Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

De Koninginnen Maria Stuart en Elisabeth; volgens de oorspronkelijke stukken, berustende in het Britsch Museum

[p. 128]

en het Rijks-archief. Naar het Hoogduitsch van F. von Raumer. Iste Deel. 's Gravenhage, bij J. Kips, J.H.Z. 1838. In gr. 8vo. X en 256 Bl. f 2-25.

In dit werk, met een afbeeldsel van maria, op haar zestiende levensjaar, versierd, vindt men bijdragen tot hetgene de Schrijver over het voorgestelde onderwerp reeds medegedeeld heeft in zijne Briefe aus Paris en in zijne Geschichte Europas; en ten opzigte van zijne bedoeling en handelwijze zegt hij, bl. 2, 3: ‘Ik zal mij ook thans, gelijk vroeger, beijveren, om, met de grootste onpartijdigheid, uit eenige bekende en gedrukte, zoowel als uit vele onbekende en nietgedrukte bronnen, de wederzijdsche betrekkingen tusschen elisabeth en maria zoo veel mogelijk op te helderen.’ De form van brieven aan eenen vriend, die hij hiertoe gekozen heeft, is slechts een zwak voertuig der zaken, dat weinig uitkomt, en even zoo goed hoofdstukken had kunnen genoemd worden. In het bijeenverzamelen van zulke stukken, en het trekken van gevolgen uit dezelve, zal het vooral aankomen op de echtheid der bronnen, waaruit de verzamelaar geput, op de volledigheid, waarmede hij daarvan gebruik gemaakt, en op de onpartijdigheid, waarmede hij daarin gehandeld, en besluiten daaruit afgeleid heeft. Rec. vindt zich niet in staat, om over de twee eerste punten ten opzigte van dit werk te oordeelen, maar wil naar billijkheid en liefde vooronderstellen, dat het daarmede in orde is; doch wat de onpartijdigheid betreft, deze durft hij den Schrijver niet zoo onbepaald toekennen, want deze toont (zoo komt het hem ten minste voor) steeds blijken van vooringenomenheid tegen maria en voor elizabeth. Vele berigten zijn ontleend uit brieven van den Engelschen Ambassadeur randolph bij de Schotsche Koningin; maar is hij wel zoo onbepaald te vertrouwen, daar hij zich, ja, wel somtijds eenigzins gunstig over haar uitlaat, maar er toch steeds op uit is, om de kwade geruchten omtrent haar, ook de onzekerste en ongerijmdste, en die van geen politiek belang waren, aan den Engelschen Minister cecill over te brieven? en bij von raumer vindt men, ten minste naar Rec⁸. gevoel, maar al te zeer eene neiging, om alles ten ergste op te vatten, en ten nadeele van maria te gelooven en uit te leggen. - Dat maria dwaasheden, groote dwaasheden en verkeerdheden begaan heeft, wie zal dit, onbe-

[p. 129]

vooroordeeld zijnde, ontkennen? maar of zij daarom nog die slechte en booze en misdadige was, waarvoor zij dikwijls uitgekreten is, en tot welk gevoelen von raumerook blijkbaar overhelt, dit is eene andere vraag. Doch helaas! wie zal in deze nog veelzins duistere en verwarde historie geheel onpartijdig regter zijn! hoe veel kwam er niet in het spel, om het tot een chaos van inwikkeling en verwarring te maken, zinnelijke liefde, vrouwelijke jaloerschheid, staatkunde, Godsdienst, - wat niet al! - ‘De Koningin van Schotland,’ schrijft Lord burghley (cecill) aan elizabeth, bl. 197, ‘is inderdaad een gevaarlijk persoon voor uw' verheven rang (estate) en zal zulks altijd blijven.’ Ja, juist! daar lag welligt de moeijelijke knoop: Maria stond elizabeth in den weg, en daarom moest zij op deeene of andere wijze uit den weg geruimd worden. - In een ander opstel, bl. 201, werpt hij het vermoeden op, dat zij er geen zaak van maken zal, om elizabeth te laten vermoorden; ja von raumer zelf, na de mededeeling van eenen ‘allerhevigsten’ brief, (gelijk hij zelf dien noemt) van en aan eenen onbekenden, (bl. 242-245) welks gezag dus in het minst niet blijkt, gaat (bl. 245, 6) zoo ver, dat hij de schriktooneelen schildert, die zij zou aangeregt hebben, indien zij vrij geweest ware. Mag dit, zonder genoegzame gronden, aan de reeds grootelijks bezwaarde te last gelegd worden door eenen Geschiedschrijver, die onpartijdig onderzoekt, wat er gedaan en gebeurd is? - Doch wat hier ook van zij, men zou toch mogen vragen, wat elizabeth regt gaf, om jegens maria zoo te handelen, als zij gehandeld heeft; en is het op zijn zachtst gesproken niet onbillijk, dat zij derzelver herhaalde verzoeken om eene zamenkomst met haar onbeantwoord gelaten, en althans niet toegestaan heeft? Von raumer verdenkt meer dan eens de opregtheid van maria's schrijven aan elizabeth, zonder hiervoor iets anders aan te voeren, dan dat zij zich (wat zekerlijk vrij zwak en flaauw was) over hare zachtheid in dat schrijven bij den Paus verontschuldigt. Maar wat moet men dan denken van elizabeth's schijnbaar deelnemend schrijven en berigt laten geven aan maria, als men bl. 226 en reeds vroeger leest, dat zij haar hare ‘doodvijandin’ noemt? Kan men van zulk eene, die zich in zoodanige omstandigheden tot Regter opwerpt, de noodige onpartijdigheid verwachten?

[p. 130]

Intusschen, hoe men ook over de denkwijze van von raumer in deze zaak oordeele, hij heeft zich door deze verzameling verdienstelijk gemaakt bij degenen, die lust mogten hebben tot diepere onderzoekingen van eene zaak, die misschien wel nooit geheel in het heldere zal kunnen gebragt worden, en waarvan hij zelf zegt, bl. 2, dat, ‘in spijt van alle nieuwe ontdekte daadzaken, de uitkomst en de slotsom’ (bij onderscheidene beschouwers) ‘volstrekt van elkander zullen verschillen.’