Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

[p. 150]

De Geldzucht, een heerschend gebrek in de Christelijke Kerk, in hare wijzigingen en nadeelige gevolgen, en de Christelijke Liefdadigheid, in haren aard en zegeningen voorgesteld. Naar het Engelsch van J. Harris en S. Charters, Predikanten te Epsom en Wilton, door G. van Reyn. Te Rotterdam, bij van der Meer en Verbruggen. 1838. In gr. 8vo. VIII en 250 Bl. f 2-50.

Dit werk bestaat, zoo als de Heer Vertaler berigt, in twee afzonderlijke stukken, waarvan het eerste en grootste (loopende van bl. 1-202) zijnen oorsprong verschuldigd is aan eene prijsvraag over de Geldzucht, door eenen Engelschen Geneesheer uitgeschreven, waarop dit antwoord van den Predikant harris, door twee daartoe benoemde Engelsche Kerkleeraars, den uitgeloofden prijs waardig gekeurd, en nu door den Heer van reyn, hoewel hier en daar met bekorting, of ook wel eens met eenige uitbreiding of korte noten, in onze taal overgebragt is. Het handelt over de Geldzucht, in twee afdeelingen, waarvan de eerste, in zes hoofdstukken, de zelfzucht in het algemeen te beschouwen geeft, als met Gods liefderijk ontwerp en met het Evangelie strijdig, maar sedert lang en onder verschillende vormen in de Christelijke Kerk ingeslopen; en de tweede, in negen hoofdstukken, den aard der Geldzucht in het bijzonder, hare verschillende vormen, algemeenheid, tegenwoordige heerschappij in Grootbrittanje, dekmantels, kenteekenen, schuldigheid en schadelijkheid, straffen en verontschuldigingen, doet kennen. De tweede afdeeling geeft in slechts twee hoofdstukken (bl. 159-202) eene verklaring van en eene aansporing tot Christelijke liefdadigheid. - Dat nu in dit alles veel waars en goeds en ook in ons Land behartigenswaardigs gezegd, en met hoogen Christelijken ernst voorgedragen is, wil Rec. gaarne toestemmen; en dat de Heer van

[p. 151]

reyn wegens dit belangrijke van den inhoud door anderen overgehaald werd om het te vertalen, kan hij zeer wel begrijpen: maar dat het daarom zulk een meesterstuk is, als waarvoor die Engelsche beoordeelaars, die het uit een aantal van 143 Verhandelingen bekroonden, hetzelve schijnen gehouden te hebben, hiermede kan hij zich niet vereenigen. Hij wil nu niet eens spreken van het gebrek aan logische orde, dat vooral in de tweede afdeeling heerscht, en bij een kort overzigt den oplettenden lezer van zelf in het oog moet vallen; maar hij kan niet nalaten, de onvolledigheid, de overdrijving en de omslagtigheid van dit werk te bejammeren. Onvolledig noemt hij het, onder anderen, omdat de Schrijver te veel in het algemeen blijft hangen, en het bestaan en den invloed der onbeteugelde winzucht op de zedelijkheid niet genoeg in hare verschillende vormen en wijzigingen beschouwt; want wat hij daarover in het 2de hoofdstuk der 2de afdeeling heeft, is zeer kort en oppervlakkig; ook omdat hij ze niet genoeg in bijzondere standen en bedrijven des levens nagaat, zoo als b.v. in het bejagen en waarnemen van ambten, (waarbij hij de kostelijke sinecures en vette prebenden der hooge Geestelijkheid in Engeland wel met name had kunnen noemen); in de speculatiën van den koophandel, enz. enz. - Overdreven is het ook hier en daar, omdat hij te onbepaald tegen het gebruik van de verschillende bronnen, die door den mensch tot zijn tijdelijk voordeel geopend worden, declameert, zonder het geoorloofde en het ongeoorloofde daarin behoorlijk te onderscheiden, zoodat men zelfs somtijds niet duidelijk begrijpt, wat hij dan eigenlijk wil, dat er gedaan worde: de Vertaler zelf heeft dus ook, onder anderen bl. 58, in eene zeer goede aanteekening, tegen deze overdrijving gewaarschuwd, daar het misbruik (gelijk hij met reden zegt) het goede gebruik niet wegneemt; maar ook, voegt Rec. er bij, daar alle overdrijving in de Zedekunde zeer schadelijk is, dewijl hierdoor de waarlijk goede en waarachtige opmerkingen, lessen en vermaningen niet genoeg behartigd, ja in den

[p. 152]

wind geslagen, en zelfs de billijkste eischen van het hoogste pligtgebod als buitensporig afgewezen worden. - Omslagtig, vooral in den stijl, is dit geschrift grootelijks, daar het niet zelden door eene weidsche opeenstapeling van woorden en gelijkluidende spreekwijzen overladen is, niet zelden zonder geregelde orde voortgaat en in herhalingen valt, en wel eens, ook in den vorm, het voorkomen heeft van eene voor de vuist uitgesprokene leerrede. - Wat eindelijk het kleinste gedeelte dezer Verhandeling aangaat, dat over de Christelijke Liefdadigheid loopt, dit heeft, niettegenstaande het goede, dat ook hierin is, Rec. wel het minst bevredigd; want niet alleen wordt dit belangrijk onderwerp daarin geenszins in al zijnen schoonen omvang behandeld, maar ook loopt het eigenlijk op niets anders uit, dan op eene aanbeveling, om zijne liefdadigheid aan de Christelijke Zendelinggenootschappen te besteden; en dit is toch, hoe men ook over die zaak denke, de Christelijke Liefdadigheid al te eenzijdig beschouwd en aangeprezen; en het zou ten minste hier waar zijn: Het eene moet men doen, en het andere niet nalaten.

Ten opzigte van het laatst aangevoerde, vindt Rec. in zeker opzigt veel meer voldoening in het kleinste stuk van dit werk, dat geheel op zich zelf staat, den Predikant charters tot Schrijver heeft, en door den Vertaler met alle regt geoordeeld is bij het vorige eene goede plaats te hebben. Het onderwerp, de Christelijke Liefdadigheid, is daarin ook wel op verre na niet volledig behandeld; maar het spreekt nogtans, in vijf hoofdstukken, die geene bijzondere opschriften hebben, zeer doeltreffend over het pligtmatige en zegenrijke van het weldoen, en geeft, hoewel slechts in 48 bladzijden, korte en eenvoudige, verstandige en duidelijke, Christelijk menschlievende lessen en regels in het uitoefenen van weldadigheid, die voor nadere opgave of uittreksel niet vatbaar, en wel niet ongewoon, vreemd of schitterend zijn, maar die nogtans verschillende omstandigheden en betrekkingen aanroeren, waar Christelijk weldoen te pas komt,

[p. 153]

en als zoodanig wel verdienen herinnerd, ter harte genomen en beoefend te worden.