Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Geschiedenis der Hervorming in de zestiende Eeuw, door J.H. Merle d'Aubigné. Uit het Fransch vertaald. IIIde en IVde Astevering. Te Rotterdam, bij van der Meer en Verbruggen. 1837. In gr. 8vo. 321-591 Bl. f 2-50.

De derde en vierde Aflevering, of het derde en vierde Boek dezes werks, bevatten de laatste helft van deszelfs eerste Deel, en hebben tot opschriften: De Aflaten en de Thesen, 1517 - Mei 1518, (d.i. een verhaal van die beide bekende daadzaken en hare eerste gevolgen) en luther voor den Legaat, Mei - December 1518, (d.i. de onderhandeling van luther met den Pauselijken Afgezant cajetanus, met inmenging nogtans ook van andere tot dien tijd behoorende voorvallen en ontmoetingen.) Deze onderwerpen worden op dezelfde manier, als te voren, behandeld, en leveren eene verzameling van daartoe betrekkelijke bijzonderheden en anecdoten op, welke men in den achteraan geplaatsten inhoud opgegeven ziet. Het geheel heeft dus, vereenigd met hetgene, dat reeds in het tweede Boek gevonden wordt, meer het aanzien van eene bijzondere geschiedenis van luther, dan wel van de Hervorming: hierin is toch, naar Recs. inzien, een wezenlijk onderscheid,

[p. 98]

dat hier niet genoeg in acht genomen is. Wie, even als thans onze Landgenoot lublink weddik, het leven en bedrijf van luther beschrijft, die mag, ja moet daarin, zoo veel en zoo breed als de uitgebreidheid van zijn plan toelaat, alle of althans de voornaamste merkwaardigheden opnemen, welke dien in de Christelijke Kerk vermaarde Man kunnen doen kennen; maar wie eene Geschiedenis der Hervorming in de zestiende Eeuw beschrijft, bij deze moet die groote gebeurtenis hoosdzaak zijn, waarbij de woorden, bedrijven en lotgevallen der personen, die daarin het zij voor of tegen eene rol gespeeld hebben, niet tot in de kleinste bijzonderheden behoeven uitgeplozen, maar veeleer aangetoond behoort te worden, uit welke beginselen, door welke middelen, en onder welke mede- of tegenwerking der daarin betrokkene personen de Kerkhervorming tot stand gekomen is.

Voor het overige vindt Rec. ook door dit gedeelte dezes werks geene reden, om van zijn oordeel over hetzelve, dat hij in den vorigen jaargang van dit Tijdschrist, N^o. VII, bl. 273 en volgg., te kennen gegeven heeft, iets terug te nemen; gelijk hij tevens gaarne erkent, wederom hier en daar eene en andere goede opmerking tusschen het verhaalde ingestrooid gevonden te hebben. Bij sommige punten, waar hij zich met den Schrijver minder vereenigen kon, wil hij ditmaal niet stilstaan, en over de meestal zeer bekende en dikwijls beschrevene zaken thans niet uitweiden, maar zich met deze korte beschouwing vergenoegeu.