Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

De Familie van Andouse, een geschiedkundig Verhaal uit de tijden der Dragonnades, onder de regering van Lodewijk XIV in Frankrijk. Door A. Radijs, Predikant te Doesborgh. Iste Deel. Te Doesborgh, bij Kets en Lambrechts. 1838. In gr. 8vo. IV, XII en 272 Bl. f 2-90.

Het is eene moeijelijker taak, dan men gewoonlijk meent,

[p. 271]

om ook slechts eenen redelijken Roman te schrijven, en indien hij eenigzins zal uitmunten, zoo behooren er de schoonste en meest verschillende gaven toe, waarmede de menschelijke geest is begistigd. Verbeelding, gevoel, kennis, juistheid van oordeel, scherpzinnigheid in het opvatten en naauwkeurigheid in het teekenen van de onderscheidene karakters, sijne smaak en wat dies meer zij, moeten zich hier allen vereenigen; terwijl levendigheid en verscheidenheid van stijl een niet minder groot en belangrijk vereischte is. Het is daarom altijd eene gewaagde onderneming, wanneer menschen, die door hunne betrekkingen en bezigheden aan eene geheel andere wijze van schrijven en opstellen gewoon zijn, zich op het veld des Verhaals of des Romans begeven. Rec. kan dan ook niet ontkennen, dat het hem speet, den naam van den Eerw. radijs, gunstig bekend door verschillende geschriften van godsdienstigen aard, op den titel van dit boek te lezen, niet omdat hij meende, dat het schrijven van eenen Roman met de waardigheid van Leeraar in strijd is, maar omdat hij vreesde, dat de taak minder voor den Schrijver berekend zoude zijn. Misschien wil de Heer radijs zijn boek niet geheel als Roman beschouwd hebben. Maar hij zelf heeft het toch den naam van geschiedkundig Verhaal gegeven; hij heeft eene romantische inkleeding gekozen, en moet zich getroosten, daarnaar beoordeeld te worden. En dan moet Rec. het boek voor geheel mislukt verklaren. Niet, dat er niet veel goeds in wordt gevonden; dat er over de zegeningen der Hervorming, over hare voortreffelijkheid boven het Catholicisme, geene goede en ware en behartigenswaardige zaken worden gezegd; maar dat is niet voldoende, om dit boek eene gunstige beoordeeling te doen verdienen. De vorm toch, waarin dit alles wordt voorgedragen, is mislukt. Ook dan, wanneer men het verhaal als voertuig beschouwt en als middel, om deze of gene waarheden te leeren en te verkondigen, moet die vorm zoodanig zijn, dat het doel worde bereikt, dat daardoor de belangstelling wordt geboeid, de aandacht levendig gehouden; anders legt de Romanlezer het boek met verveling ter zijde, en hij, die iets anders zoekt, dan Roman, slaat het romantische gemelijk en ontevreden over. Dat zal en moet bij velen het lot van de Familie van Andouse zijn. De Schrijver had beter gedaan, louter een geschiedkundig tasereel van de vervolgingen der Hugenoten in Frankrijk op te hangen;

[p. 272]

dan had hij vrijheid gehad, om dit in zoodanigen stijl te doen, als met zijne gewone manier meest overeenkomstig was. Nu zal het een Roman heeten en mist de eigenschappen daarvan. Het is niet levendig en onderhoudend genoeg, en blijkbaar is de Schrijver eerst daar op zijn gemak, waar hij den Roman laat varen. Daar, waar het op de verdediging van het Protestantisme aankomt tegen het Catholicisme, b.v. in het mondgesprek te Nimes en in het gesprek tusschen lodewijk en de la force, is, gelijk het meestal gaat, de tegenpartij veel te zwak, en wordt overwonnen, zonder dat hij iets van belang weet in te brengen. Zoo staan de partijen niet op gelijken bodem.

Hoeveel de Heer radijs aan het door hem in de Voorrede genoemde werkje: der Psarrer von Andouse, ontleend heeft, kan Rec. niet beoordeelen; misschien ware het beter geweest, dat geheel te volgen. Bij al het goede, wat het boek nu bevat, kan Rec. er geen gunstig oordeel over vellen, en acht het werk, grootendeels om den gekozen vorm, mislukt. De Eerw. radijs bepale zich liever tot zijn eigenlijk vak, waarin hij regt nuttig kan zijn.

De uitvoering van het boek is goed.