Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

De Vriend der Armen. Iste Stukje. Te Amsterdam, bij J.D. Sijbrandi. 1838. In gr. 8vo. 144 Bl. f 1-50.

Recensent las met genoegen dit eerste Stukje, zijnde eene vrij gevolgde vertaling van het uitgebreidere werk van den Heer degerando (le Visiteur du Pauvre). Het oorspronkelijke, waarvan wij den vierden druk bezitten, werd, gelijk wij dáár lezen, opgesteld ter beantwoording van de vraag, door de Akademie van Lyon, nu zes jaren geleden, uitgeschreven, luidende: Indiquer les moyens de reconnaitre la véritable indigence, et de rendre l'aumône utile à ceux qui la donnent comme à ceux qui la reçoivent. De tijd ontbrak echter den Schrijver, om meer dan eenige oppervlakkige denkbeelden over dit belangrijk onderwerp te leveren; doch het gunstige onthaal deed hem besluiten, niet alleen meer uitvoerigheid en belangrijkheid aan dezelve te geven, maar hij trachtte ook daardoor zijn werk meer ten algemeenen nutte dienstbaar te maken. Het is dit meer uitvoerige werk, waaruit deze vrij gevolgde vertaling het publiek wordt aangeboden.

Wij vinden de eerste IX Hoofdstukken (deze maken den inhoud van het eerste Stukje uit) aanmerkelijk bekort; doch de ongenoemde Vertaler heeft hierin met kennis van zaken gehandeld, en datgene overgebragt, wat hij meer bijzonder voor Nederland geschikt keurde. Hij is daarin, onzes bedunkens, gelukkig geslaagd; en wat hij levert, kan niet anders dan hoogst nuttig zijn voor hen, die uit Christelijke beginselen werkzaam zijn, of zijn willen, tot nut der armen. Het hoofdzakelijke van elke der oorspronkelijke Afdeelingen wordt in een' vloeijenden, hier en daar sierlijken stijl wedergegeven. Deze Afdeelingen handelen: I. over het oogmerk en de eigenschappen der weldadigheid; II. over de kenmerken der ware en voorgewende armoede; III. over de verdeeling der armen; IV. over de personen, die tot de uitoefening der

[p. 212]

pligten van den vriend der armen worden geroepen; V. over de wijze, om de aalmoezen nuttig te maken aan den gever; VI. over de deugden der armen; VII. over de zedelijke verbetering der armen; VIII. over de middelen om het vertrouwen der armen te verkrijgen; IX. over de opvoeding van de kinderen der armen. Deze inhoudsopgave kan genoeg doen blijken, welke belangrijke onderwerpen, hier, ja, wel vlugtig behandeld, maar toch stof tot ernstige overweging, ook ter beoefening in het dagelijksche leven, geven kunnen. Menschenkennis en schrander doorzigt, gepaard aan eene fijne opmerkzaamheid op en een aanhoudend onderzoek naar den toestand en het gedrag der armen, kenmerken dit geschrift, en geven, door gepaste voorbeelden versterkt, de gewigtigste wenken aan allen, die zich zoo wel de natuurlijke als zedelijke gesteldheid der armen wenschen aan te trekken. Voor menige armeninrigting of vereeniging van personen, die, onder welke benamingen ook, belast zijn met de uitdeeling van onderstand in het algemeen of in het bijzonder, zijn hier belangrijke inlichtingen en teregtwijzingen voorhanden; en het is te wenschen, dat dit werkje voor iederen armbezorger een gids zij of worde. Het Hoofdstuk over de zedelijke verbetering der armen, en dat over de opvoeding van de kinderen der armen, is hoogst lezenswaardig, en kan als een leerboek voor Besturen en Onderwijzers van Armenof Zondagsscholen worden aangemerkt. ‘Hoe meer wij,’ zegt de Schrijver bl. 75 en verv. ‘afkeer van de ondeugd en achting voor de deugd hebben, hoe meer wij onze krachten moeten aanwenden, om de overwinning der deugd op de ondeugd te bevorderen. Zal ik eene minder loffelijke daad verrigt hebben, wanneer de maatschappij eenen ongelukkigen te minder, en tenzelfden tijde op een verbeterd, op een braaf lid te meer kan rekenen? Hij, die zich aan de aandoenlijke bezigheid wijdt, om de vriend der armen te zijn, zal gevoelen, dat de Voorzienigheid, in hare besluiten, hem tot nog edeler werkzaamheden heeft uitverkoren, en hem de gunstige gelegenheid heeft gegeven, om op een verwaarloosd veld de heilzaamste zaden te strooijen van godsvrucht en deugd.’ Men ziet hier, dat het niet alleen de stoffelijke gift of het troostrijke woord is, waarmede men tot den arme komen moet; maar de vriend der armen moet, bij geduld en oplettendheid, het zedelijk levensbeginsel bij misdadige armen, die door onmatig-

[p. 213]

heid of luiheld ter prooije van de diepste ellende zijn, steeds en te allen tijde trachten op te wekken. Wij willen uit het Hoofdstuk over de opvoeding van de kinderen der armen, waar de Vertaler, zeer te stade, heeft gedacht aan de in ons Vaderland voorhanden zijnde werkjes, ook die der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, welke dienstbaar kunnen zijn om hierin wél te slagen, niets afschrijven: men leze en oordeele!

Wij vinden dan hier, gelijk in de Voorrede van het oorspronkelijke naar waarheid gezegd wordt, bij het noodzakelijk verband, dat er tusschen algemeene en bijzondere weldadigheid bestaan moet, de edele werkzaamheid van den vriend der armen aangewezen, als zijnde deze het nuttige werktuig voor de eerste en het beste middel ter uitoesening der laatste; ontstaande er alzoo tegenover eene onvolmaakte en nuttelooze weldadigheid, die zich enkel tot geven bepaalt, eene meer ware werk- en waakzame, die meer dan gisten brengt; eene weldadigheid, die zorgt, raadt en aanmoedigt; die, onder het bereik van allen, het krachtigste middel is tot zedelijke verbetering der armen. De Vertaler heeft een hoogst nuttig werk verrigt. Hij vinde lust, om van de nog overig zijnde XII Hoofdstukken het belangrijkste mede te deelen, daar wij onzen Lezeren voorloopig verzekeren kunnen, dat hen niet minder belangrijke zaken wachten. Een aanhangsel door den Vertaler, in navolging van hetgeen op soortgelijke wijze elders is geschied, (zie Mag. voor het Armenwezen, 1818. 3de St. N^o. 106. en 4de St. bl. 392) over de vestiging eener lurigting tot het verleenen van bijzonderen onderstand, geeft veel stof tot nadenken en handelen, en zoude, onder het beheer eener goede en met de vele behoeften der armen bekende Directie, veel goeds kunnen daarstellen.

Zulke vruchten van den Franschen bodem op onzen grond over te planten, is een verdienstelijk werk. Daar de prijs van dit Stukje zoo laag mogelijk gesteld is, maken wij op papier en druk geene aanmerking.