigen; bevorderd door het spel der menschelijke hartstogten; en in den beginne met wel is waar voortslepende, maar nog onvolkomene, later daarentegen met steeds geweldadiger’ (lees weldadiger) ‘gevolgen verbonden.’ - In den geest der Kerkhervorming is ook VI: de beschouwing van de verpligtingen, welke de uitspraak van jezus oplegt: De waarheid zal u vrij maken; alsmede, VII. de beantwoording der vraag: Is door de Godsdienstverbetering der zestiende Eeuw alles tot die volkomenheid gebragt, dat er niets verder aan toe te voegen is? waarbij reinhard tusschen het toestemmen en het ontkennen in dezer voege tracht midden door te gaan, dat hij zegt van gevoelen te zijn, ‘dat de hoofdzaak allezins bewerkt is, maar dat men op den ingeslagen weg moet voortgaan en zoeken volkomen te worden.’ - Ziedaar de hoofdonderwerpen, in deze zoogenoemde Overdenkingen behandeld, in welker tweede stuk altijd eene toepassing in den bekenden trant der Leerredenen van reinhard gevonden wordt; welk een en ander, zoowel om het gewigt der zaken, als om de geleidelijke en duidelijke voordragt, met nut en genoegen kan gelezen worden, gelijk ook de meestal historische aanteekeningen, waarmede de Heer munting hetzelve loffelijk voorzien heeft. - Het Reinhardsche predikwerk zal Ref. hier wel niet meer behoeven te beoordeelen; en enkele aanmerkingen, die hem onder het lezen van deze stukken voorkwamen, wil hij, als niet belangrijk genoeg, of als te uitvoerig wordende, thans liever terughouden.