Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

Tijdschrift voor algemeene Munt- en Penningkunde, uitgegeven door P.O. van der Chijs. VIIIste Stuk. Te Leiden, bij S. en J. Luchtmans. 1837. In gr. 8vo. Bl. 733-924. f 2-50.

Het nuttig Tijdschrift van den Heer van der chijs biedt ons in dit gedeelte weder eene verscheidenheid van stukken aan, alle tot de Penningkunde betrekkelijk. Vooreerst het vervolg van het overzigt der oude Penningkunde door den beroemden eckhel, handelende, in drie afdeelingen, over de buiten Rome geslagene munten, als: munten zonder Keizerlijk afbeeldsel, met hetzelve, en munten der Koloniën. Onder de eerste wordt de overvloed en schoonheid der Tarentijnsche, en vooral der Syrakusische, hoog geroemd; veel minder de zoogenoemde uilen, of de gewone munt van Athene, hetgeen te verwonderen is in de hoofdstad der

[p. 71]

kunsten. Tot onze verwondering vinden wij geen gewag gemaakt van Korinthische of Sicyonische munten, in welke beide steden de kunst toch ook, vooral in zeer vroegen tijd, op den troon zat. Van de Keizerlijke stedemunten worden alleen die van Ephesus, genoemd, en onder die der Koloniën de munten van Vinunacium in Mesië. Alsdan volgen de munten der Koningen en Vorsten, en daarop eene zeer dorre prijslijst van Medailles, van 14 bladzijden. Van veel belangrijker aard, dan de laatste, is eene uitgebreide Verhandeling des Heeren van der noorda te Dordrecht, over het oude Dorestadium, later de stad Wijk te Duurstede, bij gelegenheid eener zilveren munt van Keizer lotharius, aldaar in 1808 gevonden. Dit stuk, eene lange uitweiding omtrent de in de vroegere Middeleeuwen zoo beroemde stad, behelst eene uitvoerige wederlegging van huydecoper's Paradox nopens de ligging van Duurstede of Dorestad aan de Elve. Wij willen niet ontkennen, dat zulks hier grootendeels een hors d'oeuvre is; maar er is nogtans zoo veel oordeel en ware belezenheid in, dat wij dit opstel ongaarne zouden missen. Het verband van dit onderzoek met de Penningkunde is de vrij goed bewezene stelling, dat er te Dorestad tusschen de zevende en het begin of het midden der negende Eeuw eene Munt is geweest. Wij kunnen echter niet ontkennen, dat het onderzoek nopens de beschaving, den koophandel en de scheepvaart onzer Gewesten in den Romeinschen en Frankischen tijd, ook zelfs voor de onderhavige beschouwing betrekkelijk Dorestad, een weinig te uitvoerig is, - bl. 779-800. Alsdan worden er onwederlegbare bewijzen voor de ligging van Dorestadium bij het tegenwoordige Duurstede aangebragt, die slechts eene ontkenning der echtheid van sommige oorkonden (zonder eenig bewijs) door huydecoper toelieten. Wij zullen daarvan slechts twee uit vele aanhalen. Keizer otto I bevrijdt de Utrechtsche kerk, bij een Diploma van 4 Jan. 928, (dit moet eene drukfout zijn, want toen regeerde nog zijn Vader hendrik de Vogelaar) benevens Dorestad, Deventer, Tiel en alle andere plaatsen in het Bisdom Utrecht, van belastingen, en in een' anderen gistbrief van 949 worden de vroegere giften, aan het Bisdom Utrecht geschonken, ook in de Villas, weleer Dorstadt, thans Wijk genaamd, aan hetzelve bevestigd. Alsdan wordt de ligging van den burg Dorestad, waarvan nog overblijfselen zijn, onderscheiden van die van Wijk; naar de

