Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Maria van Egmond. Een Verhaal uit den ouden tijd. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1838. In gr. 8vo. X, 286 bl. f 2-50.

Als men het getal Romanlezers afmeet naar dat der Roman-schrijvers, moet het eerste niet alleen legio zijn, maar gedurig vermeerderen. Er zijn dan ook twee hoofdsoorten van Romanlezers. De eerste, in tal misschien de kleinste, in waarde stellig de voornaamste, leest minder om den asloop der geschiedenis te weten, meer om de kunst van den Schrijver te bespieden, den aanleg van zijn werk op te merken, de ontwikkeling der verschillende karakters in verschillende situatiën na te gaan, te beoordeelen, in hoeverre het den Schrijver zij gelukt, zijne lezers in zijn verhaal te verplaatsen, of zijne beschrijvingen wèl geplaatst zijn, of zijn stijl zich naar het onderwerp afwisselt, en wat dies meer zij. De andere - eigenlijk gezegd hebben zij, die er toe behooren, geen denkbeeld van een' Roman. Maar ook voor dezulken, aan wie een Roos van Dekama, een Jood, een Ines de Castro en dergelijke niet besteed zijn, is kost genoeg voorhanden. Het onderhavige boeksken is er een bewijs te meer voor. Een arm Romannetje inderdaad, arm in alle opzigten, behalve in zonden tegen de kunst. Vinding is er niets in. Brederode, om dit ééne slechts te noemen, komt als een Deus ex machina te voorschijn. Reeds het gansche eerste Hoofdstuk is eene episode. De Schrijver schijnt vermaak te vinden in het schetsen van ijselijkheden, schoon hij bladz. 198 zegt: ‘De smaak voor alles, wat onmenschelijk en schrikverwekkend is, heeft bij het lezend publiek, ook in ons Vaderland, misschien reeds te veel veld gewonnen; en ik - gaarne laat ik der waarheid regt wedervaren - ik zelf leverde in deze losse bladen reeds meer Rembrandsche nachtstukken, dan een nog onbedorven hart konden aangenaam zijn.’ Waarom ze dan in 't licht gezonden? Is het toch niet een ellendig gebrek, niets, wat er eenmaal staat, te kunnen uitschrappen, ook al vervalt men daardoor tot de grootste inconsequentie?

[p. 225]

Even als bij den vreeselijken sue, moeten halve regels schrapjes of stippen de gedachten nog wat meer bij gruwelijke tooneelen doen verwijlen. Slechts één voorbeeld. Bladz. 202: ‘De man, in het martelen ervaren, knikte toestemmend. - - - - - - - Hij legde de duimschroef aan.’ Die - - - - behagen onzen Schrijver zeer. Hij vult er soms gansche regels mede, bladz. 27, 122, 164, 229, 236, 271 enz. enz.

De zeden van den tijd - het costuum - zijn voortreffelijk in acht genomen! Over nestige kleinigheden, als Wel Edele Heer en UwelEdele, (bladz. 27, 95) en kaartspelen, in de dertiende eeuw (!) stapt een man van echt genie heen. Dat is te gering.

Maar het boekje is immers rijk aan zedelijke aanmerkingen en uitweidingen? 't Is waar; maar ook, dat zij of stekelig, of onwaar, of beide zijn. Men zie bladz. 78, 169. En de uitweiding over vriendschap en liefde? Deze mag op zichzelve niet verwerpelijk zijn; trouwens de denkbeelden zijn, zoo als ook de Schrijver zegt, van frans hemsterhuis, den Hollandschen plato; maar hier is zij kwalijk op hare plaats.

Aan pronkerij ontbreekt het niet. Beschrijvingen van eenen avond - de maan niet te vergeten - geen gebrek. Zelfs moet bladz. 86 aanhaling geschieden van geschriften van Prof. schröder van der kolk en meylink over het dierlijk Magnetismus. Tot de moderne pronkerij rekenen wij ten deele de motto's boven de Hoofdstukken. Ware het dan maar goed! Doch evenmin als de woorden:

Een verhaal uit d'ouden tijd,

Dat ik u wil toevertrouwen, enz.

van bilderdijk zijn (Inleiding), evenmin zijn de regels:

Daar reikt van den hemel weldadig een hand, enz.

(Hoosdst. 13) van tollens. Het eerste staat in de Romancen enz., door tollens vertaald; de Boetelinge begint er mede. En het laatste is op bladz. 44 der Gedichten van nierstrasz te vinden. Over het geheel is het boeksken met centones uit vaderlandsche Dichters opgeschikt.

Bladz. 69 staat: ‘De bloedzuiger trekt bedorven bloed uit een gezond ligchaam.’ Mis. De bloedzuigers nemen

[p. 226]

het bloed, even als wij dit Romannetje - zoo als het is, goed en kwaad zamen.

De Schrijver heeft, blijkens bladz. 60, walter scott gelezen, maar bedroefd weinig van hem geleerd.