Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

[p. 189]

Boekbeschouwing.

Dissertatio Theologica, de amore omnem omnino Deï virtutem continente, quam.... pro gradu Doctoris.... publico omnium examini offert Bernardus Doorenbos, Frisius, V.D.M., designatus in vicis Peins et Zweins. Groningae, apud J. Oomkens. 1838. Forma 8vo. maj. 102 pag. f 1-50.

Het onderwerp dezer Doctorale Dissertatie is de Liefde, als bevattende de gansche deugd (of liever volmaaktheid) van God. Zij wordt in twee stukken verdeeld: in het eerste tracht de Schrijver aan te toonen, dat de liefde eene voorname deugd in God is, en in het tweede, dat in de liefde de gansche deugd van God bevat is. - Zou het wel naauwkeurig zijn, van eene voorname deugd in God te spreken? Is niet alles in het Opperwezen even groot, even volmaakt? Het eene moge, in betrekking tot ons menschen, eens meer belangrijk schijnen, dan het andere; maar is het toch in Hem zelven niet ééne en ondeelbare volmaaktheid? Misschien ware het, naar den inhoud van dit eerste stuk, beter genoemd, dat de Bijbelsche Openbaring, vooral die des N.V., de hoogste liefde aan God toeschrijft. - Is het ook wel eene goede logische verdeeling, of ten minste eene gepaste uitdrukking, dat het tweede stuk letterlijk hetzelfde is als het geheele thema der Verhandeling? Beter ware het dan misschien nog gezegd, dat alle de volmaaktheden van God met de liefde op het volkomenst overeenstemmen.

In de eerste afdeeling van het eerste stuk worden ‘de gezegden van Jezus en de Apostelen vermeld, die op het gansche heelal betrekking hebben;’ naauwkeuriger, ‘op Gods liefde, in zijne natuur en in zijne werken blijkbaar,’ want in het 1ste stuk voert de Schrijver onderscheidene bijbelsche beschrijvingen en benamingen

[p. 190]

van Gods natuur en zulke Goddelijke eigenschappen aan, die zijne liefde te kennen geven of vooronderstellen, en in het 2de zulke bijbelsche gezegden, die op de werken van God in het heelal, en zulke, die op de onderwijzing van de menschen zien. Bij al hetgene, dat hij omtrent het een en ander over het geheel doelmatig aanvoert, mag men billijk vragen, waarom hij zich uitsluitend tot de schriften des Nieuwen Verbonds bepaalt, daar die des Ouden, zoowel als de beschouwing der Natuur, hiertoe ook stof konden geleverd hebben. - Bij andere kleinigheden wil Rec. nu niet stilstaan. Alleen zou hij vragen, of men van alle Mozaïsche voorschriften wel zeggen kan, (zie p. 24) dat zij op de zedelijke natuur van den mensch gegrond zijn; of er niet vele van toenmalige tijden en omstandigheden afhankelijk waren, en slechts voor eenen tijd konden toegelaten worden. Ook zou hij den Schrijver wel willen verzoeken, de plaatsen, Gal. III: (1. IV) 9 en Coloss. II:8, bl. 26 aangehaald, nog eens in te zien, en te bedenken, of in de eerste de Afgodsdienst, in de laatste de toenmalige Sophistische Wijsgeerte wel στοιχεῖα τοῦ κόσμου heeten kan, en in zeker opzigt geprezen worden als de institutio elementaris generis humani; of die benaming, blijkens den geheelen zamenhang in den Brief aan de Gal., bijzonder IV:3, niet veel meer ziet op de Joodsche Offerdienst, en of dit ook op de andere plaats niet toepasselijk is, vooral wanneer men vs. 16-18 en 20-23 daarmede vergelijkt.

In de tweede afdeeling des eersten stuks, mede in twee hoofdstukken, wordt de liefde Gods als hoofddengd aangetoond uit de bijzondere Openbaring van God in den persoon en in het werk van Christus, als in welke wij eenen spiegel en een schouwtooneel der Goddelijke liefde aanschouwen en bewonderen; welk een en ander over het algemeen goed en doelmatig uitgewerkt is.

Het tweede stuk der Verhandeling is insgelijks in twee afdeelingen gescheiden, in welker eerste aangetoond wordt, dat ‘alles, wat aangaande de verschillende Goddelijke

[p. 191]

deugden geleerd wordt, zamenstemt in de liefde,’ en wel 1. ten opzigte der wijsheid, regtvaardigheid, vrijheid en soortgelijke, en 2. ten aanzien van den toorn en dergelijke, die er in den eersten opslag tegen schijnen te strijden. In de hoofdzaak kan Rec. zich hier met den Schrijver wel vereenigen; alleen zou hij de notiones van sommige volmaaktheden wel wat duidelijker willen onderscheiden hebben: het is zoo, alle die eigenschappen moeten in het hoogst volmaakte Wezen wel overeenkomen, en zijn in Hemzelven onafscheidelijk één; maar naar onze menschelijke bevatting, die niet alles te gelijk omvangen kan, zijn zij toch onderscheiden, en b.v. wijsheid, vrijheid, heiligheid is wel onafscheidbaar van de liefde, maar het begrip van het eene is niet hetzelfde als dat van het andere.

De tweede afdeeling, eindelijk, dient, om aan te toonen, dat ‘alles, wat God op verschillende wijzen in de onderwijzing van het menschdom doet, uit loutere liefde voortvloeit,’ hetwelk bewezen wordt 1. uit de algemeene Goddelijke Voorzienigheid, bijzonder over het natuurlijk en het zedelijk kwaad; 2. uit de Goddelijke onderwijzing vóór, en 3. uit die door Christus, bijzonder ten opzigte van zijnen dood. Na welk alles de Verhandeling met eene korte recapitulatie, en eene uit het vorige opgemaakte beschrijving der liefde Gods, besloten wordt.

Ziet daar het beloop dezer Dissertatie, die, gelijk zij eene proeve van de kunde en vlijt des Schrijvers is, alzoo ook van zijne goede Christelijke denkwijze omtrent de volmaaktheid van God, die Liefde is, getuigt, en hem als zoodanig eer aandoet! - Veel nieuws en bijzonders kan men in zulke Akademische proeven niet altijd verwachten. - Stijl en Latiniteit laten hier nog wel eens wat te wenschen over; maar Rec. wil zijn verslag daarmede thans niet verlengen, en wenscht den nieuwen Doctor en Predikant voorspoed in de Evangeliedienst van den God der Liefde!