[p. 72]

oudheid van het eerste, zoo veel zulks nog doenlijk is, onderzocht, en de groote uitgestrektheid, die deze burg vroeger moet hebben gehad, aangewezen; het was een veel bezochte Rijkshaven, en er wordt tegen huydecoper aangetoond, dat de Rhijn, ook uit den Katwijkschen mond, in de negende en tiende Eeuw nog genoeg water had, althans voor de kleine schepen der Noormannen, die ook misschien langs de Lek (schoon deze eerst sedert twee Eeuwen derzelver tegenwoordige aanzienlijke breedte en diepte bekomen heeft, zie bl. 817) uit de Maas tot Duurstede konden opvaren. Zelfs helt de Schrijver over, om in de ijzeren deur (Isarn dori) eene benaming te zien dier zelfde plaats, die naderhand, met weglating van ijzeren en bijvoeging van stad, Dor- of Deurstad genoemd is; een naam, die ook aan het geheele grondgebied werd gegeven, waar zich wel 55 Godshuizen of kapellen bevonden. Eindelijk worden de berigten van albertus crantzius, wegens een fabelachtig Dorestad aan de Elve, waaraan hij den oorsprong van Stade (de hoofdstad van het vroegere Hertogdom Bremen) toeschrijft, getoetst en wederlegd, en dus het geheele stelsel van huydecoper ontzenuwd. De uitweiding omtrent bilderdijk's berigt, in zijne zoogenoemde Geschiedenis des Vaderlands, nopens Wik in de Egils-Saga, had, als niets ter zake doende, kunnen worden weggelaten. De beschouwing van Dorestad als muntplaats (volgens den Schrijver reeds onder de Frankische Koningen van den eersten stam sedert dagobert) is eigenlijk het éénige, wat hier ter zake doet. Nog eenige bijvoegselen uit de schriften van van bolhuis en westendorp besluiten dit onderzoek. Iets over de Groninger Noodmunten van 1672, alsmede over den Makelaarspenning van Amsterdam, (beide door den in dit vak zoo kundigen Heer van orden), de beschrijving der munt te Sourabaya, zeldzame gedenkpenning ter vereeniging van eenen afgeslagen' aanval op Soestdijk in 1787, en eindelijk wetenschappelijke Berigten, maken het slot van dit gedeelte uit, waarbij ook een Register voor alle de acht stukken gevoegd is. Onder deze berigten trof ons hoosdzakelijk het vinden eener verzonkene stad in Hindostan, blijkens vele kostbare, daar gevondene muntstukken van omstreeks het begin onzer jaartelling, en dus omtrent gelijktijdig met of iets vroeger dan Herculanum en Pompeji in de diepte begraven. Nog vernemen wij hier, dat de Engelsche Oostindische Maat-

[p. 73]

schappij te Schwerin, in Mecklenburg, koperen stukken, voor Sumatra bestemd, heeft doen slaan. - Terwijl de Belgen met lof van de voortzetting des grooten werks van van loon door de tweede klasse des Instituuts spreken, waarvan in 1827 niets is uitgekomen, lezen wij hier op bl. 914: ‘Ook wij Nederlanders verlangen, even als de Belgen en vele andere volken, vurig naar de voortzetting van den penningarbeid des Instituuts. Sedert tien jaren verscheen er niets. Wij vragen: waarom niet? Er waren immers sedert lang reeds eenige platen voor het 4de Suk gereed. Wanneer wij jaarlijks op het Budget zien, hoeveel het Instituut kost, en daarmede vergelijken, welke de vruchten zijn, voor die sommen verkregen, dan gelooven wij, dat de Natie niet ten onregte dringend kan verlangen, dat er maatregelen genomen worden, om het vervolg van van loon te doen voortzetten. Hoe moet de vreemdeling wel over dit tienjarig zwijgen oordeelen?’

Wij hopen, dat de Uitgever door een genoegzaam vertier zal aangemoedigd zijn, om een tweede Deel het licht te doen zien.