Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Bijbelsch Handwoordenboek van zedelijke Voorbeelden en Onderwerpen, ontleend uit de Schriften des O. en N. Verbonds en eenige uitgezochte plaatsen der Apocryfe Boeken. Bijeenverzameld door D. IJzenbeek, Leeraar der Doopsgezinde Gemeente te Alkmaar. Te Amsterdam, bij W. Brave, Jun. 1838. In gr. 8vo. VIII en 484 bl. f 4-90.

Ten jare 1835 had de Eerw. ijzenbeek, in de Godgeleerde Bijdragen, IXde D. bl. 623-630, dit zijn Woordenboek aangekondigd. Later, dan hij toen vermoedde, komt dit zijn werk in het licht. ‘Hij vleit zich echter, dat het werk zelve hierdoor in volledigheid en alzoo in waarde zal hebben gewonnen.’ Voorrede, bl. V. Tot opheldering van hetgeen op den titel van dit werk voorkomt, diene, wat ijzenbeek op de aangchaalde plaats (bl. 625) berigt heeft. Het was evenwel niet te denken, dat aan den wensch des Schrijvers, bl. 627 uitgedrukt, zou worden voldaan, daar de artikelen Bescheidenheid, Geloof, Kwaadsprekendheid, Wanhoop, zoo als deze worden medegedeeld bl. 627-630, wel duidelijk deden zien, hoe hier alles zou worden geleverd, maar geenszins ten gevolge konden hebben voorlichting, raad, teregtwijzing, of iets van dien aard, over het geheele werk. Dan toch zouden 's mans Ambtsbroeders, even als hij, dergelijk een Woordenboek, of althans eenige artikelen, geheel moeten schrijven. Ten opzigte van die medegedeelde artikelen verlangde ijzenbeek dit alleen niet. Nu het

[p. 281]

Woordenboek in handen is ook van zulken, die bij genegenheid ook bevoegdheid bezitten, om aan 's mans verlangen te voldoen, wenschen wij, dat ijzenbeek zijn verzoek niet vruchteloos zal hebben gedaan.

Dit Woordenboek voorziet in een gebrek en in eene wezenlijke behoeste, in zoo verre het een allernnttigst handboek is, om, zonder veel tijdroovend zoeken, voor Leerredenen, Verhandelingen en andere godsdienstige schriften gepaste Bijbelsche voorbeelden te vinden. Ook bij de keus van te behandelen onderwerpen is dit geschrift bij uitnemendheid geschikt. Niet enkel aanvangers in het predikwerk zijn bij het doen van eene keuze verlegen. Het werk kan nuttig zijn voor Bestuurders van scholen en voor Onderwijzers, vooral voor jonge lieden van beschaafden stand en opvoeding, voor meer bejaarden, om, door aanwijzing van eenig artikel uit dit Woordenboek, den Bijbel te lezen, en daaruit licht en troost en opwekking te ontleenen, naar de behoeften, in welke zij telkens verkeeren. Het nut, dat dit werk alom stichten kan, en bij aanhoudend gebruik zeer zeker stichten zal, is binnen enge grenzen niet besloten. Dit zoowel, als de wijze van bewerking, geeft grond voor de verwachting, dat dit boek van blijvend en voortdurend nut zal zijn voor onderscheidene standen van menschen. Dit Woordenboek is met zorg en vlijt zamengesteld, en, ofschoon Woordenboeken, als ezelsbruggen, (pontes asinorum) met mindere achting worden behandeld, dan de veelal dorre arbeid der vervaardigers verdient, zal dit zijne waarde behouden ook bij zulken, die, als de ezels, geene bruggen behoeven. Voorts heeft de Eerw. Schrijver teregt begrepen (Godg. Bijdr. bl. 630) ‘de woorden der Schriftuurplaatsen te moeten achterlaten, eensdeels om alle noodelooze uitvoerigheid te vermijden, maar anderdeels vooral ook, om jonge lieden, voor wie ten deele dit Boek bestemd werd, bij deszelfs gebruik onder de verpligting te brengen, den Bijbel zelven telkens in de hand te ne-

[p. 282]

men en op te slaan.’ Wij meenen genoeg gezegd te hebben, om dit nuttige werk ruimschoots aan te bevelen en deszelfs gebruik te bevorderen. Dat dit werk niet verder, dan voor ditmaal, in den Boekhandel zal verschijnen, wenschen wij en gelooven wij ook niet. Het zou te bejammeren zijn, dat, onder zoo vele nuttige en nuttelooze Woordenboeken, juist dit ééne, dat eene wezenlijk bestaande behoefte vervult, zou vergeten worden. Dan daartoe is noodig, dat aan den Schrijver, op welk eene wijze ook, nadere inlichtingen ter verbetering worden medegedeeld. Door gestadig gebruik wordt dit niet moeijelijk, indien men dadelijk opteekent, wat men ontdekt. Hetgeen van dezen aard is, werd reeds beknoptelijk aangewezen in de Godg. Bijdr. XIIde D. bl. 617 volg. Van ons kan niet gevergd worden, dat wij nu reeds aanmerkingen mededeelen. Aanhoudend gebruik zal met den tijd, bij al het nuttige en goede, ook het mindere en verkeerd gestelde aan het licht brengen. Van den Heer ijzenbeek, die reeds door het bijeenbrengen van die artikelen zoo veel heeft gedaan, kon men niet wachten, dat al de plaatsen eerst na stipt uitlegkundige behandeling werden gerangschikt. Bij zoo groote verscheidenheid van onderwerpen en voorbeelden moest er wel iets onderloopen, dat óf geheel zou zijn weggelaten, óf anders gesteld, indien de uitlegkunde des Bijbels, zoo als die thans beoefend wordt, voor alles gids ware geweest. Dit is niet gezegd, om dit werk in waarde te verkleinen, maar om het in waarde en bruikbaarheid voor het toekomende te verhoogen. Het een en ander hadden wij reeds aangestipt, zoo als het kortstondig gebruik, dat wij van dit Woordenboek nog maar hebben kunnen maken, ons aan de hand gaf. Doch wij deelen het hier niet mede, omdat zulks met weinig woorden niet geschieden kan, en het toch altijd eerst aan het oordeel van ijzenbeek dient onderworpen te worden. Indien wij vernemen, dat, bij een' tweeden druk, dergelijke aanmerkingen worden verlangd, zal Rec.,

[p. 283]

spaart God hem leven en gezondheid, niet in gebreke blijven, het zijne, tot verbetering van dit hoogstbelangrijk Woordenboek, bij te dragen.